Η λειψυδρία επέστρεψε στο λεξιλόγιό μας· θα (ξανα)πούμε το νερό - νεράκι;

Επιστρέφει ξανά το «φάντασμα» της λειψυδρίας που τρομοκρατούσε τους Έλληνες στα τέλη της δεκαετίας του 1980 με αρχές του 1990. Στην Κρήτη, οι προειδοποιήσεις από τους αρμόδιους φορείς ότι αν δεν βρέξει το καλοκαίρι θα αναγκαστούν να κλείσουν τις κάνουλες της άρδευσης για να εξασφαλιστεί η ύδρευση των πολιτών γίνονται όλο και περισσότερες. Την ίδια στιγμή, το μαρτύριο της… σταγόνας περνούν κάτοικοι στη Λέρο και τη Σίφνο.

Με απόφαση της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας μάλιστα και τα δύο νησία κηρύχθηκαν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για έναν μήνα. Παρόμοιες καταστάσεις βιώνουν και άλλα νησιά καθώς τα αποθέματα βρίσκονται στα όρια ή κάτω από τα όρια ασφαλείας, όπως στη Νάξο, στη Σέριφο, στη Μύκονο και στη Σαντορίνη. Δεν είναι όμως μόνο τα νησιά που κινδυνεύουν από λειψυδρία. Στην Αττική των πέντε εκατομμυρίων κατοίκων η ανομβρία, λόγω της κλιματικής κρίσης, έχει αρχίσει και προκαλεί ανησυχία.

Το «φάντασμα» της λειψυδρίας επιστρέφει

Ήταν τέλη της δεκαετίας του 1980 με αρχές του 1990 όταν η ανομβρία είχε γίνει ο εφιάλτης των Αθηναίων και προβλημάτιζε τους επιστήμονες. Οι εφημερίδες της εποχής αντανακλούσαν φόβους που αφορούσαν την έλλειψη νερού ακόμη και στο λεκανοπέδιο της Αττικής. Οι επιπτώσεις της ξηρασίας στα δάση και τις καλλιέργειες ήταν συχνά θέματα με τα οποία ασχολείτο ο Τύπος της εποχής. «Στέρεψαν τα ποτάμια», «Μια βροχή μας σώζει» και «Νερό μόνο για 62 ημέρες» ήταν μερικοί από τους τίτλους στις εφημερίδες.

Ήταν την εποχή που λαμβάνονταν έκτακτα μέτρα για την εξοικονόμηση νερού, ειδικά στην Αττική. Μεταξύ άλλων είχε απαγορευθεί το πλύσιμο των μπαλκονιών, ενώ τα τούβλα είχαν γίνει... «αξεσουάρ» μέσα στα καζανάκια. Το καλοκαίρι του 1993, το πρόβλημα είχε κλιμακωθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και πλέον σχεδιαζόταν επιχείρηση τροφοδότησης της πρωτεύουσας με νερό από τον Αχελώο.

Περίπου τριάντα χρόνια μετά, ο εφιάλτης της λειψυδρίας, παρά τα έργα που έγιναν μέσα σε αυτά τα χρόνια, φαίνεται να επιστρέφει. Οι έντονες βροχοπτώσεις και καταιγίδες, που εκδηλώθηκαν τις προηγούμενες ημέρες δεν αλλάζουν σε καμία περίπτωση τη γενική εικόνα, επισημαίνουν οι επιστήμονες.

Σε κίτρινο συναγερμό η Αττική

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε πρόσφατα στην Υποεπιτροπή Υδατικών Πόρων της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Προστασίας Περιβάλλοντος ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ Χάρης Σαχίνης, τον προσεχή Σεπτέμβριο, οπότε ολοκληρώνεται η τρέχουσα υδρολογική περίοδος, αναμένεται οι ταμιευτήρες της ΕΥΔΑΠ να έχουν απόθεμα 700 εκατ. κυβικών μέτρων. Σήμερα (στοιχεία 3/7) περιέχουν 800,8 εκατ. κ.μ., ενώ η ετήσια κατανάλωση ύδατος στην Αττική διαμορφώνεται σε 400 εκατ. κυβικά. Κατά τον κ. Σαχίνη, το απόθεμα επαρκεί για την επόμενη τριετία.

Ο βαθμός υποχώρησης των αποθεμάτων γίνεται αντιληπτός εάν ληφθεί υπόψη ότι τον Σεπτέμβριο του 2022 οι ταμιευτήρες περιείχαν 1,1 δισ. κυβικά μέτρα, τα οποία μειώθηκαν τον ίδιο μήνα πέρυσι σε 950 εκατ. κυβικά. Με τα δεδομένα αυτά, όπως ανέφερε ο κ. Σαχίνης, «είμαστε σε «κίτρινο» συναγερμό». «Θα δούμε τι θα γίνει και τον Σεπτέμβριο με Δεκέμβριο αν θα βρέξει, Δεκέμβριο με Μάρτιο αν θα χιονίσει, για να δούμε αν θα πρέπει να αλλάξουμε, να πάμε πιο γρήγορα σε "πορτοκαλί" συναγερμό», είπε.

Δεν είναι η πρώτη φορά που τα αποθέματα βρίσκονται κάτω από το όριο των 700 εκατ. κυβικών. Τέτοιου είδους ποσότητες είχαν καταγραφεί ανά χρονικά διαστήματα την τριετία 2008-2010. Είχε προηγηθεί ο Μάρτιος του 2006 με ρεκόρ 1,4 εκατ. κυβικών, οπότε σχεδόν όλοι οι ταμιευτήρες είχαν φτάσει σε στάθμη υπερχείλισης. Επίσης, από τον Ιούλιο του 2000 τα αποθέματα μειώνονταν συνεχώς μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 2001, οπότε είχαν διαμορφωθεί σε περίπου 400 εκατ. κυβικά. Το «φάντασμα» της λειψυδρίας φαινόταν να είχε τουλάχιστον απομακρυνθεί τον Απρίλιο του 1997, οπότε τα αποθέματα νερού, για πρώτη φορά μετά μία δεκαετία, είχαν ξεπεράσει το 1 δισ. κυβικά.

Ξηρασία και υπερτουρισμός στα νησιά

Ένα εκτενές ρεπορτάζ για τα φαινόμενα λειψυδρίας στα ελληνικά νησιά παρουσίασε και το Reuters, υπογραμμίζοντας ότι η Ελλάδα αναμένεται να καταγράψει φέτος νέο ρεκόρ στην τουριστική κίνηση. 

Όπως σημειώνει το ρεπορτάζ, το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας έχει δει λίγες ή καθόλου βροχές εδώ και μήνες. Τώρα, καθώς τα νησιά της χώρας ετοιμάζονται να φιλοξενήσουν έναν αριθμό ρεκόρ καλοκαιρινών τουριστών, η πίεση στα αποθέματα νερού σπάνια ήταν μεγαλύτερη, δήλωσαν αξιωματούχοι, αγρότες και επιστήμονες στο πρακτορείο.

Μετά τον θερμότερο χειμώνα που έχει καταγραφεί, οι πυρκαγιές άρχισαν ασυνήθιστα νωρίς, μερικές σε περιοχές όπου κανονικά θα υπήρχε χιόνι. Οι ειδικοί για το κλίμα φοβούνται ότι τα χειρότερα δεν έχουν έρθει ακόμη. Ο Andrea Toreti, συντονιστής του ευρωπαϊκού και παγκόσμιου παρατηρητηρίου ξηρασίας της Υπηρεσίας Διαχείρισης Έκτακτης Ανάγκης Copernicus, δήλωσε ότι όταν γίνουν ορατές οι επιπτώσεις της ξηρασίας θα είναι πολύ αργά για να αναλάβουμε δράση.

«Η λειψυδρία είναι που μας απασχολεί ιδιαίτερα, αυτή τη στιγμή όλους τους επιστήμονες. Το βασικό μας πρόβλημα, που συμφωνήσαμε στο πλαίσιο του φόρουμ είναι η λειψυδρία και ιδιαίτερα στις νησιωτικές περιοχές, στις κατεξοχήν τουριστικές περιοχές, οι οποίες δέχονται πολύ μεγάλη πίεση από αφίξεις τουριστών. Εμείς δεχόμαστε τριπλάσιο τουρισμό από τον πληθυσμό μας. Αυτό και ιδιαίτερα στα νησιά, δημιουργεί και θα δημιουργεί, από εδώ και πέρα, μια αφόρητη πίεση στους υδάτινους πόρους. Είναι κάτι το οποίο, κρούουμε το καμπανάκι του κινδύνου, ειπώθηκε μέσα στον φόρουμ, ήταν το βασικό του συμπέρασμα, και είναι κάτι το οποίο θα μας απασχολήσει ως χώρα, πολύ σοβαρά, στο μέλλον», αναφέρει ο καθηγητής Διευθέτησης Ορεινών Υδάτων και διευθυντής Έδρας UNESCO Con-E-Ect στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Δημήτρης Εμμανουλούδης.

Το πλάνο της ΕΥΔΑΠ για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας

Σύμφωνα με σχετικό ρεπορτάζ του MEGA, τα υδάτινα αποθέματα της τεχνητής λίμνης του Μόρνου, από την οποία υδροδοτείται η Αττική, εμφανίζονται συρρικνωμένα κατά 30% σε σχέση με πέρυσι, την στιγμή που οι ταμιευτήρες της ΕΥΔΑΠ εμφανίζουν μείωση αποθεμάτων κατά 24% σε σύγκριση με πέρυσι.

Με την κατάσταση να επιδεινώνεται από τις αυξανόμενες τουριστικές πιέσεις και τις υψηλές θερμοκρασίες το «φάντασμα» της λειψυδρίας επιστρέφει στην Αττική με την ΕΥΔΑΠ να εξετάζει όλα τα πιθανά σενάρια για να μην «πούμε το νερό, νεράκι».

Ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ Χάρης Σαχίνης ανέφερε πως η ΕΥΔΑΠ σκοπεύει να θέσει σε λειτουργία άλλες πηγές, καθώς σήμερα χρησιμοποιούνται πρωτίστως ο Μόρνος και ο Εύηνος και συμπληρωματικά ο Μαραθώνας και η Υλίκη. Πρόκειται για τη Μαυροσουβάλα που είναι κάτω από την Πάρνηθα και τις πηγές του μέσου ρου του Βοιωτικού Κηφισού, οι οποίες είναι κοντά στην Υλίκη.

«Αυτές δεν τις χρησιμοποιούμε γιατί έχουν ενεργειακό κόστος. Το νερό από τον Μόρνο και τον Εύηνο έρχεται με βαρύτητα και μάλιστα παράγει και ενέργεια. Αυτές οι πηγές αντλούν το νερό από το υπέδαφος, οπότε έχουν ένα παραπάνω κόστος. Αλλά σε αυτή την περίπτωση τα μοντέλα μας λένε ότι πλέον πρέπει να μπουν κι αυτές για να βοηθήσουν, για να έχουμε νερό όχι μόνο για 3 χρόνια, αλλά να μπορέσουμε, αν συνεχιστούν οι ίδιες συνθήκες, να έχουμε νερό για τα επόμενα 4-5 χρόνια», εξήγησε ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ.

Στα μακροπρόθεσμα σχέδια της εταιρείας είναι η αξιοποίηση του νερού των κέντρων επεξεργασίας λυμάτων της Ψυττάλειας και του Θριασίου για βιομηχανική χρήση.

«Η κρίση του νερού είναι βαθιά»

Για «κρίση του νερού» μιλά η πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών και Σπουδών «Ιωάννης Καποδίστριας» , Δρ Μαίρη Μαρούλη - Ζηλεμένου. «Η κρίση για το νερό είναι τεράστια· υπάρχει μία δυσαναλογία μεταξύ πληθυσμού και διαθέσιμου πόσιμου νερού και τροφής και αποτελεί την αρχή ενός φαύλου κύκλου προβλημάτων. Οι συνέπειες των οποίων υφίστανται οι τρίτες χώρες αλλά και πλούσιες χώρες άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο. Η κρίση του νερού είναι βαθιά και χρήζει ενασχόλησης επιστημόνων ερευνητικών κέντρων, κυβερνήσεων αλλά θέλει και ειδική εκπαίδευση και πολιτών και επιχειρηματικών παραγόντων ώστε να δοθεί το μήνυμα της σωστής χρήσης του νερού. Ο πόλεμος για το νερό δεν επίκειται, είναι εδώ σήμερα», τονίζει η κ. Μαρούλη - Ζηλεμένου. 

Πρόσφατα με έκθεσή του ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος επισήμαινε ότι ο κίνδυνος της Κλιματικής Κρίσης στην Ευρώπη έχει φτάσει σε επίπεδα τέτοια που θα μπορούσε να είναι καταστροφικός αν δεν αναληφθεί επείγουσα δράση, αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι η Ευρώπη δεν είναι έτοιμη.