Explainer: Γιατί δεν είμαστε πια μόνοι μας στο Αιγαίο;

Μπορεί οι μωβ μέδουσες να μονοπωλούν το ενδιαφέρον φέτος το καλοκαίρι και η συζήτηση γιατί δεν πρέπει να τρώμε πια χταπόδια να έγινε viral, την ώρα που πληθαίνουν οι αναφορές ότι καρχαρίες βγαίνουν στις παραλίες, ωστόσο στις ελληνικές θάλασσες υπάρχουν ήδη διάφορα είδη ψαριών τα οποία έχουν μπει στη ζωή μας για διαφορετικούς λόγους το καθένα.

Σε περιπτώσεις όπως ο λαγοκέφαλος ή το λεοντόψαρο, είναι πλέον ξεκάθαρο πως ήρθαν για να μείνουν.

Οι «λεσεψιανοί μετανάστες» προβληματίζουν επιστήμονες και λουόμενους σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας. Αυτά τα ξενικά είδη ψαριών στη Μεσόγειο συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται, καθώς δεν έχουν φυσικούς θηρευτές, διαταράσσουν την τοπική θαλάσσια βιοποικιλότητα και δεν αποκλείεται σε σύντομο χρονικό διάστημα να αποτελέσουν βασικό πρόβλημα όχι μόνο το καλοκαίρι αλλά και τις υπόλοιπες εποχές του χρόνου στην Ελλάδα. Ήδη, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει λάβει μέτρα για να στηρίξει επαγγελματίες αλιείς που πλήττονται από τα ξένα θαλάσσια είδη.

Με το ενδιαφέρον του κόσμου για μέδουσες, χταπόδια και καρχαρίες να είναι έντονο, το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» εξέδωσε ανακοίνωση, εξηγώντας ότι «η προβολή του θέματος είναι δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με το πραγματικό πρόβλημα που δημιουργούν τόσο για τους λουόμενους όσο και για το θαλάσσιο περιβάλλον».

Ποιοι είναι όμως αυτοί οι «λεσεψιανοί μετανάστες» που κολυμπούν ήδη στις ελληνικές θάλασσες;

Σύμφωνα με τον Υδροβιολογικό Σταθμό της Ρόδου, στις ελληνικές θάλασσες κολυμπούν περίπου 130 «λεσεψιανοί μετανάστες». Οι βασικότεροι, και αυτοί που έχουν πάρει και τη μεγαλύτερη δημοσιότητα, είναι τα λεοντόψαρα και οι λαγοκέφαλοι. Υπάρχει, επίσης, προβληματισμός για το Plotosus lineatus, το ψάρι που μοιάζει με χέλι. Είναι ένα από τα πιο δηλητηριώδη παγκοσμίως και έχει κατακλύσει τις θάλασσες στο Ισραήλ και στη γειτονική Τουρκία χωρίς μέχρι στιγμής να έχει καταγραφεί στην Ελλάδα. Πρόβλημα δημιουργούν και τα φιστουλάρια, τα οποία τρέφονται με γόνο. Επίσης, υπάρχουν οι λεγόμενοι «γερμανοί», οι οποίοι τσιμπούν, όπως η «δράκαινα», αλλά και το μπλε καβούρι, το οποίο αξιοποιείται πλέον εμπορικά από τους αλιείς.

Πώς βρέθηκαν στη Μεσόγειο; Από πού ήρθαν:

Οι «λεσεψιανοί μετανάστες» είναι τροπικά ψάρια που ήρθαν στη Μεσόγειο από την Ερυθρά Θάλασσα μέσα από τη Διώρυγα του Σουέζ. Ορισμένα είδη βρίσκονται εδώ και δεκαετίες στην Ελλάδα, όπως το ψάρι που αποκαλείται «Γερμανός» και το οποίο εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Κρήτη την περίοδο της γερμανικής Κατοχής στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Άλλα είδη είναι πολύ νεότερα, όπως το λεοντόψαρο και ο λαγοκέφαλος. Ειδικά, πάντως, στο Ισραήλ, το 50% των ψαριών σε ρηχά νερά αφορούν σε «λεσεψιανούς μετανάστες».

Και πώς επιβιώνουν εδώ από τη στιγμή που οι συνθήκες στη θάλασσα είναι διαφορετικές;

Η κλιματική αλλαγή έχει αλλάξει τα πράγματα και στο νερό. Στη Μεσόγειο η αύξηση της θερμοκρασίας ευνοεί τους «λεσεψιανούς μετανάστες», οι οποίοι βρίσκουν ένα νέο θαλάσσιο περιβάλλον για να πολλαπλασιαστούν χωρίς να υπάρχουν οι φυσικοί θηρευτές που θα ελέγξουν τον πληθυσμό τους. Μόνο στο Αιγαίο η θερμοκρασία έχει ανέβει έναν βαθμό Κελσίου. Από τη στιγμή που η θάλασσα, λοιπόν, στη Μεσόγειο γίνεται ολοένα και πιο ζεστή, αυξάνεται κάθε χρόνο και ο αριθμός των τροπικών «εισβολέων».

Από πού πήραν το όνομά τους;

Από τον Φερντινάν ντε Λεσσέψ (Ferdinand de Lesseps, 19 Νοεμβρίου 1805 - 7 Δεκεμβρίου 1894), τον Γάλλο διπλωμάτη που ηγήθηκε για να δημιουργηθεί η Διώρυγα του Σουέζ.

Είναι επικίνδυνα για τον άνθρωπο;

Ορισμένα, όπως ο λαγοκέφαλος, είναι και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να καταναλωθούν. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση με τη γιαγιά στην Κρήτη που έφτιαξε λαγοκέφαλο και έστειλε την οικογένειά της στο νοσοκομείο το 2018. Η κατανάλωση του συγκεκριμένου ψαριού μπορεί να επιφέρει αναπνευστικές διαταραχές, ανεπάρκεια του κυκλοφορικού συστήματος, μυϊκή παράλυση και ακόμη και θάνατο.

Φταίει μόνο η κλιματική αλλαγή;

Το 2015 η Αίγυπτος πραγματοποίησε τα εγκαίνια στη νέα διώρυγα του Σουέζ. Παρά τις προειδοποιήσεις από περιβαλλοντικές οργανώσεις, το Κάιρο προχώρησε κανονικά στη διαπλάτυνση της παλαιάς διώρυγας, προκειμένου μεγάλα εμπορικά πλοία να περνούν με μεγαλύτερη άνεση και πιο γρήγορα. Ωστόσο, μαζί με τα πλοία περνούν πλέον ευκολότερα και σε μεγαλύτερο αριθμό οι «λεσεψιανοί μετανάστες», καθώς έχει μειωθεί και η αλατότητα του νερού.

Τι άλλαξε με τη νέα διώρυγα του Σουέζ;

Μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες, διάφοροι φυσικοί μηχανισμοί λειτουργούσαν προστατευτικά, ανακόπτοντας την πορεία πολλών τροπικών ειδών προς τη Μεσόγειο. Το πλάτος της διώρυγας ήταν μικρό, το βάθος της ρηχό και το μήκος της μεγάλο, με αποτέλεσμα να μη διευκολύνεται η δημιουργία ρεύματος. Η διώρυγα στο Σουέζ περνούσε μέσα από λίμνες με υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι, που αποτελούσαν ένα αφιλόξενο περιβάλλον για την πλειονότητα των ειδών. Ήταν ένα «φράγμα» που τα σταματούσε να περάσουν στη Μεσόγειο. Σήμερα, η αυξημένη ροή νερού στη νέα διώρυγα έχει «ξεπλύνει» τα άλατα που δημιουργούσαν αυτές τις ακραίες συνθήκες αλατότητας, επιτρέποντας στους «λεσεψιανούς μετανάστες» να φθάσουν και στις ελληνικές θάλασσες.

Σε ποιες περιοχές στην Ελλάδα υπάρχει πρόβλημα;

Στο νότιο και νοτιοανατολικό Αιγαίο. Νησιά, όπως η Κρήτη, η Ρόδος και η Κάρπαθος επηρεάζονται από τον λαγοκέφαλο και το λεοντόψαρο. Στο Βόρειο Αιγαίο, όπου η θερμοκρασία του νερού είναι χαμηλότερη σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα, δεν υπάρχει πρόβλημα μέχρι στιγμής.

Πότε εμφανίστηκε για πρώτη φορά ο λαγοκέφαλος;

Αυτό το τροπικό είδος ψαριού καταγράφεται για πρώτη φορά στις ελληνικές θάλασσες το 2005 από επιστήμονες του ΕΛΚΕΘΕ στην Κρήτη. Η πρώτη επίσημη καταγραφή στη Μεσόγειο είχε γίνει το 2003. Είναι δηλητηριώδεις και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να καταναλωθούν, καθώς το σώμα τους περιέχει ισχυρή τοξίνη. Φθάνουν σε μήκος το ένα μέτρ και το βάρος τους αγγίζει τα 5 κιλά. Έχει πανίσχυρα σαγόνια. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις που λαγοκέφαλος δάγκωσε λουόμενο, όπως έγινε στην Κάρπαθο το 2019.

Τι γίνεται με το λεοντόψαρο σε Ρόδο και Κρήτη;

Τα νερά στη Ρόδο θεωρούνται ιδανικά για το λεοντόψαρο. Το συγκεκριμένο τροπικό ψάρι εμφανίστηκε στο νησί το 2015 και έκτοτε ο πληθυσμός του αυξάνεται γρήγορα. Λεοντόψαρα αλιεύτηκαν σε ρηχά νερά στο Φαληράκι και τη Λίνδο. Έχει δηλητηριώδη αγκάθια, αλλά είναι κατάλληλο προς ανθρώπινη κατανάλωση. Τον Σεπτέμβριο του 2019 δύο άτομα στην Κρήτη πήγαν στο νοσοκομείο γιατί ακούμπησαν λεοντόψαρα.

Τι μπορεί να γίνει;

Το πρόβλημα δεν είναι μονόπλευρο και δεν αφορά μόνο μια χώρα, αλλά απαιτείται συνολική προσέγγιση και συντονισμένη δράση. Δεδομένου ότι η εμφάνιση, η εγκατάσταση και η εξάπλωση αυτών των τροπικών θαλάσσιων εισβολέων αφορά συνολικά όλη τη Μεσόγειο Θάλασσα και όχι μόνο τις ελληνικές θάλασσες, το πρόβλημα εξετάζεται πλέον σε περιφερειακό επίπεδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπάρχει η πρωτοβουλία MedFish4Ever, με παράλληλα μέτρα από τη Γενική Επιτροπή για την Αλιεία στη Μεσόγειο (GFCM). Το βέβαιο, πάντως, είναι ότι οι «λεσεψιανοί μετανάστες» ήρθαν για να μείνουν και στην Ελλάδα.

Ακολουθήστε την Athens Voice στο Google News κι ενημερωθείτε πρώτοι για όλες τις ειδήσεις