COP27: Πιο κοντά σε συμφωνία για ταμείο «ζημιών και απωλειών»

Νέο σχέδιο κοινού ανακοινωθέντος της COP27 που δόθηκε στην δημοσιότητα σχετικά με την χρηματοδότηση των διευθετήσεων που θα βοηθήσουν τις φτωχότερες χώρες που πλήττονται από κλιματικές καταστροφές αναφέρει ότι θα υποστηριχθούν «εκείνες που είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στις αρνητικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής».

Η νέα ρήτρα ορίζει με περισσότερες λεπτομέρειες σε σχέση με προηγούμενες αναφορές τις χώρες εκείνες που ενδέχεται να ωφεληθούν από το νέο ταμείο η σύσταση του οποίου προτάθηκε κατά τις συνομιλίες στο Σαρμ ελ-Σέιχ.

 Το σχέδιο συμφωνίας, στο οποίο σχεδόν 200 χώρες πρέπει να συναινέσουν, τονίζει τον φαύλο κύκλο στον οποίο βρίσκονται, κυρίως οι αναπτυσσόμενες χώρες καθώς «οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής επιδεινώνουν την παγκόσμια ενεργειακή και επισιτιστική κρίση και το αντίστροφο».

Η αναμενόμενη συμφωνία για τις απώλειες και τις ζημίες στην COP27 καθιστά σαφές ότι ένα νέο ταμείο θα χρηματοδοτείται από διάφορες πηγές, όπως οι αναπτυξιακές τράπεζες και οι καινοτόμοι φόροι, και δεν θα περιορίζεται σε συνεισφορές από τις πλούσιες βιομηχανικές χώρες.

«Απώλειες και ζημιές»

Τι είναι όμως αυτό το ταμείο για τις «απώλειες και τις ζημιές»; Στις συνομιλίες του ΟΗΕ για το κλίμα, η φράση «απώλειες και ζημιές», αναφέρεται στο κόστος που έχει ήδη προκύψει από ακραίες καιρικές συνθήκες ή επιπτώσεις που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή, όπως είναι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας.

Η χρηματοδότηση για το Κλίμα μέχρι στιγμής έχει επικεντρωθεί κυρίως στη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα σε μια προσπάθεια να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη, ενώ περίπου το ένα τρίτο της έχει διατεθεί σε έργα για να βοηθηθούν οι κοινωνίες να προσαρμοστούν στις μελλοντικές επιπτώσεις.

Η χρηματοδότηση «απωλειών και ζημιών» θα ήταν διαφορετική, όσον αφορά συγκεκριμένα την κάλυψη του κόστους των ζημιών που οι χώρες δεν μπορούν να αποφύγουν ή να προσαρμοστούν σε αυτές.

Ωστόσο, δεν υπάρχει ακόμα συμφωνία σχετικά με το τι θα πρέπει να θεωρείται «απώλεια και ζημιά» που προκαλείται από την κλιματική αλλαγή. Η οποία θα μπορούσε να περιλαμβάνει από κατεστραμμένες υποδομές και περιουσίες μέχρι οικοσυστήματα και πολιτιστικά αγαθά.

Έκθεση του Ιουνίου από 55 οικονομικά ευάλωτες χώρες υπολόγισε ότι οι συνδυασμένες απώλειές τους, που συνδέονται με το Κλίμα τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ανήλθαν συνολικά σε περίπου 525 εκατομμύρια δολάρια ή περίπου στο 20% του συλλογικού τους ΑΕΠ. Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι μέχρι το 2030 αυτού του είδους οι απώλειες θα μπορούσαν να φτάσουν τα 580 δισ. δολάρια ετησίως.

Ποιος πληρώνει, ποιος πληρώνεται 

Οι οικονομικά ευάλωτες χώρες και οι ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι οι πλούσιες χώρες που προκάλεσαν το μεγαλύτερο μέρος της κλιματικής αλλαγής με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, είναι αυτές που πρέπει να πληρώσουν.

Οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση είχαν αντικρούσει το επιχείρημα. Η ΕΕ άλλαξε τη θέση της κατά τη Σύνοδο της COP27, επισημαίνοντας ότι θα υποστηρίξει ένα νέο ταμείο υπό ορισμένες προϋποθέσεις, συμπεριλαμβανομένου του ότι η Κίνα (την οποία ο ΟΗΕ χαρακτηρίζει ως αναπτυσσόμενη χώρα αν και είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο) θα πληρώνει σε αυτό.

Προκειμένου να επιτευχθεί οποιασδήποτε συμφωνία για την ίδρυση ενός νέου ταμείου, οι χώρες θα πρέπει να έχουν ξεκαθαρίσει και συμφωνήσει στο από πού θα προέρχονται τα χρήματα και στο ποιες χώρες ή ποιες καταστροφές θα πληρούν τις προϋποθέσεις για αποζημίωση.

Κάποιες κυβερνήσεις έχουν αναλάβει σχετικά μικρές αλλά συμβολικά δεσμεύσεις χρηματοδότησης για απώλειες και ζημιές, όπως η Δανία, το Βέλγιο, η Γερμανία και η Σκωτία.

Κάποιες από τις υπάρχουσες χρηματοδοτήσεις του ΟΗΕ και της Αναπτυξιακής Τράπεζας βοηθούν τις χώρες που αντιμετωπίζουν απώλειες και ζημιές εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.

Στο προσκήνιο το ταμείο

Μετά από πιέσεις από τις αναπτυσσόμενες χώρες, τα έθνη που συμμετέχουν στην COP27 αποφάσισαν να συμπεριλάβουν τις «απώλειες και τις ζημιές» στην ατζέντα της Συνόδου για πρώτη φορά.

Οι αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες οικονομίες ζητούν να δημιουργηθεί το ταμείο «απωλειών και ζημιών». Η ΕΕ έχει ταχθεί υπέρ ενός τέτοιου ταμείου, μόνο εάν στοχεύει στη στήριξη των πιο ευάλωτων χωρών, όπως οι Μαλδίβες και η Τζαμάικα.

Ακόμα κι αν στην COP27 επιτευχθεί συμφωνία για τη δημιουργία ενός τέτοιου ταμείο, θα χρειάζονταν μερικά χρόνια για να διατεθούν χρήματα σε αυτό.

Ορισμένες χώρες πρότειναν να οργανωθεί ένα «μωσαϊκό» πηγών χρηματοδότησης και όχι ένα κεντρικό ταμείο. Το «μωσαϊκό» αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει ανάληψη μετρητών από διεθνή ταμεία, αν και ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι ζητήματα όπως οι μεγάλες καθυστερήσεις, καθιστούν αυτά τα κεφάλαια ακατάλληλα για την αντιμετώπιση απωλειών και ζημιών.

Τι γίνεται σε περίπτωση αποτυχίας 

Λόγω της δυσπιστίας τους προς τις πλούσιες χώρες -οι οποίες απέτυχαν να προσφέρουν 100 δισ. δολάρια σε ετήσια χρηματοδότηση για το Κλίμα έως το 2020- ορισμένες χώρες διερευνούν άλλες διαδρομές.

Η ομάδα «V20» των 58 ευάλωτων χωρών και η ομάδα των πλούσιων χωρών της G7 ξεκίνησαν μια κοινή προσπάθεια με την ονομασία «Global Shield» στο COP27, με στόχο την ενίσχυση της χρηματοδότησης της ασφάλισης και της προστασίας από καταστροφές.

Στο μεταξύ, οι ευάλωτες χώρες αναζητούν συνεισφορές για μια πιλοτική χρηματοδότηση απωλειών και ζημιών. Άλλες ιδέες περιλαμβάνουν την έκκληση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, για φόρο κερδών στις εταιρείες ορυκτών καυσίμων για την άντληση χρηματοδότησης.