Η επιλεκτικότητα των κουνουπιών - Από τι εξαρτάται ποιον θα τσιμπήσουν.
Είναι σπάνιο να βρεθείς σε ένα υπαίθριο πάρτι το καλοκαίρι, αλλά και αργά το φθινόπωρο, και να μην ακούσεις ανθρώπους να παραπονιούνται για τα κουνούπια. Μερικοί κάθονται κοντά στον καπνό μιας φωτιάς στην παραλία, σκεπάζονται με κουβέρτες και στο τέλος καταφεύγουν σε εσωτερικούς χώρους ενώ ξύνονται απελπισμένα παντού. Στο άλλο άκρο, πολλοί άνθρωποι δεν ενοχλούνται καθόλου από τα κουνούπια.
Οι γιατροί-εντομολόγοι έχουν μελετήσει γιατί μερικοί άνθρωποι είναι μαγνήτες κουνουπιών, ενώ άλλοι μένουν αλώβητοι από τα έντομα που τρέφονται με αίμα και βουίζουν γύρω τους. Τα περισσότερα είδη κουνουπιών, μαζί με πολλά άλλα αρθρόποδα –μεταξύ των οποίων οι κρότωνες, οι ψύλλοι, οι κοριοί, οι μαύρες μύγες, οι αλογόμυγες και οι σκνίπες– χρειάζονται την πρωτεΐνη του αίματος για να φτιάξουν μια φουρνιά αυγών. Μόνο το θηλυκό κουνούπι τρέφεται με αίμα. Τα αρσενικά τρέφονται με φυτικό νέκταρ, το οποίο μετατρέπουν σε ενέργεια για να πετάνε. Η σίτιση με αίμα είναι ένα σημαντικό μέρος του αναπαραγωγικού κύκλου των κουνουπιών. Εξαιτίας αυτού, έχει ασκηθεί τεράστια εξελικτική πίεση τα θηλυκά κουνούπια για να εντοπίσουν πιθανές πηγές αίματος, προκειμένου να εξασφαλίσουν γρήγορα και αποτελεσματικά ένα πλήρες γεύμα και ύστερα να φύγουν κρυφά από το άτυχο θύμα. Αν μάθετε κάποια πράγματα για τα κουνούπια, ίσως να διαπιστώσετε ότι είστε μαγνήτης κουνουπιών.
Τα κουνούπια ανιχνεύουν το διοξείδιο του άνθρακα και άλλα οσφρητικά σήματα. Ανάλογα με το ποια περίοδο της ημέρας είναι ενεργά, τα κουνούπια χρησιμοποιούν την όραση, τον ήχο και οσφρητικά «μηνύματα» για να προσδιορίσουν μια πιθανή πηγή αίματος. Τα περισσότερα είδη που δραστηριοποιούνται τη νύχτα βασίζονται σε οσφρητικά σήματα ή κύτταρα υποδοχείς. Η πιο σημαντική χημική σύνθεση είναι γι’ αυτά το διοξείδιο του άνθρακος που όλα τα σπονδυλωτά, μεταξύ των οποίων και οι άνθρωποι, απελευθερώνουν με κάθε αναπνοή και μέσω του δέρματός τους. Τα κουνούπια είναι πολύ ευαίσθητα στο CO2 και μπορούν να αισθανθούν μια πηγή CO2 που βρίσκεται σε απόσταση αρκετών μέτρων. Τα κύτταρα υποδοχείς στις κεραίες και στα πόδια του κουνουπιού δεσμεύουν μόρια CO2 και στέλνουν ηλεκτρικό μήνυμα στον εγκέφαλο. Όσο περισσότερα μόρια ερεθίζουν τους υποδοχείς τους, τόσο υψηλότερη είναι η συγκέντρωση CO2 και τόσο πιο κοντά βρίσκονται στον ξενιστή.
Ωστόσο, υπάρχουν πολλές μη ζωντανές πηγές διοξειδίου του άνθρακος, όπως αυτοκίνητα, σκάφη, αεροπλάνα και τρένα. Για να διαχωρίσουν τις ζωντανές από τις μη ζωντανές πηγές CO2, τα κουνούπια βασίζονται στα δευτερεύοντα οσφρητικά σήματα που παράγουν τα ζώα. Οι μεταβολικές διεργασίες όπως η αναπνοή και η κίνηση δημιουργούν αυτά τα οσφρητικά σήματα συμπεριλαμβάνοντας το γαλακτικό οξύ, την αμμωνία και τα λιπαρά οξέα που λειτουργούν πρόσθετα οσφρητικά σήματα τα οποία βοηθούν τα θηλυκά κουνούπια να εστιάσουν στο επόμενο γεύμα τους με αίμα.
Έτσι, η παραγωγή διοξειδίου του άνθρακος είναι το πρώτο σημάδι ενός μαγνήτη κουνουπιών. Επειδή η παραγωγή CO2 και δευτερογενών προσελκυστικών ουσιών συνδέεται με τον μεταβολικό ρυθμό, όσο υψηλότερος είναι ο μεταβολικός ρυθμός τόσο περισσότερα παράγονται από δαύτα. Ο μεταβολικός ρυθμός μπορεί να καθοριστεί γενετικά, αλλά αυξάνεται επίσης ως αποτέλεσμα της φυσικής δραστηριότητας. Οι ανθρώπινοι μαγνήτες κουνουπιών που γεμίζουν κοκκινίλες μέσα σ’ ένα βράδυ ίσως έχουν γενετικά υψηλό μεταβολικό ρυθμό ή α είναι πιο δραστήριοι σωματικά από άλλους. Επίσης, η κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει τον μεταβολικό ρυθμό. Ο αυξημένος μεταβολικός ρυθμός είναι ο λόγος που οι δρομείς προσελκύουν περισσότερα κουνούπια· ομοίως, οι έγκυες γυναίκες, ίσως λόγω του αυξημένου μεταβολικού τους ρυθμού, προσελκύουν δυσανάλογα μεγάλο αριθμό κουνουπιών.
Οι φυσικές οσμές του σώματος είναι παράγοντες οι οποίοι παίζουν ρόλο στην επιλογή του ξενιστή των κουνουπιών. Για παράδειγμα, ορισμένα είδη ανωφελών κουνουπιών έλκονται από συγκεκριμένα συστατικά της μυρωδιάς των ποδιών. Αυτά τα κουνούπια μεταδίδουν ανθρώπινη ελονοσία και τρέφονται σε εσωτερικούς χώρους μέσα στη νύχτα. Όταν τρέφονται με τα πόδια ενός ατόμου που κοιμάται, τα κουνούπια αποφεύγουν το κεφάλι, όπου παράγεται το μεγαλύτερο μέρος του CO2, και μειώνουν την πιθανότητα να ξυπνήσει το θύμα τους.
Τα κουνούπια που δραστηριοποιούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας, το ξημέρωμα και το σούρουπο, χρησιμοποιούν οπτικά σήματα για να αναγνωρίσουν έναν ξενιστή. Αυτά τα κουνούπια συνήθως πετούν κοντά στο έδαφος από όπου βλέπουν τους πιθανούς ξενιστές τους με φόντο στον ορίζοντα. Τα σκούρα χρώματα ξεχωρίζουν και τα ανοιχτά χρώματα αναμειγνύονται, οπότε ο τρόπος ντυσίματος ενός ατόμου καθορίζει τον αριθμό των κουνουπιών που προσελκύει. Το να φοράτε πιο ανοιχτά χρώματα μπορεί όχι απλώς να σας κρατήσει δροσερούς, αλλά να σας βοηθήσει να ξεφύγετε από την προσοχή ενός κουνουπιού. Τα κουνούπια μπορούν να ανιχνεύσουν οπτικά την κίνηση, και πάλι αντιπαραβάλλοντας μια σιλουέτα στον ορίζοντα. Αυτός είναι ο λόγος που οι άνθρωποι που περπατούν κοντά σε αλμυρό βάλτο το μεσημέρι πλημμυρίζουν από δήγματα κουνουπιών. Τα κουνούπια ανιχνεύουν οπτικά την παρουσία τους.
Υπάρχει και μια ψυχική συνιστώσα στη δραστηριότητα των κουνουπιών. Μερικοί άνθρωποι απλώς δεν παρατηρούν τα κουνούπια γύρω τους. Ένα μόνο κουνούπι που πετάει γύρω από μερικούς ανθρώπους μπορεί να προκαλέσει έντονη αντίδραση – πιθανότατα έχετε δει κάποιον να τρελαίνεται προσπαθώντας να εντοπίσει το βούισμα ενός κουνουπιού για να σκοτώσει το μικροσκοπικό αιμοβόρο πλάσμα. Άλλα άτομα δεν ενοχλούνται και δεν παρατηρούν τα κουνούπια που ελκύουν, ακόμα και όταν αυτά γλεντούν με το αίμα τους. Μερικά κουνούπια ειδικεύονται στο να τρέφονται με μέρη του σώματος που είναι δύσκολο να τα δεις και δύσκολο να τα πιάσεις: για παράδειγμα, το Aedes aegypti είναι ένα είδος που προτιμά να τρέφεται από την περιοχή γύρω από τους αστραγάλους.
23°
