WWF: 1,6 εκατ. στρέμματα δάσους καμένα μέσα στο 2023 - «Βαθιά απώλεια» και «οργή» για τη Δαδιά

Τη θλίψη και τον θυμό του εξέφρασε σε σημερινή συνέντευξή Τύπου το WWF Ελλάς για τις απώλειες ανθρώπινων ζωών, περιουσιών, ζώων και δασών από τις φετινές καταστροφικές πυρκαγιές, με τον πρώτη αποτίμηση να υπολογίζει σε 1,6 εκατ. στρέμματα τις καμένες εκτάσεις.

Ειδικά για τη Δαδιά, το δάσος της οποίας βρίσκεται υπό την προστασία και τη διαχείριση του WWF εδώ και 30 χρόνια, η περιβαλλοντική οργάνωση μίλησε για «βαθειά απώλεια» και «οργή», αλλά και αποφασιστικότητα.

Από την άλλη, αχτίδα ελπίδας αποτελούν τα λόγια του γενικού διευθυντή του WWF Ελλάς, Δημήτρη Καραβέλλα, ο οποίος σημείωσε ότι η Δαδιά δεν έχει καταστραφεί ολοσχερώς. «Το δάσος μπορεί να ανακάμψει και με την κατάλληλη υποστήριξη οι κάτοικοι μπορούν να φτιάξουν τις ζωές τους», είπε.

«Τα πράγματα με τις πυρκαγιές θα γίνουν πιο δύσκολα στο μέλλον», προειδοποίησε ο κ. Καραβέλλας, ενώ ο υπεύθυνος του χερσαίου προγράμματος του WWF Greece, Νίκος Γεωργιάδης, εξέφρασε την πεποίθηση ότι δεν θα αποφύγουμε τις πλημμύρες στις καμένες περιοχές.

Οι «ρίζες» του προβλήματος

Οι γενικότερες αιτίες για τα προβλήματα αυτά είναι γνώριμες και διαχρονικές: έλλειψη πρόληψης, ανάγκη διαχείρισης πόρων, αυτοσχέδια δόμηση και αυθαίρετα στα δάση, Προστατευόμενες Περιοχές χωρίς προεδρικά διατάγματα, η υποστελέχωση δασαρχείων και πυροφυλακίων.

Παράλληλα, σύμφωνα με το WWF, οι πιο συχνές πηγές πυρκαγιών είναι: η καύση ξερών χόρτων, η αμέλεια των πολιτών και το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.

Κατά τη συνέντευξη Τύπου του WWF, αναφέρθηκε ότι στη διάρκεια των φετινών πυρκαγιών διαπιστώθηκαν κενά οργάνωσης, συντονισμού και εκπαίδευσης, λανθασμένη κουλτούρα κατάσβεσης, ανεπαρκής αξιοποίησης των ειδικών ομάδων της Πολιτικής Προστασίας και υπερβολική στήριξη στα εναέρια μέσα.

Μάλιστα, παρόλο που εξήρε τον ηρωικό ρόλο των πυροσβεστών οι οποίοι «δίνουν άνιση και άδικη μάχη» απέναντι στις συνέπειες της κλιματικής κρίσης, ο Δημήτρης Καραβέλλας έκανε λόγο για «αποτυχία του συστήματος διαχείρισης πυρκαγιών και δασοπυρόσβεσης».

Γι’ αυτό τον λόγο, το WWF λέει «φτάνει πια» και απαιτεί τη διαμόρφωση μιας εθνικής στρατηγικής για την κλιματική κρίση, όπως επίσης και την κατάρτιση ενός επίκαιρου σχεδίου που να αναλύει τα αίτια έναρξης των πυρκαγιών στην εκάστοτε περιοχή, να επισημαίνει τα τρωτά σημεία της χώρας και να προβλέπει τοπικά σχέδια πρόληψης - πάντα με λογοδοσία των ιθυνόντων στην κοινωνία.

Βέβαια, όπως αναφέρθηκε, το WWF αναγνωρίζει ότι έχουν γίνει βήματα από την κυβέρνηση και το υπουργείο Περιβάλλοντος, ειδικά τα τελευταία δύο χρόνια, ενώ δηλώνει υπέρ της συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα (μέσω ΣΔΙΤ) σε ένα πλαίσιο διαφάνειας. Από την άλλη, πάλι, οι προσπάθειες των τελευταίων ετών αποτελούν «σταγόνα στον ωκεανό».

H φετινή καταστροφή σε αριθμούς

Όπως ήδη αναφέρθηκε, πάνω από 1,6 εκατομμύρια στρέμματα καμένης δασικής έκτασης είναι ο έως τώρα απολογισμός των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα για φέτος. Το μεγαλύτερο μέρος από αυτά – 935.000 στρέμματα – βρίσκεται μόνο στον Έβρο, ο οποίος πήρε εξάλλου την αρνητική πρωτιά της μεγαλύτερης φωτιάς που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ευρώπη.

Σύμφωνα με το WWF, με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, πρόκειται για το δεύτερο χειρότερο καλοκαίρι της νεότερης ιστορίας της χώρας μας, μετά από αυτό του 2007, οπότε και είχαν καεί πάνω από 2,7 εκατομμύρια στρέμματα.

Ωστόσο, η φετινή χρονιά είχε και τρεις μεγάλες διαφορές με το 2007:

1. οι φετινές φωτιές έχουν μεγαλύτερη γεωγραφική διασπορά,
2. έχουν επηρεάσει για μαζικά, αρχέγονα δασικά οικοσυστήματα στα βόρεια της χώρας, πολλά από τα οποία παρουσιάζουν δυσκολίες στη φυσική τους αποκατάσταση,
3. για πρώτη φορά έχουν επηρεαστεί τόσες πολλές Προστατευόμενες Περιοχές.

Για τις τελευταίες επισημαίνεται ότι μέχρι στιγμής από τις πυρκαγιές έχουν επηρεαστεί συνολικά πάνω από 700.000 στρέμματα σε 23 Προστατευόμενες Περιοχές (χωρίς να υπολογίζονται οι νέες εκτάσεις που επηρεάστηκαν μετά τις 3 Σεπτεμβρίου). Αυτές περιλαμβάνουν 18 περιοχές Natura 2000 και πέντε Καταφύγια Άγριας Ζωής, ενώ ταυτόχρονα επηρεάστηκαν τρία σημαντικότατα Εθνικά Πάρκα (Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου, Δέλτα Έβρου και Χελμού-Βουραϊκού), καθώς και ο Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας.

Επιπρόσθετα, εντός αυτών των προστατευόμενων περιοχών, καταγράφονται συνολικά πάνω από 200.000 στρέμματα διπλοκαμένων εκτάσεων, δηλαδή εκτάσεων που έχουν πληγεί από αλλεπάλληλες πυρκαγιές εντός μόνο της τελευταίας εικοσαετίας.

Το στοιχείο αυτό είναι σημαντικό καθώς μέσα σε 15-20 χρόνια κάποια από αυτά τα οικοσυστήματα εξαντλούνται και δεν είναι δυνατόν να αναγεννηθούν μετά από απανωτές πυρκαγιές. Για παράδειγμα, είναι ενδεικτικό ότι από τα 117 χιλιάδες στρέμματα που κάηκαν φέτος στη Ρόδο τα 70 χιλιάδες έχουν διπλοκαεί, ενώ στον Έβρο διπλοκάηκαν περίπου 100 χιλιάδες στρέμματα.

Η καταστροφή της μαύρης πεύκης και η ανησυχία για τον μαυρόγυπα

Όσον αφορά στην αποτίμηση του αντίκτυπο στη χλωρίδα στις Προστατευόμενες Περιοχές, σημειώνεται ότι επηρεάστηκαν δασικά οικοσυστήματα που δεν έχουν φυσικούς μηχανισμούς αναγέννησης (π.χ. μαύρη πεύκη στον Έβρο), είτε τους έχουν εξαντλήσει μετά από απανωτές πυρκαγιές (π.χ. Ρόδος, Πάρνηθα, η οξιά στον Έβρο, Κέρκυρα, Αιγιαλεία).

Για την πανίδα, τα ζώα χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:

1. αυτά που δεν έχουν τρόπο διαφυγής από την πυρκαγιά, όπως οι χελώνες, καθώς και τα βατράχια και τα μοναδικά στον κόσμο γκιζάνια (είδος ψαριού) στη Ρόδο.
2. αυτά που διέφυγαν και επιστρέφουν στις καμένες εκτάσεις.
3. και αυτά που έχουν μηχανισμούς επιβίωσης (μικρά ερπετά, έντομα).

Πέρα από τη θλίψη για τα χιλιάδες ζώα που βρήκαν τραγικό θάνατο, ανησυχία υπάρχει για τη δεύτερη κατηγορία. Σε αυτή εντάσσονται ο μαυρόγυπας και ο ασπροπάρης του Έβρου., τα πλατώνια της Ρόδου, το σπάνιο αγριόγιδο, καθώς και το αγριοκάτσικο και το κόκκινο ελάφι της Πάρνηθας.

Επισημαίνεται ότι ο μαυρόγυπας δεν έχει πια να χτίσει τις φωλιές του σε μαύρα ώριμα δέντρα και οι τεχνητές φωλιές δεν θεωρούνται επαρκές μέσο, ενώ παράλληλα στη χώρα μας υπάρχουν μόλις 5 ζεύγη ασπροπάρη.

Τεράστιος ο αντίκτυπος σε οικονομία και ψυχική υγεία

Φυσικά, εξίσου καταστροφικός είναι ο αντίκτυπος των πυρκαγιών και για τον άνθρωπο. Το οικοσύστημα, εξάλλου, εξυπηρετεί την ανθρώπινη δραστηριότητα και έτσι οι συνέπειες των πυρκαγιών είναι:

• οικονομικές (σύμφωνα με πρώιμους υπολογισμούς του Bloomberg, η ζημιά για την Ελλάδα υπολογίζεται στα 1,66 δισ. ευρώ)
• πολιτισμικές («χτυπιέται» τόσο ο τουρισμός και η αναψυχή, όσο και η ψυχική υγεία των μόνιμων κατοίκων που πρέπει να μάθουν να ζουν σε ένα «ξένο» κόσμο)
• και ρυθμιστικές-περιβαλλοντολογικές (κλίμα, διάβρωση, πλημμύρες, παρακράτηση ρύπων, έκλυση διοξειδίου του άνθρακα).

Οι 5+1 προτάσεις του WWF Ελλάς

Το WWF Ελλάς παρουσίασε τις προτάσεις του για τις προτεραιότητες και τους άξονες δράσεις αναφορικά κυρίως με την πρόληψη, αλλά και την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών.

Επιγραμματικά, οι προτεραιότητες αυτές είναι:

1. Μετακίνηση της έμφασης και της σχετικής επένδυσης -τουλάχιστον το 40% των διαθέσιμων πόρων- στην πρόληψη των δασικών πυρκαγιών. Ενίσχυση με πόρους, προσωπικό και μέσα της Δασικής Υπηρεσίας, ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας και την μόνιμη και ουσιαστική σύνδεσή της με τη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων.
2. Έγκαιρος, ολοκληρωμένος και κοινωνικά υπόλογος αντιπυρικός σχεδιασμός με απαραίτητη την κατάρτιση μακροπρόθεσμου Εθνικού Σχεδίου Αντιπυρικής Προστασίας, κατάρτιση Τοπικών Σχεδίων Πρόληψης, ανάλυση των αιτιών και σαφή στοχοθέτηση για τη μείωση των περιστατικών και λογοδοσία προς την κοινωνία.
3. Ενίσχυση της κλιματικής ανθεκτικότητας και οικολογικής κατάστασης των πιο ευάλωτων δασών, ξεκινώντας με τη χαρτογράφηση και αναγνώριση των πλέον εμβληματικών και ευάλωτων δασών της χώρας χαράσσοντας συγκεκριμένες δράσεις πρόληψης, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη ότι οι επικίνδυνες περιοχές για την εκδήλωση πυρκαγιών δεν έχουν επικαιροποιηθεί από το 1980.
4. Δημιουργία ενός νέου εξειδικευμένου σώματος αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών, με ξεχωριστή δομή, ιεραρχία και στόχους, που θα αποτελείται από εξειδικευμένους δασοπυροσβέστες και θα διοικείται από στελέχη με ουσιαστικές επιστημονικές γνώσεις και εμπειρία στα θέματα δασικών πυρκαγιών. Δημιουργία διαρκούς και επικαιροποιημένου προγράμματος κατάρτισης και εκπαίδευσης των πυροσβεστών για τις δασικές πυρκαγιές και αλλαγή στην κουλτούρα κατάσβεσης.
5. Ενίσχυση της κοινωνικής συμμετοχής και ενεργοποίηση της κοινωνίας σε τοπικό επίπεδο, με μέσα όπως η εκπαίδευση των πολιτών αλλά και των στελεχών του Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης, για την αυτοπροστασία τους και την προετοιμασία των κατοικιών και των οικισμών. Επίσης πλήρης και άμεση ενεργοποίηση του συστήματος εθελοντισμού πολιτικής προστασίας όπως ήδη προβλέπεται στο ν. 4662/2020 και επίσημη κινητοποίηση τους σε μεγάλα περιστατικά ανά την χώρα ώστε να συνδράμουν το Πυροσβεστικό Σώμα.

Ένα έκτο μέτρο είναι η αύξηση της ανθεκτικότητας των οικισμών της χώρας και η ενημέρωση των κατοίκων. Όσο οι οικισμοί θεωρούνται επισφαλείς θα είναι αδύνατον η Πολιτεία να αντιδράσει με αποτελεσματικότητα για την προστασία των δασών, αλλά και των ίδιων των περιουσιών και της ανθρώπινης ζωής.

Σημειώνεται ότι οι προτάσεις αυτές του WWF κοινοποιήθηκαν την περασμένη εβδομάδα στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, ο οποίος τις μνημόνευσε κατά τη δευτερολογία του στη συζήτηση στη Βουλή για τις πυρκαγιές.

Μάλιστα, το WWF καλεί σε συλλογή υπογραφών ώστε οι παραπάνω άξονες δράσεις να γίνουν κυβερνητική δέσμευση.