Μωβ μέδουσες στην Ελλάδα: Ο χάρτης με τις παραλίες - Γιατί εξαπλώνονται

Μέδουσες σε παραλίες στην Ελλάδα. Κάθε εμφανισή τους προκαλεί αναστάτωση στους λουόμενους. Φέτος, όμως, μεγάλο προβληματισμό προκαλεί η μωβ μέδουσα και η έξαρσή της στις ελληνικές θάλασσες. Οι αναφορές για την παρουσία της Pelagia noctiluca (όπως είναι η επιστημονική ονομασία για τις μωβ μέδουσες) σε παραλίες στην Ελλάδα έχουν αυξηθεί τις τελευταίες ημέρες, την ώρα που ο χρόνος μετρά αντίστροφα για να μπει το καλοκαίρι και αρκετοί λουόμενοι έχουν ξεκινήσει τα πρώτα μπάνια στη θάλασσα.

Ο Χρήστος Τακλής, θαλάσσιος βιολόγος και διαχειριστής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Βιοποικιλότητας, μίλησε στην Athens Voice για τη μωβ μέδουσα, τις περιοχές που έχει εμφανιστεί και τις πρώτες ενέργειες μετά το τσίμπημα.

«Οι μωβ μέδουσες είναι ένα από τα πολλά είδη που ευδοκιμούν στην Ελλάδα και στη Μεσόγειο. Η μωβ μέδουσα έχει ένα έντονο πορφυρό χρώμα όταν είναι ενήλικη και καφετή όταν είναι σε νεαρή ηλικία. Θεωρείται από τα πιο επικίνδυνα είδη στη Μεσόγειο λόγω της ισχυρής νευροτοξίνης που έχει και η οποία μεταφέρεται με το τσίμπημα» αναφέρει. Όπως εξηγεί, το πρόβλημα έχει ξεκινήσει από πέρυσι, ωστόσο φέτος τα στοιχεία δείχνουν ότι η κατάσταση θα είναι πολύ δύσκολη σε πολλές παραλίες. «Δυστυχώς δεν μπορεί να υπάρξει πρόβλεψη για τις παραλίες που θα εμφανιστούν και το πόσες ημέρες θα παραμείνουν. Εξαρτάται από τα ρεύματα και τους ανέμους. Μπορεί, δηλαδή, ο Αργοσαρωνικός που αυτήν τη στιγμή έχει τεράστιο πρόβλημα, τις επόμενες ημέρες μπορεί να είναι τελείως καθαρός» σημειώνει.

Σε έξαρση οι μωβ μέδουσες: Οι δύο παράγοντες που ευνοούν την εξάπλωσή τους στην Ελλάδα

Σε ερώτηση για το πού οφείλεται η έξαρση με τις μωβ μέδουσες στις ελληνικές θάλασσες, ο κ. Τακλής απαντά: «Πρόκειται για μια φυσική έξαρση, η οποία γινόταν ανά 10 με 12 χρόνια, και κρατούσε 2 με 3 χρόνια συνήθως. Πλέον, όμως, η αναπαραγωγική συμπεριφορά έχει αλλάξει. Παρατηρείται συχνότερη έξαρση με τις μωβ μέδουσες. Και οι λόγοι είναι δύο:

1. Κλιματική αλλαγή
2. Υπεραλίευση των θηρευτών».

Δίνοντας έμφαση στους θηρευτές και στη μείωση του πληθυσμού τους στις ελληνικές θάλασσες, εξηγεί ότι πρόκειται για «μεγάλα πελαγικά ψάρια, όπως ο τόνος και ο ξιφίας, δύο από τα κύρια είδη που τρώνε τις μωβ μέδουσες». Υπάρχουν επίσης και «οι θαλάσσιες χελώνες που τρώνε τις μωβ μέδουσες με μικρότερο ρυθμό, βέβαια», υπογραμμίζει ακόμη.

Αναφορικά με την κλιματική αλλαγή διευκρινίζει ότι η άνοδος της θερμοκρασίας στις θάλασσες διευρύνει τη χρονική περίοδο αναπαραγωγής της μωβ μέδουσας, επιτρέποντας έτσι την αύξηση του πληθυσμού της. «Η μωβ μέδουσα αναπαράγεται όταν η επιφανειακή θερμοκρασία στη θάλασσα κυμαίνεται από 16 έως 27 βαθμούς Κελσίου. Από τη στιγμή που στο Βόρειο Αιγαίο η θερμοκρασία δεν πέφτει ποτέ τον χειμώνα κάτω από 12 βαθμούς και στο νοτιοανατολικό Αιγαίο -στη Ρόδο για παράδειγμα- δεν πέφτει κάτω από 17 - 18 βαθμούς Κελσίου, δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για τη συχνότερη αναπαραγωγή της μωβ μέδουσας» σημειώνει, ξεκαθαρίζοντας: «Η κλιματική αλλαγή βελτιώνει το οικοσύστημα μέσα στο οποίο ζουν και αναπτύσσονται οι μωβ μέδουσες».

Οι μωβ μέδουσες δεν απασχολούν μόνο την Ελλάδα αλλά και όλες τις χώρες που «βρέχονται» από τη Μεσόγειο. «Η θερμοκρασία στη Μεσόγειο είναι συν 1,5 βαθμό Κελσίου τα τελευταία χρόνια. Σε μια τέτοια ευνοϊκή -για τις μωβ μέδουσες- συνθήκη έρχεται να προστεθεί και η απουσία των θηρευτών, με αποτέλεσμα το πρόβλημα να διογκώνεται» αναφέρει επίσης.

Οι περιοχές με μωβ μέδουσες στην Ελλάδα - Το Καβούρι και οι άλλες παραλίες που εμφανίστηκε μωβ μέδουσα

Όταν ξεκίνησε η συζήτηση για τις μωβ μέδουσες στην Ελλάδα, η έμφαση δόθηκε στο Ιόνιο Πέλαγος. Ωστόσο, πλέον το είδος Pelagia noctiluca έχει εξαπλωθεί και στο Αιγαίο.

«Υπάρχει έξαρση στον Αργοσαρωνικό. Καταγραφές έχουν γίνει σε Κινέτα, Μέγαρα και Σαλαμίνα. Μωβ μέδουσα εμφανίστηκε και στο Καβούρι. Πολλαπλές αναφορές έχουμε από την Αίγινα την τελευταία εβδομάδα, ενώ έχουν ξεκινήσει και οι καταγραφές σε παράκτιες περιοχές στον Κορινθιακό Κόλπο. Μωβ μέδουσες υπάρχουν επίσης σε Μύκονο και Τήνο, ενώ στο Βόρειο Αιγαίο εντοπίζονται στην Καβάλα. Επιπλέον, μωβ μέδουσα έχει εμφανιστεί στο Ιόνιο, σε όλα τα νησιά, όπως Κέρκυρα, Κεφαλλονιά, Λευκάδα και Ζάκυνθο» εξηγεί ο θαλάσσιος βιολόγος και διαχειριστής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Βιοποικιλότητας αναφορικά με τις περιοχές στην Ελλάδα που έχουν εμφανιστεί μωβ μέδουσες.

Αφού ξεκαθαρίζει ότι υπάρχουν πλέον σημεία αναπαραγωγής και μέσα στην Ελλάδα, υπογραμμίζει ότι ακόμα και σε περιοχές χωρίς καταγραφές, είναι πολύ πιθανό να κινείται η μωβ μέδουσα χωρίς να γίνεται αντιληπτή.

«Στην Πελοπόννησο, στις παράκτιες περιοχές που βρέχονται από το Ιόνιο, δεν έχουμε ακόμη αναφορές. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν. Ο κόσμος που πηγαίνει στις παραλίες για μπάνιο δεν είναι αρκετός. Από αυτές τις ημέρες και μετά, με τη θερμοκρασία να ανεβαίνει, ολοένα και περισσότεροι λουόμενοι θα αρχίσουν να πηγαίνουν σε παραλίες. Αυξάνονται, έτσι, οι πιθανότητες για νέες καταγραφές.

» Επιπλέον, υπάρχουν περιπτώσεις που λουόμενοι σε παραλία βλέπουν μωβ μέδουσα αλλά δεν το αναφέρουν. Δεν μπαίνουν δηλαδή στον διαδραστικό χάρτη για να κάνουν την καταγραφή, έτσι ώστε ο κόσμος να γνωρίζει σε πραγματικό χρόνο σε ποιες παραλίες έχουν εντοπιστεί μωβ μέδουσες».

Ο διαδραστικός χάρτης για τις μωβ μέδουσες στις ελληνικές θάλασσες

«Χρησιμοποιούμε έναν παγκόσμιο διαδραστικό χάρτη που δημιουργήθηκε στην Αμερική. Είναι η πλατφόρμα inaturalist.org, η οποία χρησιμοποιείται για την αναγνώριση και την καταγραφή των ειδών της βιοποικιλότητας, όπως και τη χαρτογράφηση των περιοχών όπου εμφανίζονται».

«Η διαδικασία είναι απλή. Ο λουόμενος μπαίνει μέσα και κάνει μια απλή εγγραφή των στοιχείων του. Στη συνέχεια πατά πάνω στο "νέα εγγραφή" και καταχωρεί την ημερομηνία και την περιοχή όπου είδε τη μωβ μέδουσα. Υπάρχει, επίσης, και η δυνατότητα για φωτογραφία» εξηγεί ακόμη.

Με τις μωβ μέδουσες δεν υπάρχουν «σίγουρες - καθαρές» παραλίες - Οι τρόποι αντιμετώπισης

Από τη στιγμή που η έξαρση του φαινομένου με τις μωβ μέδουσες γίνεται πλέον όλο και συχνότερη, το ενδιαφέρον στρέφεται εύλογα στους τρόπους αντιμετώπισης. Ο κ. Τακλής ξεκαθαρίζει ότι δεν υπάρχουν και πολλά που μπορούν να γίνουν.

«Είναι δεύτερος χρόνος. Η έξαρση είναι μεγαλύτερη και θα είναι πρόβλημα φέτος. Είναι πολύ πιθανό να μην υπάρχουν το φετινό καλοκαίρι "καθαρές" - "σίγουρες" παραλίες. Οι μωβ μέδουσες κινούνται με θαλάσσια ρεύματα. Ένα πρωί μπορεί να είναι σε μια παραλία και το απόγευμα σε μια άλλη. Επομένως, δεν μπορούμε να προβλέψουμε πού θα πάνε. Σίγουρα κάποιες περιοχές θα έχουν μεγαλύτερο πρόβλημα, ενώ άλλες θα έχουν λιγότερο. Εξαρτάται από το πώς θα κινηθούν με βάση τα θαλάσσια ρεύματα και τους ανέμους που θα πνέουν» διευκρινίζει.

Σε ερώτηση για τους τρόπους αντιμετώπισης βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα ο κ. Τακλής επισημαίνει ότι μπορούν να ληφθούν μέτρα με οργανωμένο τρόπο από τουριστικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε μια παραλία, ωστόσο το κόστος είναι τεράστιο και επιπλέον δεν υπάρχει και ο διαθέσιμος εξοπλισμός για όλους τους ενδιαφερόμενους.

«Αν 2-3 μαγαζιά πάνω σε μια παραλία συνεργαστούν και βάλουν ειδικά δίχτυα για μέδουσες, θα πρέπει να πληρώσουν 12.000 ευρώ για 90 μέτρα (συν τους φανούς ναυσιπλοΐας και όλα τα υπόλοιπα μέτρα ασφαλείας που προβλέπονται από τους διεθνείς κανονισμούς).

» Από τη στιγμή, μάλιστα, που δεν υπάρχει μεγάλο απόθεμα (στοκ) στην Ελλάδα, αυτό σημαίνει "όποιος πρόλαβε να πάρει". Οι υπόλοιποι θα πρέπει να παραγγείλουν και να περιμένουν 2 με 3 μήνες για να τα παραλάβουν. Αυτό σημαίνει ότι αν κάποιος παραγγείλει δίχτυα για μωβ μέδουσες αυτήν τη στιγμή, τέλη Μαΐου, θα τα βάλει τέλος Ιουλίου με αρχές Αυγούστου, έχοντας χάσει σημαντικό κομμάτι της τουριστικής σεζόν» αναφέρει επίσης.

Μωβ μέδουσα στην παραλία - Τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνουμε - Οι 6 συμβουλές

1. Δεν μπαίνουμε στη θάλασσα αν υπάρχουν πολλές μωβ μέδουσες. «Αν έχει πολλές μέδουσες, δεν μπαίνουμε στο νερό. Αυτό είναι κανόνας. Είναι όπως αν υπάρχει ένα σμήνος μέλισσες, δεν πλησιάζεις. Αν υπάρχουν μία - δύο μπορούν να μπουν, αλλά με προσοχή. Σε κάθε περίπτωση, όμως, δεν πρέπει να μπαίνουμε στη θάλασσα, όταν υπάρχουν πολλές μωβ μέδουσες. Ούτε τις βγάζουμε έξω, για να κάνουμε 10 λεπτά μπάνιο, έχοντας το άγχος ότι μπορούν να μας τσιμπήσουν άλλες που δεν τις έχουμε δει ακόμη» τονίζει.
2. Επιλέγουμε παραλία με βάση τη φορά του ανέμου. «Μπορούμε να ελέγχουμε τους ανέμους, ώστε να μην τις φέρνει έξω αλλά να τις σπρώχνει προς τα μέσα. Δεν αρκεί, όμως, μόνο ο άνεμος. Πρέπει να υπάρχει κυματισμός. Αν μια νότια παραλία δεν την πιάνει ο βόρειος άνεμος και είναι "λάδι", τότε οι μωβ μέδουσες δεν φεύγουν. Χρειάζονται κύματα. Όταν, όμως, υπάρχουν κύματα, έτσι και αλλιώς οι λουόμενοι αποφεύγουν να μπουν και να παραμείνουν στο νερό για αρκετή ώρα» προσθέτει.
3. Δεν τις βγάζουμε έξω από τη θάλασσα. «Δυστυχώς υπάρχουν αναφορές λουομένων που βγάζουν τις μωβ μέδουσες από τη θάλασσα και τις αφήνουν πάνω στην άμμο ή τις θάβουν. Καλό είναι να μην τις βγάζουμε από τις θάλασσες. Γιατί αν πάμε να τις σηκώσουμε, τα πλοκάμια που έχουν περιμετρικά στην καμπάνα, είναι διαφανή και πολύ λεπτά, σπάνε εύκολα και μένουν στην επιφάνεια στα ρηχά και στην άμμο. Οι λουόμενοι δεν τα βλέπουν και μπορούν να τα πατήσουν. Αυτοί που βγάζουν τις μωβ μέδουσες στην άμμο, ουσιαστικά μεταφέρουν το πρόβλημα από τη θάλασσα στη στεριά» αναφέρει επίσης.
4. Το τσίμπημα προκαλεί φουσκάλες και έντονο κάψιμο. «Οι μωβ μέδουσες είναι επικίνδυνες γιατί τσιμπούν και προκαλούν φουσκάλες, κάψιμο. Οι φουσκάλες μπορούν να μείνουν μέχρι και έξι μήνες σε λίγο παραπάνω ευαίσθητα άτομα. Λουόμενοι που έχουν δεχτεί τσίμπημα από μωβ μέδουσα, δεν μπορούν να βάλουν παπούτσια ή ρούχα, καθώς ο πόνος είναι μεγάλος. Χρειάζεται ψυχραιμία αλλά και εγρήγορση» εξηγεί.
5. Να έχουμε μαζί μας μαγειρική σόδα. «Μαζί με το θαλασσινό νερό βοηθά πολύ, ώστε να μη δράσει η νευροτοξίνη. Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση του τσιμπήματος» ξεκαθαρίζει.
6. Μια κορτιζονούχο κρέμα. «Έχοντας απομακρύνει με θαλασσινό νερό τυχόν υπολείμματα από πλοκάμια της μωβ μέδουσας πάνω στο δέρμα και έχοντας ρίξει μαγειρική σόδα, εφαρμόζουμε την αλοιφή με απαλές κινήσεις» σημειώνει.

Οι μωβ μέδουσες και τα χαρακτηριστικά τους

Σύμφωνα με το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας, η μωβ μέδουσα είναι πελαγικό είδος και ζει σε τροπικά νερά. Άλλα χαρακτηριστικά της είναι τα ακόλουθα:

• Εντοπίζεται σε βάθη από 0 μέχρι 1.600 μέτρα.
• Το μέγιστο μήκος της Pelagia noctiluca φθάνει τα 10 εκατοστά σε διάμετρο.
• Το μήκος των πλοκαμιών της μωβ μέδουσας μπορεί να φτάσει μέχρι τα 10 μέτρα.
• Τρέφεται κυρίως με σάλπες, διάφορα χιτωνοφόρα, πλακτονικά καρκινοειδή και αυγά ψαριών.
• Οι μεγαλύτεροι φυσικοί θηρευτές της μέδουσας, όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα, είναι ο τόνος, ο ξιφίας, το φεγγαρόψαρο, η δερματοχελώνα και η καρέτα καρέτα.

Τι προκαλεί το τσίμπημα της μωβ μέδουσας - Πότε πρέπει να πάμε νοσοκομείο

Το τσίμπημα από τη μωβ μέδουσα προκαλεί πόνο και ερεθισμό στο δέρμα, όπως εξηγεί ο κ. Τακλής, θαλάσσιος βιολόγος και διαχειριστής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Βιοποικιλότητας. Ως συμπτώματα μετά από το τσίμπημα έχουν αναφερθεί τα ακόλουθα:

• Πόνος σαν κάψιμο
• Πολλές φορές έντονο κοκκίνισμα του δέρματος
• Ναυτία
• Πτώση πίεσης
• Ταχυκαρδία​
• Κεφαλαλγία
• Εμετός
• Διάρροια
• Σπασμός των βρόγχων
• Δύσπνοια.

Σημειώνεται ότι σε περίπτωση εμφάνισης συστηματικών συμπτωμάτων (σπάνια) όπως υπόταση, βράχος φωνής, εισπνευστικός συριγμός, γενικευμένο αγγειοοίδημα - εκτεταμένο κνιδωτικό εξάνθημα, διαταραχές επιπέδου επικοινωνίας - συνείδησης, έμετος, είναι επιβεβλημένη η άμεση διακομιδή του ασθενούς στο νοσοκομείο.

Πρώτες βοήθειες σε τσίμπημα από μωβ μέδουσες

Καταλήγοντας ο κ. Τακλής αναφέρεται εκ νέου στις πρώτες βοήθειες μετά το τσίμπημα για τη μείωση της έντασης και της διάρκειας του πόνου. Συγκεκριμένα:

• Θαλασσινό νερό μαζί με μαγειρική σόδα
• Τζελ με αμμωνία
• Τοπική εφαρμογή με πάγο.

Σε περίπτωση, πάντως, που τα συμπτώματα μετά το τσίμπημα από μωβ μέδουσες είναι πιο έντονα ή επιμένουν, τότε είναι απαραίτητο να ζητηθεί βοήθεια σε κοντινό φαρμακείο ή Κέντρο Υγείας.

Ακολουθήστε την Athens Voice στο Google News κι ενημερωθείτε πρώτοι για όλες τις ειδήσεις