Η Γαύδος και η ελληνική τραγωδία μας

Ανάμεσα στην Αφρική και στη Κρήτη, στο νοτιότερο άκρο της Ευρώπης ορθώνεται το νησί της Καλυψώς. Η Γαύδος. Ένα διαφορετικό νησί που γλύτωσε από τη καταστροφή της τουριστικής ανάπτυξης. Ένα νησί που οι άνθρωποι γίνονται ένα με τη φύση, οι επισκέπτες ένα με τους ντόπιους. Ένα νησί ελευθερίας και σεβασμού. Σεβασμού του ενός προς τον άλλο, σεβασμού της φύσης, σεβασμού όλων των πλασμάτων που ζουν στο νησί. Ένα νησί εξορίας που όπως όλα τα νησιά εξορίας ανέπτυξε νοοτροπίες συνεργασίας. Ανέπτυξε την έννοια της κοινότητας που δεν χωρά το «εμείς και οι άλλοι». Όλοι είμαστε εμείς, και όλοι μαζί βρίσκουμε τρόπους για να προστατέψουμε το νησί. Κάτοικοι και επισκέπτες. Να προστατέψουμε τους κέδρους και τις αμμοθίνες, να προστατέψουμε τους λαγούς και τους σκορπιούς, να προστατέψουμε όλα εκείνα που μας παρέχουν τα απαραίτητα για τη ζωή μας. Όπως το νερό.

Κάπως έτσι και η δημοτική αρχή πήρε την απόφαση να τοποθετήσει ντιουζιέρες με κερματοδέκτη στις παραλίες του νησιού. Ωστόσο η απόφαση αυτή ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από τους ελεύθερους κατασκηνωτές αλλά και από μερίδα κατοίκων του νησιού που στέκονται στο πλευρό τους και διεκδικούν την ελεύθερη και δωρεάν πρόσβαση στο νερό.

Διαβάζοντας το βιογραφικό της Δημάρχου, Λίλιαν Στεφανάκη και τις περιβαλλοντικές σπουδές που έχει, δεν μου έκανε εντύπωση η απόφαση της, αφού η προστασία του πολύτιμου φυσικού πόρου συχνά συνδέεται με τη χρέωση του, ώστε να γίνει αποτρεπτική η σπατάλη του. Από την άλλη πλευρά όμως σε μια εποχή άκρατων ιδιωτικοποιήσεων η ανησυχία των ελεύθερων κατασκηνωτών και των κατοίκων ότι «επιχειρείται να αλλοιωθεί ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του νησιού» δεν είναι αβάσιμος. Φυσικά όλα αυτά θα είχαν αποτραπεί εάν είχε υπάρξει η στοιχειώδης διαβούλευση. Και εδώ έγκειται η εθνική μας τραγωδία. Δεν συζητάμε, δεν ακούμε την άλλη άποψη, δεν προσπαθούμε να βρούμε κοινό τόπο.

Αποδόμηση των απόψεων
Αν κάτι θα έπρεπε να έχουμε διδαχτεί από τον κορωνοϊό αλλά και από τους καύσωνες, τις πλημμύρες και τις πυρκαγιές, είναι ότι η κανονικότητα που είχαμε δεν ήταν και τόσο κανονική. Η Γαύδος είναι ένα παράλληλο σύμπαν που είναι έξω από τη δική μας στρεβλή κανονικότητα. Κατά τη γνώμη μου λοιπόν θα πρέπει να υιοθετήσουμε το μοντέλο της Γαύδου και όχι να μεταφέρουμε στο νησί τις εσφαλμένες αντιλήψεις της υπόλοιπης χώρας. Αντιλήψεις οι οποίες προκαλούν κοινωνικές και πολιτικές εντάσεις. Αυτό που δυστυχώς βλέπουμε να εξελίσσεται τώρα στη Γαύδο. Ωστόσο λόγω της ιδιαιτερότητας του νησιού και των ανθρώπων, αν αυτό που συμβαίνει το αξιολογήσουμε διαφορετικά θα μπορούσε να αποτελέσει ίσως την αρχή για νέο τρόπο σκέψης που θα μας οδηγήσει σε ένα πραγματικά βιώσιμο μέλλον.

Η θεωρία που θέλει η προστασία του περιβάλλοντος και η εξοικονόμηση των φυσικών πόρων να συνδέονται με οικονομικές χρεώσεις έχει αρχίσει να καταρρίπτεται για δυο λόγους. Ο πρώτος έχει να κάνει με το δικαίωμα όσων έχουν χρήματα να μολύνουν όσο θέλουν. Από τα απορρίμματα που παράγουν και τον τρόπο που μετακινούνται μέχρι το ντουζ που θα κάνουν σπίτι τους, στο ξενοδοχείο ή και στη Γαύδο. Ο δεύτερος και σημαντικότερος λόγος αφορά την εσφαλμένη ιδέα που έχουμε για τους ανθρώπους. Ότι δηλαδή οι άνθρωποι είναι τρομερά συμφερολόγοι και το μόνο που επιδιώκουν είναι το προσωπικό τους όφελος. Μπροστά σε αυτό δεν διστάζουν να καταστρέφουν ότι βρίσκεται γύρω τους. Συνεπώς η ελευθερία στα κοινά αγαθά, η ελευθερία γενικά, είναι καταστροφική. Περιορίζουμε λοιπόν τις ελευθερίες για να περιορίσουμε και τη καταστροφική και αχόρταγη φύση του ανθρώπου ώστε να προστατέψουμε και το περιβάλλον. Άποψη που είναι επικίνδυνη για τη δημοκρατία και που απλά αντανακλά τα χαρακτηριστικά του καπιταλιστικού μας συστήματος, ενός συστήματος που εκμεταλλεύεται οτιδήποτε είναι ζωντανό προκειμένου να δημιουργήσει κέρδη. Δυστυχώς αυτό το σύστημα έχει εκπαιδεύσει και έχει διαμορφώσει και τους ανθρώπους. Από κει πηγάζουν οι λάθος επιλογές των ανθρώπων που οδηγούν στη καταστροφή και όχι ότι είμαστε κακοί από φύση. Αυτό πρέπει να αλλάξει.

Ο κόσμος μας έχει να δείξει και φωτεινά παραδείγματα συνεργατικής διαχείρισης. Έχει να δείξει κοινότητες που έχουν βρει τρόπους να διατηρούν και να προστατεύουν τους φυσικούς τους πόρους. Ένα ωραίο τέτοιο παράδειγμα για τις θετικές δυνατότητες της ανθρώπινης φύσης είναι η οικοκοινότητα των Ρώσων επιστημόνων που έχουν εγκατασταθεί και ζουν μόνιμα στη Γαύδο τα τελευταία 30 χρόνια.

Η κοινωνία της Γαύδου δεν πρέπει να διαιρεθεί σε κατοίκους, κοινότητα παραθεριστών και σε ξένους. Για να μη συμβεί αυτό η συμπολίτευση και η αντιπολίτευση θα πρέπει να συνεργαστούν. Η κοινότητα των κατασκηνωτών θα μπορούσε να εκπαιδευτεί από τη δημοτική αρχή για τη διατήρηση του φυσικού πόρου και συνέχεια να μεταφέρει αυτή τη γνώση και στους νέους επισκέπτες του νησιού. Επίσης οι κάτοικοι και οι επαγγελματίες της Γαύδου που η ζωή τους επηρεάζεται από τον φυσικό πόρο πρέπει να έχουν σημαντικό λόγο. Όταν αυτή η συζήτηση γίνει με γνώμονα το πραγματικό όφελος της κοινωνίας θα είναι εντυπωσιακό πόσες ιδέες θα προκύψουν. Πως θα αναπτυχθούν σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και πως θα ενδυναμωθεί η περιβαλλοντική συνείδηση. Φτάνει να μην χωριστούν σε στρατόπεδα.

Η διατήρηση του περιβάλλοντος με βάση τη κοινότητα έχει δυναμική, και η δημοτική αρχή δεν πρέπει να αφήσει αυτή τη πρόκληση να χαθεί. Η Γαύδος θα μπορούσε να γίνει ένα εργαστήρι βιώσιμης συμπεριφοράς. Να δείξει σε όλο το κόσμο, να δείξει σε όλη τη νησιωτική χώρα, πως μια τοπική κοινότητα συνεργάζεται με τους κατοίκους και τους παραθεριστές και όλοι μαζί αγωνίζονται για τη σωστή διαχείριση προβλημάτων όπως η έλλειψη νερού.

Είναι μεγάλη πρόκληση για το νησί της Γαύδου να αντισταθεί στη συλλογική μας ανοησία της διχόνοιας και να αξιοποιήσει τη συνεργασία και τη καλή σχέση μεταξύ των ανθρώπων ώστε να γίνει το πρότυπο για τη χώρα και πηγή έμπνευσης για ένα οικολογικό τρόπο ζωής και ένα βιώσιμο μέλλον.