Ενέργεια: Η απίστευτη ανατροπή

Ακόμη και στις αρχές του 2022, ήταν σαφές ότι κάτι νέο συνέβαινε στην Ευρώπη στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Οι τιμές του φυσικού αερίου είχαν αυξηθεί απότομα το φθινόπωρο του 2021 και συνέχιζαν να παραμένουν υψηλές. Με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του περασμένου έτους, το μέγεθος της πρόκλησης έγινε σαφές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έπρεπε να φέρει μια αλλαγή, γρήγορη και στέρεη, στον τρόπο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας — διαφορετικά θα έπρεπε να αφεθεί έρμαιο στον ενεργειακό εκβιασμό, καθώς και στις εξαιρετικά ασταθείς τιμές των ορυκτών καυσίμων.

Αύξηση καθαρής ενέργειας

Στον απόηχο της εισβολής, πολλοί υπέθεσαν ότι μέσα στη βιασύνη της Ευρώπης να λάβει μέτρα έκτακτης ανάγκης προκειμένου να εξασφαλίσει την ενεργειακή της επάρκεια, η διαδικασία απεμπλοκής της από τις ανθρακούχες εκπομπές θα σταματούσε. Και ενδεχομένως, ότι η κρίση θα σήμανε και την επιστροφή στον άνθρακα. Κάτι τέτοιο όμως δεν έγινε. Αντίθετα, η ΕΕ επέλεξε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα επιταχύνοντας τη μετάβαση στην πράσινη ηλεκτρική ενέργεια. Η έμφαση βρίσκεται τώρα στην ταχεία μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου με ταυτόχρονη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα. Ένα κύμα καθαρής ενέργειας είναι καθ’ οδόν.

Πράγματι, η ανάλυση των δεδομένων παραγωγής και ζήτησης της ΕΕ για ολόκληρο το έτος, που πραγματοποιήθηκε από την έκθεση για τον Ηλεκτρισμό στην Ευρώπη (Ember), δείχνει ότι αυτή η στροφή έχει ήδη συμβεί. Το 2022, η αιολική και η ηλιακή ενέργεια πέτυχαν το πέμπτο ρεκόρ της ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ (22%), ξεπερνώντας για πρώτη φορά το ορυκτό φυσικό αέριο (20%) και παραμένοντας πάνω από τον άνθρακα (16%).

Διπλή πρόκληση

Ωστόσο, η Ευρώπη αντιμετώπισε πέρυσι μια διπλή πρόκληση στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία επιβράδυνε τη απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα. Μια ξηρασία απ’αυτές που συμβαίνουν κάθε 500 χρόνια οδήγησε στη χαμηλότερη υδροηλεκτρική παραγωγή από το 2000. Παράλληλα, η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας μειώθηκε σημαντικά, με εκτεταμένες ξαφνικές διακοπές στη Γαλλία, και με τους γερμανικούς σταθμούς να μην μπορούν να αποφύγουν τις προγραμματισμένες διακοπές. Η πτώση της υδροηλεκτρικής και της πυρηνικής ενέργειας είχε ως αποτέλεσμα ένα κενό 185 τεραβατωρών στην παραγωγή, ίσο με το 7% της συνολικής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης το 2022. Αυτό καλύφθηκε σε μεγάλο βαθμό από την αύξηση της αιολικής και ηλιακής ενέργειας και τη μείωση της ζήτησης. Αλλά το ένα έκτο του ελλείμματος μετριάστηκε από την αυξημένη παραγωγή ορυκτών καυσίμων.

Με τις τιμές του φυσικού αερίου να συνεχίζουν να σημειώνουν ρεκόρ, ο άνθρακας αντιπροσώπευε το μεγαλύτερο μέρος αυτής της αύξησης, με άνοδο 7% (28 TWh) το 2021. Αυτό σήμαινε ότι οι εκπομπές του τομέα ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ αυξήθηκαν επίσης το 2022 κατά 3,9%. Η παραγωγή φυσικού αερίου παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητη το 2022, σημειώνοντας αύξηση μόλις 0,8% σε ετήσια βάση. Η στροφή από το φυσικό αέριο στον άνθρακα είχε ήδη συντελεστεί τον προηγούμενο χρόνο, όταν το φυσικό αέριο είχε ήδη γίνει ακριβότερο.

Αντιμετωπίζοντας πολλαπλές κρίσεις

Αυτό φανερώνει το πόσο καλά το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης κατάφερε να αντέξει έναν χρόνο πολλαπλών κρίσεων. Η ανάπτυξη της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας, παράλληλα με την πτώση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, απέτρεψαν μια πολύ μεγαλύτερη επιστροφή στον άνθρακα εν μέσω ελλείμματος πυρηνικής και υδροηλεκτρικής ενέργειας. Η αύξηση του άνθρακα ήταν σχετικά μικρή και πρόσθεσε μόνο 0,3% στις παγκόσμιες εκπομπές.

Όμως, ακόμη και η μικρή αυτή αύξηση αποδείχθηκε πολύ προσωρινή. Μέχρι το τέλος του έτους, η συμμετοχή του άνθρακα μειώθηκε γρήγορα εν μέσω της πτώσης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας. Πεσμένη εμφανίστηκε και για τους τέσσερις τελευταίους μήνες του 2022, με ελάττωση της παραγωγής κατά 6% από τον Σεπτέμβριο έως τον Δεκέμβριο σε σύγκριση με τους ίδιους μήνες του 2021.

 

Οι 26 σταθμοί ενέργειας από ορυκτά καύσιμα που επιστράφηκαν στο σύστημα σε κατάσταση αναμονής/έκτακτης ανάγκης, λειτούργησαν με μόλις 18% μέση χρήση κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών μηνών του 2022, ενώ οι εννέα δεν παρείχαν καθόλου ρεύμα και πρόσθεσαν μόνο 0,9% στην παραγωγή άνθρακα της ΕΕ σε σχέση με πέρυσι. Και, προφανώς, τα κράτη μέλη διατήρησαν τις δεσμεύσεις τους για σταδιακή κατάργηση του άνθρακα, επιταχύνοντας σε ορισμένες περιπτώσεις την επίτευξη του φιλόδοξου στόχου τους.

Τι βασικά αλλάζει

Προβλέπουμε ότι το 2023 ο τομέας ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ θα είναι πλήρως μεταμορφωμένος. Με την επιστροφή της υδροηλεκτρικής και πυρηνικής παραγωγής, παράλληλα με τη συνεχιζόμενη μειωμένη ζήτηση, η χρήση ορυκτών καυσίμων στην Ευρώπη θα συρρικνωθεί, με την παραγωγή τους να μειώνεται έως και κατά 20% φέτος, ποσοστό διπλάσιο από την προηγούμενη πτώση ρεκόρ του 2020.

Η παραγωγή φυσικού αερίου προβλέπεται να παραμείνει ακριβότερη από τον άνθρακα μέχρι τουλάχιστον το 2025. Καθώς η ανάπτυξή τους επιταχύνεται, η αιολική και η ηλιακή ενέργεια θα εκτοπίσουν όχι μόνο τον άνθρακα αλλά και το φυσικό αέριο. Τη μεγαλύτερη πτώση στη ζήτηση φυσικού αερίου θα σημειώσει πιθανότατα ο τομέας της ηλεκτρικής ενέργειας, φέρνοντας ανακούφιση στις αγορές φυσικού αερίου της Ευρώπης, καθώς αυτή θα υιοθετεί το νέο πρότυπο στο σύστημα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας — ένα πρότυπο απαλλαγμένο από το ρωσικό αέριο και με πολύ περισσότερη καθαρή ενέργεια.

---

Πηγή: Άρθρο του Dave Jones στο Social Europe

Ο Dave Jones είναι συνιδρυτής της Ember από το 2020, επικεφαλής του τμήματος πληροφοριακών δεδομένων Data Insights της Ember, και κύριος συγγραφέας της έκθεσης για την ηλεκτρική ενέργεια. Προηγουμένως εργάστηκε ως αναλυτής εμπορίας ηλεκτρικής ενέργειας για τη γερμανική εταιρεία κοινής ωφέλειας E.ON πριν ενταχθεί στη μη κερδοσκοπική Sandbag, όπου εργάστηκε για τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα στην Ευρώπη.

Δείτε περισσότερα άρθρα σχετικά με την κλιματική αλλαγή στο www.clima21.gr