Αγγελική Κοσμοπούλου, νοιάζονται οι Έλληνες για το περιβάλλον;

Η Αγγελική Κοσμοπούλου, ιδρύτρια του Storymentor, storytelling coach και δημιουργός του podcast της ATHENS VOICE «Μηδενικό Αποτύπωμα», απαντά σε 6 ερωτήματα σχετικά με τον πραγματικό βαθμό που ενδιαφέρει τους Έλληνες το περιβάλλον, προτείνοντας λύσεις ευαισθητοποίησης απέναντι στην περιβαλλοντική απαξίωση

― Πόσο ενδιαφέρει στην πραγματικότητα τους Έλληνες το περιβάλλον;
Το περιβάλλον μοιάζει να ενδιαφέρει όλο και περισσότερο τους Έλληνες και τις Ελληνίδες. Μετά από αρκετές δεκαετίες, στις οποίες υπήρχε καταγεγραμμένη αδιαφορία για τα περιβαλλοντικά ζητήματα και οι αναφορές σε αυτά στον δημόσιο διάλογο σπάνιζαν, βρισκόμαστε μπροστά σε μια μεγάλη αλλαγή. Ενδεικτικά, στην έρευνα που πραγματοποιεί κάθε χρόνο η ΔΙΑΝΕΟΣΙΣ, με αντικείμενο τις αντιλήψεις των Ελλήνων, βλέπουμε πως η κλιματική κρίση καταγράφεται ως η τρίτη σημαντικότερη απειλή για το μέλλον της χώρας, μετά από την οικονομία και το δημογραφικό πρόβλημα.

― Ο κόσμος ενημερώνεται περισσότερο από ποτέ για την κλιματική κρίση. Κάνει, όμως, κάτι γι’ αυτό; Μπαίνει σε δράσεις ή μένει στη θεωρία σχετικά με τα υπάρχοντα περιβαλλοντικά θέματα;
Ο κόσμος πράγματι γνωρίζει περισσότερα και ενημερώνεται σε μεγαλύτερο βαθμό, ωστόσο η γνώση από μόνη της δεν είναι αρκετή για να διαμορφώσει την περιβαλλοντική συνείδηση. Ξέρουμε πως η κλιματική κρίση δεν είναι κάτι που «θα» συμβεί, αλλά είναι ήδη πραγματικότητα. Αντιλαμβανόμαστε ότι οι κλιματικές συνθήκες έχουν αλλάξει και είμαστε οι ίδιοι μάρτυρες φυσικών καταστροφών που δεν είναι τυχαίες – γι’ αυτό άλλωστε έχουμε μετακινηθεί από την έννοια της κλιματικής αλλαγής σε αυτήν της κλιματικής κρίσης. Μαθαίνουμε για τα δυσάρεστα, κάποτε εφιαλτικά αποτελέσματά της.

Ωστόσο, δεν συνδέουμε πάντοτε αυτό που συμβαίνει με αυτό που εμείς μπορούμε να κάνουμε για να το αντιμετωπίσουμε ή, ακόμη καλύτερα, να το προλάβουμε. Όταν φτάνουμε στη δράση, γινόμαστε κάπως παθητικοί. Περιμένουμε να αναλάβουν δράση κάποιοι άλλοι, που είναι «πιο υπεύθυνοι», πιο κατάλληλοι ή πιο επιδραστικοί από εμάς, κι έτσι ως πολίτες δεν κάνουμε κάποιες φορές ούτε αυτό που εύλογα μας αναλογεί. Σε αυτό περιλαμβάνονται αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο κινούμαστε και καταναλώνουμε, στις καθημερινές μας συνήθειες, σε όσα επιλέγουμε να βάλουμε στο πιάτο μας, αλλά και στις πολιτικές επιλογές μας, καθώς οι θέσεις για το περιβάλλον αποτελούν ουσιαστικό διακύβευμα και μπροστά στην κάθε είδους κάλπη. 

― Τι χρειάζεται προκειμένου να ταρακουνηθούν και να παρακινηθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι;
Η αναζήτηση των τρόπων με τους οποίους μπορούμε να παρακινήσουμε το κοινό είναι ένα μεγάλο ζητούμενο στον χώρο των περιβαλλοντικών φορέων και οργανώσεων. Χρειαζόμαστε έναν συνδυασμό ενημέρωσης και κινητοποίησης. Η θεωρητική γνώση του προβλήματος έχει αποδειχθεί πως δεν είναι επαρκής. Είναι αναγκαίο να απευθυνθούμε και στο συναίσθημα, αξιοποιώντας τους κώδικες του storytelling. Ας σκεφτούμε πόσο έχουν βοηθήσει στη διαμόρφωση των αντιλήψεών μας ντοκιμαντέρ όπως εκείνα του David Attenborough ή το «My Octopus Teacher», που έκανε πολλούς ανθρώπους να δουν με άλλα μάτια τον κόσμο της θάλασσας και να αλλάξουν ακόμα και τις διατροφικές τους συνήθειες. Χρειαζόμαστε συχνότερα μηνύματα, περισσότερες εικόνες και περισσότερες ιστορίες. Χρειαζόμαστε, επίσης, περισσότερα θετικά πρότυπα που θα μας ξεσηκώσουν από την αδράνεια και θα μας δείξουν ότι μπορούμε –και αξίζει– να γίνουμε μέρος της λύσης. 

― Πρακτικά, πώς μπορούν να ευαισθητοποιήσουν η πολιτεία, η εκπαίδευση και τα ΜΜΕ;
Για να αλλάξει η σχέση με το περιβάλλον, χρειάζεται να συντρέξουν πολλές προϋποθέσεις. Κάθε κρίκος της αλυσίδας έχει διαφορετικό ρόλο. Η πολιτεία πρέπει να μεριμνήσει για την περιβαλλοντική νομοθεσία και τις πολιτικές, όπως και την εφαρμογή τους. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αρκετά σημαντικά βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση, υπάρχει όμως απόκλιση ανάμεσα στο νομοθετικό πλαίσιο και την εφαρμογή του. Στην εκπαίδευση, είναι θετική η ένταξη δράσεων με περιβαλλοντικό πρόσημο στα σχολεία, παρότι οι δράσεις αυτές είναι ακόμη εκτός του βασικού εκπαιδευτικού πλαισίου. Τα παιδιά γνωρίζουν περισσότερα για την κλιματική κρίση από πολλούς μεγάλους, αλλά το να μάθουν για αυτό μία φορά στο σχολείο δεν είναι αρκετό. Χρειάζεται επανάληψη και βιωματική δράση.

Όσο για τα ΜΜΕ, για πολλά χρόνια, τα περισσότερα mainstream μέσα αδιαφορούσαν για το περιβάλλον. Το θυμούνταν όταν ερχόταν μια παγκόσμια μέρα ή όταν μια σημαντική καταστροφή δεν επέτρεπε να σωπάσουν. Ωστόσο, ο ρόλος τους στο να ενημερώσουν τους πολίτες είναι καίριος και θα ήταν ευχής έργον αν, μαζί με τα ευτελέστατα πρότυπα που προωθούν (ας δούμε, για παράδειγμα, τα reality), έδιναν χώρο και στο περιβάλλον. Αν η περιβαλλοντική προστασία δεν γίνει μόδα, δεν μπορούμε να περιμένουμε πολλά. 

― Σε γενικές γραμμές υπάρχουν ισχυρά περιβαλλοντικά κινήματα στην Ελλάδα; Ή ακόμα κι αν είναι στραμμένο το ενδιαφέρον του πληθυσμού προς αυτή την κατεύθυνση, δεν έχουν και πολλές επιλογές;
Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλές περιβαλλοντικές οργανώσεις που ασχολούνται με πλειάδα θεμάτων, από τον καθαρισμό των ακτών και τη δενδροφύτευση, μέχρι την προστασία της άγριας ζωής και τον μετριασμό των επιπτώσεων της άναρχης δόμησης στις Κυκλάδες. Παίρνουν στους ώμους τους ένα μεγάλο μέρος της ενημέρωσης και της ευαισθητοποίησης του κοινού και συχνά επιτελούν σημαντικό έργο που συμπληρώνει το έργο της πολιτείας, όπως οι καθημερινοί, μεγάλης κλίμακας καθαρισμοί ακτών που πραγματοποιεί εδώ και χρόνια το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης. Το έργο των οργανώσεων είναι πάρα πολύ σημαντικό, δεν μπορεί όμως να υποκαταστήσει την πολιτεία. Όσοι ενδιαφέρονται να μάθουν για το περιβάλλον και να δραστηριοποιηθούν εθελοντικά, έχουν πολλές δυνατότητες. Δεν θα έπρεπε, ωστόσο, να αρκεστούμε σε αυτές. 

― Οι νέοι άνθρωποι, που θεωρούνται από τις πιο ευαισθητοποιημένες γενιές μέχρι σήμερα, βλέπουν την κλιματική αλλαγή ως κοινό τους πρόβλημα; Ποιος είναι ο ρόλος τους στην αντιμετώπισή της;
Αναφέρουμε συχνά τους νέους ως το «μέλλον». Εκείνους που θα καταφέρουν να αλλάξουν τη σχέση μας με το περιβάλλον. Και τους «πετάμε» τις δικές μας ευθύνες ζητώντας τους να κάνουν αυτά που εμείς δεν καταφέραμε και, ακόμη χειρότερα, να φτιάξουν όσα εμείς χαλάσαμε. Οι νέοι είναι σίγουρα πιο ευαισθητοποιημένοι για το περιβάλλον. Γνωρίζουν, ενδιαφέρονται και θέλουν να αναλάβουν δράση. Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να τους πάρουμε σοβαρά και να τους εντάξουμε πιο οργανικά στον σχεδιασμό για την επόμενη μέρα. Φοβάμαι πως, για άλλη μία φορά, σχεδιάζουμε το περιβάλλον της επόμενης ημέρας για αυτούς, χωρίς αυτούς, ενώ μας είναι απαραίτητοι.