Ο πρωταγωνιστικός ρόλος των κριτηρίων ESG

Γράφει ο Νίκος Αυλώνας*

Οι κίνδυνοι της κλιματικής αλλαγής, ιδιαίτερα μετά την πανδημία, έχουν δημιουργήσει ένα επιτακτικό ζητούμενο από το σύνολο της κοινωνίας για πιο βιώσιμες επιχειρηματικές πρακτικές, το οποίο αποτυπώνεται με μια σειρά από σημαντικές νομοθετικές ρυθμίσεις (σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο) που επηρεάζουν σημαντικά τους οργανισμούς του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα στην Ελλάδα.

Ο όρος ESG (Environmental, Social, Governance) έκανε την εμφάνισή του για πρώτη φορά το 2004 σε ένα κείμενο του Global Compact των Ηνωμένων Εθνών με τίτλο «Whocareswins».  Αν και παρέμεινε σε αδράνεια για αρκετό διάστημα, τα τελευταία χρόνια τα κριτήρια ESG έχουν αποκτήσει καθοριστικό ρόλο για τη βιώσιμη ανάπτυξη των επιχειρήσεων (όλωντων κατηγοριών και μεγεθών), αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για την άντληση χρηματοδότησης από τους επενδυτές, αλλά και δανεισμού από τις τράπεζες, και διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο οι καταναλωτές θα κάνουν τις επιλογές τους.

Αλλά τι ακριβώς είναι τα κριτήρια ESG και πώς επηρεάζουν και τις δύο πλευρές της αγοράς; Με απλά λόγια, τα κριτήρια ESG αποτελούν ένα πλαίσιο κανόνων που αναφέρονται σε παράγοντες Περιβαλλοντικούς, Κοινωνικούς και Εταιρικής Διακυβέρνησης, και χρησιμοποιούνται για να αξιολογηθεί η οικονομική βιωσιμότητα μιας εταιρείας και το ρίσκο επένδυσης ή και δανεισμού από τις τράπεζες. Εν συντομία, κάθε πυλώνας περιλαμβάνει:

• Περιβάλλον. Εξετάζει τον αντίκτυπο μιας εταιρείας στην περιοχή που δραστηριοποιείται αλλά και στον πλανήτη, συμπεριλαμβανομένου του αποτυπώματος άνθρακα, της διαχείρισης αποβλήτων και της χρήσης φυσικών πόρων.
• Κοινωνία. Εξετάζει τις σχέσεις μιας εταιρείας με τους εργαζόμενούς της, τη δέσμευση προς την τοπική κοινωνία, τις πρακτικές ασφάλειας εργασίας και ανάπτυξης εργαζομένων.
• Εταιρική Διακυβέρνηση. Αξιολογεί τον τρόπο διαχείρισης μιας εταιρείας, συμπεριλαμβανομένης της δομής της ηγεσίας της και του ποσοστού γυναικών που είναι σε ανώτατες διοικητικές θέσεις καθώς και την αποζημίωση των διευθυντικών στελεχών.

Κριτήρια ESG και επιχειρήσεις

Για τις επιχειρήσεις, τα κριτήρια ESG καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα παραγόντων, που ενώ παραδοσιακά δεν αποτελούν μέρος της χρηματοοικονομικής ανάλυσης, μπορεί εν τούτοις να έχουν χρηματοοικονομική σημασία. Για να γίνει αυτό καλύτερα αντιληπτό αναφέρουμε κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα: τον τρόπο με τον οποίο μια εταιρεία ανταποκρίνεται στην κλιματική αλλαγή, τι πρακτικές εφαρμόζει στη διαχείριση της μείωσης κατανάλωσης νερού, πώς και σε τι εύρος διαχειρίζεται την αλυσίδα ανεφοδιασμού της, αν έχει θεσπίσει πολιτικές για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων της, όπως επίσης κατά πόσο καλλιεργεί μια κουλτούρα που δημιουργεί εμπιστοσύνη και προάγει την καινοτομία.

Βλέπουμε λοιπόν ότι το ρυθμιστικό τοπίο, δηλαδή οι κανονισμοί που θεσπίζουν οι κυβερνήσεις για περιβαλλοντικά θέματα και για την εταιρική διακυβέρνηση, αποτελεί έναν σημαντικό μοχλό πίεσης προς τις εταιρείες που, αν δεν συμμορφωθούν με τα κριτήρια ESG, ενδέχεται να αντιμετωπίσουν νομικές και οικονομικές επιπτώσεις.

Για παράδειγμα, η οδηγία για την υποχρεωτική υποβολή εκθέσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης (Corporate Sustainability Reporting Directive - CSRD) που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2023 και αποτελεί το πλέον καυτό θέμα για τις εταιρείες, δεδομένου ότι επηρεάζει δεκάδες μεσαίες και μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις που καλούνται να υποβάλουν ετησίως Εκθέσεις Βιώσιμης Ανάπτυξης οι οποίες πρέπει να είναι διαθέσιμες προς το κοινό και τις αρχές.

Κριτήρια ESG και προτιμήσεις Καταναλωτών

Φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε και την ίδια την καταναλωτική ζήτηση. Οι μελέτες δείχνουν μια αυξανόμενη προτίμηση για βιώσιμα προϊόντα, ωθώντας τις επιχειρήσεις να προσαρμοστούν ανάλογα. Είναι, λοιπόν, εμφανές ότι και οι ίδιοι οι καταναλωτές δεν είναι πλέον παθητικοί θεατές και τα κριτήρια ESG επηρεάζουν και τις δικές τους επιλογές, με τους κάτωθι τρόπους: 

• Πραγματοποιούν αγορές με γνώμονα την αξία: αυτό μπορεί να επηρεάσει τα πάντα, από τα ρούχα που φορούν μέχρι τα τρόφιμα που αγοράζουν.
• Έχουν τη δύναμη του μποϊκοτάζ: οι καταναλωτές καθιστούν τις εταιρείες υπεύθυνες για ανήθικες πρακτικές. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν την ταχεία κριτική και το μποϊκοτάζ των εταιρειών με κακό ιστορικό ESG.
• Επενδύουν σε εταιρείες που ευθυγραμμίζονται με τις αξίες τους. Η τάση αυτή τροφοδοτεί την ανάπτυξη των βιώσιμων και κοινωνικά υπεύθυνων επενδυτικών κεφαλαίων.

Η βιωσιμότητα μεγάλων αλλά και μικρότερων επιχειρήσεων συνδέεται άρρηκτα πλέον με τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και μαζί με τις προτιμήσεις των καταναλωτών θα επηρεάσει χιλιάδες προϊόντα στην αγορά αλλά και επιχειρήσεις, που αν δεν το αντιληφθούν εγκαίρως πιθανά δεν θα είναι βιώσιμες. 

*Ο Νίκος Αυλώνας είναι Πρόεδρος του Κέντρου Αειφορίας (CSE), επισκέπτης Καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Aθηνών (IMBA) και στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις στο Σικάγο