Φως στα βάθη του ωκεανού: Ο καρχαρίας που λάμπει στο σκοτάδι (βίντεο)

Μπορεί η ύπαρξη των καρχαριών kitefin να είναι γνωστή στην επιστημονική κοινότητα από τον 18^ο αιώνα, αλλά χρειάστηκε να φτάσει το 2020 προκειμένου να τους δει κάποιος να λάμπουν στο σκοτάδι για πρώτη φορά.  

Οι καρχαρίες dalatias licha, όπως είναι η επίσημη ονομασία τους,  δεν είναι οι μοναδικοί βιοφωταυγείες καρχαρίες –περίπου ένα στα 10 είδη έχει αυτή την ικανότητα, αλλά με διάμετρο που φτάνει έως και τα 1,8 μέτρα, οι kitefin είναι μακράν οι μεγαλύτεροι που έχουν βρεθεί.

Ο Ζερόμ Μαλεφέ, βιολόγος στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Λέβεν στο Βέλγιο, ήλπιζε εδώ και χρόνια να δει έναν λαμπερό καρχαρία kitefin.

«Αυτό ήταν ένα από τα ιερά μου δισκοπότηρα, να δω αυτόν τον μεγάλο καρχαρία να λάμπει», λέει. Μελέτες στη δεκαετία του 1980 έδειξαν ότι είχαν όργανα που εκπέμπουν φως στο καφέ δέρμα τους, αλλά κανείς δεν είχε δει έναν ζωντανό και φωτισμένο.

Το όνειρό του έγινε πραγματικότητα 1.000 μίλια ανατολικά της Νέας Ζηλανδίας, σε ένα ερευνητικό σκάφος αλιείας που χρησιμοποιούσε ένα τεράστιο δίχτυ τράτας εμπορικής κλίμακας για να ερευνήσει είδη που κατοικούσαν στη ζώνη του λυκόφωτος, περίπου 800 μέτρα στον βυθό. 

Προηγούμενες έρευνες στην περιοχή εντόπιζαν τακτικά καρχαρίες kitefin, αλλά ο Μαλεφέ ήταν το πρώτο άτομο που τους μετέφερε προσεκτικά σε ένα σκοτεινό δωμάτιο. Με τα φώτα χαμηλά, είδε τους ζωντανούς καρχαρίες kitefin να έχουν μια γαλαζοπράσινη λάμψη στο σώμα τους.

Τα μικρότερα είδη καρχαριών βαθέων υδάτων χρησιμοποιούν τα φώτα τους για επιβίωση και για να επικοινωνούν μεταξύ τους.

Μερικοί έχουν αγκάθια στην πλάτη τους που φωτίζονται σαν φωτόσπαθα, προειδοποιώντας τους εισβολείς να τους αφήσουν ήσυχους. Και πολλοί από τους καρχαρίες έχουν λαμπερές κοιλιές, οι οποίες τους βοηθούν να κρύβουν τις σιλουέτες τους από τα αρπακτικά που κρύβονται από κάτω τους στα βαθιά, αναμειγνύοντας τη λάμψη τους με το μπλε φως από την επιφάνεια της θάλασσας.

Αλλά οι καρχαρίες kitefin είναι τόσο μεγάλοι, που δεν χρειάζεται να ανησυχούν πολύ για να κρυφτούν από άλλα αρπακτικά.

Ο Μαλεφέ πιστεύει ότι η λαμπερή κάτω πλευρά τους μπορεί να φωτίζει τον βυθό για να τους βοηθήσει να κυνηγήσουν, ενώ ταυτόχρονα τους επιτρέπει να εφορμήσουν απαρατήρητοι στο θήραμά τους.

Αυτό θα εξηγούσε επίσης το πώς έχουν βρεθεί στο στομάχι kitefin καρχαρίες που κολυμπούν πολύ πιο γρήγορα από τους ίδιους. Οι kitefin είναι από τους πιο αργούς ανάμεσα στους καρχαρίες. Στην κανονική τους ταχύτητα πλεύσης, θα χρειαστούν περισσότερα από 10 λεπτά για να διασχίσουν 100 μέτρα. Αυτοί οι μεγάλοι, αργοί καρχαρίες πιθανότατα γλιστρούν γύρω από τη ζώνη του λυκόφωτος και εξαπολύουν αιφνιδιαστικές επιθέσεις στα θηράματα που βρίσκονται στον πυθμένα. «Ακριβώς όπως μια γάτα που πηδάει πάνω στο ποντίκι», λέει ο Μαλεφέ.

Για να παράγουν φως, οι καρχαρίες έχουν μικροσκοπικές δομές σε σχήμα κυπέλλου, που ονομάζονται φωτοφόρα, διάσπαρτες στο δέρμα τους. Στο κέντρο κάθε οπής υπάρχουν κελιά που εκπέμπουν φως και ένας φακός στην κορυφή κατευθύνει το φως προς τα έξω. Η βιοφωταύγεια στους καρχαρίες ελέγχεται από ορμόνες.

«Χρησιμοποιούν δύο ή τρεις ορμόνες τουλάχιστον για να ενεργοποιήσουν ή να επιβραδύνουν την εκπομπή φωτός», λέει ο Μαλεφέ. «Είναι μια αργή διαδικασία και οι καρχαρίες μπορούν να λάμπουν για μία ή δύο ώρες. Μόλις ανάψουν, δεν μπορούν να αλλάξουν γρήγορα», λέει.

Μια πτυχή της βιοφωταύγειας του καρχαρία που παραμένει αινιγματική, συμπεριλαμβανομένων των καρχαριών kitefin, είναι το πώς ακριβώς παράγουν φως. Πολλά λαμπερά ζώα φιλοξενούν συμβιωτικά βακτήρια στο σώμα τους που λειτουργούν ως φωτεινοί σύντροφοι, αλλά κανένα δεν έχει βρεθεί στους καρχαρίες. Άλλα λαμπερά πλάσματα παράγουν χημικές ουσίες που προκαλούν αντιδράσεις εκπομπής φωτός.

Στους καρχαρίες, αποδεικνύεται επίσης δύσκολο να αποσαφηνιστεί το φαινόμενο. «Είναι ακόμα ένα μυστήριο», λέει ο Μαλεφέ.

(Με πληροφορίες του Guardian)