Σοβαρά τώρα… videogames;

Η ανησυχία για ένα πρόβλημα δεν συνεπάγεται και δράση για την επίλυσή του. H υπόθεση ότι περισσότεροι άνθρωποι έχουν επίγνωση της περιβαλλοντικής κρίσης απ’ όσους κάνουν οτιδήποτε για αυτό είναι αρκετά ασφαλής. Θα ήταν αφελές να αποδίδαμε την αναντιστοιχία μεταξύ πεποίθησης και συμπεριφοράς σε απλή υποκρισία. Σίγουρα, παίζει και το «virtue signaling». Είναι πειρασμός να εξαργυρώνεις κοινωνικούς πόντους ηθικολογώντας σε αναλογικά και ψηφιακά καφενεία. Υπάρχουν όμως κι άλλοι, μη κερδοσκοπικοί λόγοι για να μένουμε άπραγοι.

Όπως στα videogames, έτσι και στη ζωή, θεμέλιο του να παίζω σωστά (ή αποδοτικά) είναι η κατανόηση των μηχανισμών και των συστημάτων. Πριν καταλήξουμε ότι ένας παίκτης είναι παράλογος και συμπεριφέρεται παράδοξα, πρέπει να εξετάζουμε κατά πόσο η λογική του παιχνιδιού έχει επικοινωνηθεί ορθώς. Η κλιματική αλλαγή, οι φορείς που την προκαλούν και την αποτρέπουν, οι πολιτικές πηγές και προεκτάσεις συναποτελούν ένα εξαιρετικά περίπλοκο σύστημα. Από την κατανόηση της λειτουργίας ενός οικοσυστήματος μέχρι τη χαρτογράφηση των δικτύων του lobbying, θα μπορούσε κανείς να αφιερώσει μια ζωή για να σχηματίσει μια καλά τεκμηριωμένη θέση.

Η αδράνεια απέναντι σε προβλήματα που θεωρούμε σημαντικά μπορεί να σχετίζεται όμως και με την αίσθησή μας ότι δεν έχουμε τη δύναμη να επιδράσουμε σε αυτά. Συχνά αναρωτιόμαστε ανασταλτικά κατά πόσο η συμμετοχή μας θα «κάνει τη διαφορά». Γνωρίζουμε ότι κολοσσιαίες εταιρείες φέρουν τεράστιο μερίδιο ευθύνης κι όμως συνεχίζουν να πλουτίζουν και να δραπετεύουν από την κοινωνική ευθύνη. Είμαστε, επίσης, δύσπιστοι απέναντι σε μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, φοβούμενοι ότι η συνδρομή μας θα απορροφηθεί από τη μαύρη τρύπα της διαφθοράς.Οι παίκτες απέχουν από τα παιχνίδια που δεν κατανοούν, αλλά και από αυτά στα οποία η συμμετοχή τους φαίνεται να μην έχει επίδραση.

Τα videogames, ως μέσο, μπορούν να παίξουν ένα θετικό ρόλο και στα δύο αυτά μέτωπα. Ένα videogame είναι ένα οικοσύστημα διαπλεκόμενων συστημάτων. Δίνοντάς μας τη δυνατότητα να αλληλεπιδράσουμε με τα συστήματα και να βιώσουμε από πρώτο χέρι τις συνέπειες της συμπεριφοράς μας, ένα «κλιματικό videogame» μπορεί να μας πείσει ότι έχουμε δυνατότητα για ουσιαστική επιρροή. Αρκετοί δημιουργοί βιντεοπαιχνιδιών έχουν φτιάξει τέτοιου είδους εμπειρίες. Μάλιστα, υπάρχει μια ειδική κατηγορία των «serious games» (όπως αποκαλούνται τα «στρατευμένα», με πρωτίστως μη ψυχαγωγικούς στόχους) που ονομάζεται «climate games» ή «global warming games».

«Climate games» ή «Global warming games»: τα video games με θεματική το περιβάλλον 

Ένα παράδειγμα είναι το «The Climate Game», που αναπτύχθηκε από τους Financial Times και στεγάζεται στην ιστοσελίδα τους. Ως «παγκόσμιος υπουργός των μελλοντικών γενεών», στόχος μας στο «The Climate Game» είναι να πετύχουμε καθαρές μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ως το 2050 και να κρατήσουμε τις θερμοκρασίες κάτω από ένα συγκεκριμένο επίπεδο. Το παιχνίδι μάς ζητά να διαχειριστούμε κάποιες απλές μεταβλητές. Έχουμε περιορισμένους πόντους «κόπου», κάθε «γύρος» αντιστοιχεί σε μια χρονική περίοδο και όλα τα διλήμματα παρουσιάζονται κατηγοριοποιημένα σε τρεις επιλογές.

«Η μετακίνηση είναι το πιο ταχέως αναπτυσσόμενο πρόβλημα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και οι πωλήσεις αυτοκινήτων ανεβαίνουν. Ποια είναι η πολιτική σου;»

1. Επένδυσε στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και κάνε τα παραδοσιακά αυτοκίνητα πιο αποδοτικά. (2 πόντοι Κόπου)
2. Απαγόρευσε όλες τις παγκόσμιες πωλήσεις παραδοσιακών αυτοκινήτων μέχρι το 2035 και επένδυσε στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. (10 πόντοι Κόπου)
3. Επένδυσε σε αυτο-οδηγούμενα αυτοκίνητα για πολλούς επιβάτες για να κόψεις την κυκλοφοριακή συμφόρηση. (5 πόντοι Κόπου)

Το «The Climate Game» συνδυάζει τα παιγνιοποιημένα αυτά ερωτηματολόγια με άλλα συστήματα παιχνιδιών, όπως ζαριές για τυχαία γεγονότα και βραβεία για συγκεκριμένα επιτεύγματα. Φέρνοντας τους παίκτες αντιμέτωπους με αποφάσεις και συνέπειες, προκύπτει μια «οργανική» διαδικασία κατανόησης των παραμέτρων της κλιματικής αλλαγής. Μέσα από τους κανόνες του παιχνιδιού, τους στόχους και τα εμπόδιά του, αποκτάμε οικειότητα με το πρόβλημα και τις πιθανές λύσεις του. 

Το πιθανότερο είναι ότι η πλειονότητα των παικτών που θα αφιερώσουν χρόνο σε «serious games» σαν το «The Climate Game», παίρνουν ήδη στα σοβαρά τη στάση τους στο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Αν τα «serious games» είναι μόνα τους στη μάχη για την κινητοποίηση της συλλογικής δράσης, τότε το μήνυμα δεν θα φτάσει στα εκατοντάδες εκατομμύρια που δεν προτιμούν τέτοιου είδους εμπειρίες. Πρωτοβουλίες σαν το Green Game Jam, του οργανισμού Playing for the Planet  Αlliance του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ, δίνουν κίνητρο σε μεγάλες εταιρείες ανάπτυξης βιντεοπαιχνιδιών να δημιουργήσουν εμπειρίες με περιβαλλοντικό μήνυμα. Ορισμένα διεγείρουν τη συναισθηματική σύνδεση των παικτών με τη φύση, μέσω της αισθητικής τους. Άλλα προβληματίζουν και συγκινούν με την αφήγησή τους ή εμπλέκουν τους παίκτες σε ένα παιχνίδι περιβαλλοντικής διαχείρισης, χάρη στα συστήματά τους. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα που προέκυψαν από το Green Game Jam του 2021, που περιστράφηκε γύρω από τη διατήρηση και την αναζωογόνηση των δασών και των ωκεανών, ήταν εκείνο του «Riders Republic» της Ubisoft.

Στο «Riders Republic» οι παίκτες μπορούν να συμμετάσχουν σε μια ποικιλία από extreme sports, όπως ορεινή ποδηλασία, σκι, snowboard και άλλα. Η ιδιαιτερότητά του είναι ότι όλες αυτές οι δραστηριότητες λαμβάνουν χώρα σε ένα online open world, όπου μπορούμε να περιηγούμαστε ελεύθερα συναντώντας άλλους παίκτες. Στο πλαίσιο του «Green Game Jam», η Ubisoft δημιούργησε ένα event δύο εβδομάδων εντός του «Riders Republic», το οποίο εστίασε στην ιδέα της ψηφιακής αναδάσωσης. Ως μέρος αυτού του ξεχωριστού in-game γεγονότος, με τον τίτλο «Rebirth», οι παίκτες μπορούσαν να συλλέξουν και να φυτεύσουν σπόρους για να δημιουργήσουν ένα δάσος που θα παρέμενε στον κόσμο του «Riders» μετά το πέρας του event. Επιπλέον, στις 30 Ιουλίου του 2021, οι παίκτες είχαν τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε μια ψηφιακή πορεία, ως μορφή διαδήλωσης για την προστασία του πλανήτη. Στον αληθινό κόσμο, η ομάδα του «Riders Republic» συνεργάστηκε επίσης με τον αγγλικό οργανισμό Ecologi, για να φυτεύσει περισσότερα από 300.000 δέντρα.