Να μην τα κάνουμε πάλι θάλασσα

Μπροστά μας είναι το καλοκαίρι. Σε συνδυασμό με την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος (5/6) και την Παγκόσμια Ημέρα των Ωκεανών (8/6), ένα είναι βέβαιο: θα χορτάσουμε υποσχέσεις για την προστασία και ανάδειξη της θαλάσσιας ζωής, θα γεμίσουμε δεσμεύσεις για τα μέτρα προστασίας της θάλασσας. Αυτή τη φορά ας μην τα αφήσουμε απλώς να ξεχαστούν, όπως συνέβαινε για πολλά χρόνια.

Παγκόσμια Ημέρα των Ωκεανών: Σε τι κατάσταση βρίσκονται οι θάλασσες

Μια μικρή ιστορική αναδρομή θα μας θυμίσει ότι επί πολλές δεκαετίες, η θάλασσα δεν ήταν παρά μια… χωματερή. Με τον νόμο! Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ‘90, στη χώρα μας, το μεγαλύτερο ποτάμι σταθερής ροής όλο τον χρόνο ήταν… ο Ακροκέραμος, ο αγωγός που άδειαζε τα αστικά λύματα της Αττικής στον Σαρωνικό.

Η απόρριψη χημικών και πυρηνικών αποβλήτων στη θάλασσα σταμάτησε πριν από μερικές δεκαετίες ύστερα από τη δημιουργία σχετικών διεθνών συμβάσεων. Πολλές από τις πρώτες δυναμικές δράσεις της Greenpeace αφορούσαν στην παρεμπόδιση απόρριψης τοξικών στη θάλασσα τόσο από την ξηρά, μέσω αγωγών, όσο και εν πλω. Οι θάλασσες του πλανήτη, και η δική μας κλειστή Μεσόγειος, “φιλοξενούν” μεγάλες ποσότητες τοξικών και ραδιενεργών φορτίων. Αυτό σταμάτησε, ευτυχώς! Αυτό σταμάτησε καθώς άρχισε η ανθρωπότητα να αναγνωρίζει τη σημασία της θάλασσας για την οικονομία και - αργότερα - τη σημασία των υγιών θαλάσσιων οικοσυστημάτων για την ανθρώπινη υγεία και ευημερία, για το ευ ζην των δισεκατομμυρίων κατοίκων του πλανήτη που ζουν στην παράκτια ζώνη και η επιβίωσή τους εξαρτάται άμεσα από την υγεία των ωκεανών.

Για δεκαετίες, καθώς η αλιεία γινόταν όλο και πιο εντατική, βιομηχανικής κλίμακας, τα ψαροκάικα έδιναν τη θέση τους σε πλοία εργοστάσια μήκους μεγαλύτερου των 200 μέτρων, αδειάζαμε τη θάλασσα από ζωή. Χρησιμοποιήσαμε (δυστυχώς ακόμα το κάνουμε) αλιευτικά εργαλεία που σαρώνουν τον βυθό και χοντροκομμένες δικαιολογίες για να συνεχίσουμε τη χρήση τους ως τις μέρες μας. Εξαφανίσαμε ολόκληρους πληθυσμούς ψαριών και συνεχίσαμε αναζητώντας τους επόμενους, αφαιρώντας πολύτιμους κρίκους της τροφικής αλυσίδας στη θάλασσα. Αφαιρέσαμε (και συνεχίζουμε επίμονα να εξολοθρεύουμε) τους κορυφαίους θηρευτές (καρχαρίες, δελφίνια κοκ) αλλοιώνοντας ανεπανόρθωτα την ισορροπία της θαλάσσιας ζωής.

Χάρη στην επιστήμη όμως, ξέρουμε πώς πρέπει να προχωρήσουμε για την ανάκαμψη των θαλασσών και της ζωής σε αυτές: προστατεύοντας τουλάχιστον το 30% τους, και ειδικά τα σημεία στα οποία βρίσκονται τα πιο σημαντικά οικοσυστήματα που θα επιτρέψουν στη θαλάσσια ζωή να αναγεννηθεί και να αυξηθούν οι πληθυσμοί των ειδών. Τέτοιες προστατευόμενες περιοχές έχουν δημιουργηθεί ήδη σε κάποιες χώρες και τα αποτελέσματα ήταν πολύ θετικά, δίνοντας ελπίδα και αισιοδοξία. Επιπλέον, η προστασία των θαλασσών έχει αποφασιστεί και υπογραφεί από τα κράτη-μέλη των Ηνωμένων Εθνών, έχει επικυρωθεί από κάποιες χώρες αλλά και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και αναμένουμε την ελληνική κυβέρνηση να ακολουθήσει άμεσα. Αφού επικυρώσει την απόφαση, οφείλει να προτείνει συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές που θα ενταχθούν στο παγκόσμιο δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών, συγκεκριμένα μέτρα για την προστασία τους αλλά και τρόπους που αυτά θα εφαρμοστούν και θα παρακολουθείται η απόδοσή τους.

Στη χώρα μας, αναμένουμε τη συνέχεια των δεσμεύσεων που επανέλαβε ο πρωθυπουργός και στο Our Ocean Conference, που διεξήχθη τον Απρίλιο στην Αθήνα, σχετικά με την προστασία των θαλασσών στην Ελλάδα. Μάλιστα, ανακοίνωσε τη δημιουργία των δύο πρώτων θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών ως πρώτο βήμα του στόχου αυτού. Κι επειδή οι θάλασσες μας βρίσκονται σε οριακό σημείο και οι κίνδυνοι γι’ αυτές γίνονται όλο και περισσότεροι, εμείς και ο κάθε πολίτης, φορέας ή επιστήμονας οφείλουμε τώρα να παρακολουθούμε τις εξελίξεις στο ζήτημα αυτό και να εξασφαλίσουμε ότι οι ανακοινώσεις δεν θα μείνουν στα λόγια. Δεν έχουμε περιθώριο να το ξαναπάθουμε γιατί οι θάλασσες μας, μας έχουν ανάγκη».