Μαρίζα Καρύδη: Μια ναυτικός-ακτιβίστρια σε πλοίο της Greenpeace

Η Μαρίζα Καρύδη είναι ναύτης-ακτιβίστρια. Μόλις στα 27 της βρέθηκε στο πλήρωμα καταστρώματος του Arctic Sunrise της Greenpeace, να μοιράζει την καθημερινότητά της μεταξύ Τουρκίας και Κροατίας με στόχο την ενημέρωση αναφορικά με τη ρύπανση στην Θάλασσα του Μαρμαρά και ως μέλος της ευρύτερης εκστρατίας κατά του φυσικού αερίου. Η ίδια μιλά στην ATHENS VOICE για την καθημερινότητα της ως «environmental sailor» -έναν όρο άγνωστο στα ελληνικά δεδομένα-, τις συνήθειές της για μια πιο «πράσινη» στάση ζωής καθώς και για τον μεγάλο της στόχο, τη συμμετοχή της στην αποστολή του Arctic Sunrise στην Ανταρκτική.

Πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή σου με τον ακτιβισμό και με τι στόχο;
Δεν ξεκίνησα από το μηδέν. Μεγάλωσα ήδη σεβόμενη τη φύση και τους ανθρώπους γύρω μου. Σταδιακά όμως, όσο περνούσαν τα χρόνια, αντιλαμβανόμουν όλο και περισσότερες αρνητικές συνήθειές μου που όφειλα να αλλάξω. Δεν ήξερα πως το πλαστικό ποτήρι του καφέ μου θα χρειαστεί 250 χρόνια για να αποσυντεθεί. Όταν το έμαθα, το αντικατέστησα με το δικό μου επαναχρησιμοποιούμενο. Είχα πλήρη άγνοια για το γεγονός πως τα ρούχα γρήγορης μόδας που αγοράζω, φτιάχνονται από γυναίκες και παιδιά σε συνθήκες δουλείας. Όταν μου το εξήγησε μια φίλη, σταμάτησα να υποστηρίζω οικονομικά συγκεκριμένες αλυσίδες καταστημάτων. Κι αργότερα, αισθάνθηκα πως δεν γίνεται να αγαπώ τα ζώα, αλλά να συνεχίζω να τα τρώω. Η ζωή ενός σκύλου και ενός κοτόπουλου έχουν την ίδια αξία. Έτσι, πλέον μαγειρεύω πεντανόστιμα χορτοφαγικά πιάτα. Αν υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι σαν εμένα, που δεν γνωρίζουν τις συνέπειες των πράξεών τους, χαίρομαι να είμαι εκείνη που θα τους ενημερώσει. Αντίστοιχα, κι εγώ συνεχίζω να μαθαίνω από άλλους.

Πώς βρέθηκες σε πλοίο της Greenpeace;
Εδώ και 50 χρόνια, τα πλοία της οργάνωσης ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο για να υπερασπιστούν τα δικαιώματα του πλανήτη και των τοπικών κοινοτήτων. Οι άνθρωποι στο πλήρωμά τους προέρχονται από κάθε γωνιά της γης και εκείνο που τους ενώνει είναι η επιθυμίανα κάνουν τον κόσμο μας καλύτερο. Πρόκειται για καπετάνιους, αξιωματικούς, μηχανικούς, μάγειρες, αλλά και ακτιβιστές που συμμετέχουν εθελοντικά ως πλήρωμα καταστρώματος. Γνωρίζω και θαυμάζω το έργο τους από τα δεκαεπτά μου και είμαι ακτιβίστρια της Greenpeace εδώ και περίπου 7 χρόνια. Με μεγάλη μου έκπληξη λοιπόν, τον Ιούνιο, έλαβα ένα email από το ελληνικό γραφείο που αναζητούσε κάποιον Έλληνα ακτιβιστή για να συμμετέχει ως πλήρωμα καταστρώματος στο Arctic Sunrise. Απάντησα θετικά σε δύο λεπτά και σε περίπου δύο εβδομάδες βρισκόμουν στη δική μου καμπίνα.

Οι αρμοδιότητες για το πλήρωμα καταστρώματος ποικίλουν, αλλά χοντρικά μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες: στις εργασίες γέφυρας και στις γενικές εργασίες του πλοίου. Οι πρώτες περιλαμβάνουν καθημερινές τετράωρες βάρδιες μαζί με έναν αξιωματικό, κατά τις οποίες, τα δύο αυτά άτομα φροντίζουν για την ασφάλεια των υπολοίπων. Κατά τις δεύτερες, ένας deckhand ασχολείται με καθαρισμούς, λιπάνσεις, σφυροκρούσεις (ματσακόνι), βαφές και με την προετοιμασία των ταχύπλοων σκαφών που διαθέτει το πλοίο για τις δράσεις του. Επίσης, όταν βρισκόμαστε σε λιμάνι, το πλήρωμα καταστρώματος είναι υπεύθυνο για τη φύλαξη του πλοίου και τον έλεγχο του περί την αγκυροβολία θαλάσσιου χώρου.

Τι περιλάμβανε μια τυπική μέρα εργασίας;
Με ξυπνούσαν στις επτάμισι το πρωί ή ξυπνούσα εγώ τους υπόλοιπους, ανάλογα με τη βάρδια. Στις οκτώ αποφασίζαμε για τις εργασίες που πρόκειται να γίνουν μέσα στην ημέρα. Στις δώδεκα τρώγαμε μεσημεριανό, στις πέντε το απόγευμα το εργασιακό ωράριο τελείωνε, και στις έξι καθόμασταν για βραδινό. Όταν το πλοίο πραγματοποιούσε εργασίες συντήρησης, έμαθα να αφαιρώ τη σκουριά από κάθε σημείο, να βάφω και να κάνω απογραφές στους εξοπλισμούς μας. Κι όταν βρισκόμασταν σε εκστρατεία ενημέρωσης ή έρευνα, συμμετείχα ενεργά σε κάθε δραστηριότητα ως ακτιβίστρια ή ως φωτογράφος. Ανάμεσα στα αγαπημένα μου καθήκοντα ήταν οι βάρδιες στη γέφυρα, από τις τέσσερις έως τις οκτώ το πρωί, γιατί χάρη σε αυτές θαύμαζα κάθε μέρα μια ξεχωριστή ανατολή του ηλίου. Αλλά και η συμμετοχή μου στις εργασίες πρόσδεσης, όταν πιάναμε λιμάνι. Κάτι που επίσης έκανα με μεγάλη αγάπη όλους τους μήνες που βρισκόμουν στο πλοίο, είναι να διαχωρίζω, να καταμετρώ και να απορρίπτω τα απορρίμματα που προέκυπταν από εμάς, με την πιο φιλική προς το περιβάλλον μέθοδο κάθε φορά.

Ποια μέρη επισκέφτηκες το διάστημα που ήσουν στο πλήρωμα;
Ενόσω ήμουν στο Arctic Sunrise, είχα την ευκαιρία να συμμετέχω σε τρεις διαφορετικές εκστρατείες για την προστασία του περιβάλλοντος. Από τον περασμένο Αύγουστο έως τον Σεπτέμβριο, διεξάγαμε έρευνα για τα θαλάσσια θηλαστικά που βρίσκονται νότια και δυτικά της Κρήτης. Η ημέρα που ένα μεγάλο κοπάδι από σταχτοδέλφινα μας πλησίασε, ίσως ήταν η καλύτερη της ζωής μου. Από τα αποτελέσματα της έρευνας, επιβεβαιώσαμε την παρουσία τουλάχιστον τεσσάρων ειδών κητωδών. Και δυστυχώς, η περιοχή στην οποία τα συναντήσαμε, αντί να προστατεύεται, απειλείται με εξορύξεις πετρελαίου.

Έπειτα, στο τέλος του Σεπτεμβρίου, το πλοίο μας πέρασε από τα Στενά των Δαρδανελλίων κι έφτασε έως την Κωνσταντινούπολη. Η παρουσία μας εκεί είχε σκοπό την ενημέρωση για τη ρύπανση της Θάλασσας του Μαρμαρά, ζητώντας από την κυβέρνηση να απορρίπτει με διαφορετικό τρόπο τα λύματα που έως σήμερα καταλήγουν στο νερό μέσω υποθαλάσσιου συστήματος αγωγών βαθιάς διάχυσης. Θυμάμαι χαρακτηριστικά πόσο άσχημα ένιωσα, που δεν γνώριζα έως τότε για τη συγκεκριμένη περιβαλλοντική καταστροφή, παρόλο που οι χώρες μας βρίσκονται τόσο κοντά. Από την Τουρκία, συνεχίσαμε προς τις Δαλματικές Ακτές της Κροατίας, για την υποστήριξη της εκστρατείας μας ενάντια στη χρήση του φυσικού αερίου, καθώς η μετάβαση σε ένα ενεργειακό σύστημα μηδενικών εκπομπών άνθρακα υπονομεύεται από την υπερβολική εξάρτηση από το ορυκτό αέριο. Τέλος, διασχίσαμε τη Μεσόγειο, περάσαμε από το εντυπωσιακό Στενό του Γιβραλτάρ και καταλήξαμε στη Μεγάλη Κανάρια. Σ’ εκείνο το σημείο, το πλοίο δέχτηκε εργασίες συντήρησης πριν «χαράξει» για τον Ατλαντικό Ωκεανό με τελικό προορισμό την Ανταρκτική.

Πώς γίνεται κάποιος «environmental sailor»;
Μου προκαλεί εντύπωση που, ακόμη κι αν αναζητήσει κανείς στο διαδίκτυο το συγκεκριμένο επάγγελμα, θα καταφέρει να βρει λίγες πληροφορίες. «Environmental sailor» ή «ναύτης περιβάλλοντος» είναι ο άνθρωπος εκείνος που ταξιδεύει σε ένα πλοίο με σκοπό την προστασία της φύσης. Ανάλογα με τη θέση του στο πλήρωμα, γνωρίζει τα καθήκοντά του ως ναυτικός, αλλά παράλληλα πραγματοποιεί ακτιβιστικές δράσεις ή συμμετέχει σε έρευνες πεδίου. Τέτοιους ναύτες, για παράδειγμα, θα συναντήσουμε στο «Blue Panda» του WWF, στo καταμαράν της Sealegacy, στα πλοία της Sea Shepherd, και στα ιστιοφόρα και το παγοθραυστικό της Greenpeace.

Στην Ελλάδα, oι περισσότεροι δεν γνωρίζουν τισημαίνει περιβαλλοντικός ακτιβισμός με τη βοήθεια ενός πλοίου. Γιατί όμως;
Σε μια χώρα οικονομικά ταλαιπωρημένη, όπως εμείς, επιτυχία θεωρείται το να γίνει κανείς δικηγόρος ή γιατρός, να βρει μια θέση στο δημόσιο ή να καλοπαντρευτεί. Ο εθελοντισμός και ο ακτιβισμός δεν είναι στην κουλτούρα μας και για πολλούς αποτελούν άγνωστες έννοιες, εφόσον πρωταρχική ανησυχία τους είναι η απόκτηση των προς το ζην και η αποπληρωμή υποχρεώσεων. Έτσι, εφόσον λίγοι είναι εκείνοι με την πολυτέλεια της διάθεσης να διαμορφώσουν τον κόσμο γύρω τους επί τω βέλτιστω, ακόμη λιγότεροι γνωρίζουν τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους μπορεί κανείς να γίνει ακτιβιστής.

Ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια;
Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, το Arctic Sunrise ταλαιπωρείται στο Πέρασμα του Ντρέικ, προσεγγίζοντας την Ανταρκτική. Επιστρέφει στη νοτιότερη και πιο κρύα ήπειρο με σκοπό να υπενθυμίσει στους αρχηγούς των κρατών τις απειλές που αντιμετωπίζει ένα από τα πιο εύθραυστα οικοσυστήματα του κόσμου και σπίτι για τους αυτοκρατορικούς πιγκουίνους και τις όρκες. Επόμενος στόχος μου, να μην παρακολουθώ την πορεία του από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά να βρίσκομαι κι εγώ εκεί. Μοιάζει μακρινός, όμως όχι άπιαστος.

Πώς επηρέαζουν τα social media τον στόχο σου;
Κάτι που μου λένε συχνά, κυρίως επειδή φοράω ρούχα που ανήκαν στη μαμά και τη γιαγιά μου, είναι πως είμαι βγαλμένη από μια άλλη εποχή. Παρόλα αυτά, εγώ αισθάνομαι πως η βιωσιμότητα που προσπαθώ να προωθήσω ανήκει στο παρόν και στο μέλλον, όχι στο παρελθόν. Η μαγειρική μου, η ηθική μόδα που ακολουθώ, και η αισθητική του σπιτιού μου σχετίζονται με το γεγονός πως προσπαθώ να κάνω φιλικές προς το περιβάλλον επιλογές σε κάθε πτυχή της ζωής μου. Δηλαδή, όλες οι συνταγές που δημοσιεύω είναι vegan με προϊόντα από τη λαϊκή, συνεχίζω να χρησιμοποιώ τα παλιά έπιπλα που υπήρχαν στην οικογένεια αντί να τα πετάξω, και φοράω second-hand ρούχα. Η κοινωνία και ο πλανήτης μας χρειάζονται τον ρομαντισμό, τη φινέτσα και την ευγένεια του παρελθόντος τώρα περισσότερο από ποτέ και τίποτα δεν είναι πιο σύγχρονο από την οικολογία, το κοινωνικό ενδιαφέρον και την πράσινη πολιτική σκέψη.

Μερικά tips για μια πιο πράσινη στάση ζωής;
Δεν χρειάζεται να ταυτίζουμε τον ακτιβισμό με δύσκολες ενέργειες, όπως το να γίνει κανείς ναύτης σε ΜΚΟ. Αρκεί να βρούμε τι κάνει τον κόσμο άδικο για εμάς τους ίδιους και να προσπαθήσουμε να το αλλάξουμε με μια μέθοδο που να μας ταιριάζει. Μπορεί να προτιμάμε τον διαδικτυακό ακτιβισμό, το να δημιουργήσουμε τη δική μας εθελοντική ομάδα ή το να επικεντρωθούμε στη βελτίωση του εαυτού μας, πριν αλλάξουμε τους γύρω μας. Ίσως, η καλύτερη συμβουλή για να καταλάβουμε σε ποιον τομέα θα μας ενδιέφερε να επιφέρουμε αλλαγές, είναι να κατανοήσουμε τι μας θυμώνει περισσότερο.

Τι θα συμβεί αν αποφασίσουμε πως μας ενδιαφέρει ο κόσμος να γίνει λιγότερο άδικος και ξεκινήσουμε να διαμαρτυρόμαστε ειρηνικά για τη θέσπιση νέων, πιο δίκαιων νόμων; Τα αποτελέσματα μερικών ειρηνικών διαμαρτυριών του παρελθόντος υπήρξαν ανέλπιστα θετικά. Η πορεία του Mahatma Gandhi ενάντια στην άδικη φορολογία του αλατιού συνέβαλε στο να κερδίσει η Ινδία την ανεξαρτησία της από τη Βρετανία 17 χρόνια αργότερα. Η μαύρη Rosa Parks που αρνήθηκε να παραχωρήσει τη θέση της σε έναν λευκό άντρα στο λεωφορείο έναν χρόνο μετά, οδήγησε το Ανώτατο Δικαστήριο στο να κρίνει πως ο διαχωρισμός λευκών και μαύρων στα λεωφορεία ήταν αντισυνταγματικός. Η μικρή Greta ξεσήκωσε μια ολόκληρη γενιά στον αγώνα ενάντια στην κλιματική κρίση.