Clean Blue Paros: 4 γυναίκες μιλούν για τον zero waste τρόπο ζωής

Το Clean Blue Paros είναι μια πρωτοποριακή πρωτοβουλία της μη-κερδοσκοπικής εταιρίας Common Seas, του Δήμου Πάρου και της εταιρίας διαχείρισης απορριμμάτων WATT, που υλοποιείται με την υποστήριξη του Πανεπιστημίου Αιγαίου, του Cyclades Preservation Fund, του WWF Ελλάς (World Wildlife Fund) και της ΕΕΑΑ (Ελληνική Εταιρία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης). Στόχος είναι να γίνει η Πάρος το πρώτο νησί στη Μεσόγειο χωρίς πλαστικά μιας χρήσης. Οι καμπάνιες ενημέρωσης και οι δράσεις επικεντρώνονται σε τέσσερα βασικά είδη: πλαστικά κύπελα καφέ, πλαστικά καλαμάκια, πλαστικά μπουκαλάκια νερού και πλαστικές σακούλες για τα ψώνια.

Ήδη 100 τοπικές επιχειρήσεις αντικατέστησαν τα πλαστικά μίας χρήσης με εναλλακτικά προϊόντα πολλαπλών χρήσεων, στα σχολεία τοποθετήθηκαν βρύσες με φίλτρο νερού ώστε να μειωθούν τα πλαστικά μπουκάλια, ενώ το νησί προμηθεύτηκε με μεταλλικά είδη σερβιρίσματος για τις τοπικές γιορτές και πανηγύρια. Έχουν δημιουργηθεί εργαστήρια ραφής με εθελοντές που ράβουν πάνινες τσάντες από υφάσματα που χάρισαν ξενοδόχοι, απλοί πολίτες και Έλληνες σχεδιαστές μόδας και οι πάνινες τσάντες διανέμονται δωρεάν σε κατοίκους της Πάρου και ιδιοκτήτες καταστημάτων για τους πελάτες τους.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος (5 Ιουνίου), μιλήσαμε με τέσσερις γυναίκες, μέλη της πρωτοβουλίας Clean Blue Paros, οι οποίες μένουν στο νησί και έχουν υιοθετήσει έναν βιώσιμο τρόπο ζωής.

Η Ζάνα Κοντομανώλη, υπεύθυνη προγράμματος του Clean Blue Paros, γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, έζησε 11 χρόνια στην Αγγλία και επέστρεψε θέλοντας να κάνει το εφηβικό της όνειρο να ζήσει ένα χρόνο σε κυκλαδονήσι πραγματικότητα. Έτσι, μετακόμισε σε ένα μικρό «κύβο ζάχαρης» στην παραλία του Λολαντώνη, που είναι το σπίτι της τα τελευταία 13 χρόνια.

Πώς μπορεί να μετατρέψει κανείς την καθημερινότητά του σε zero waste τρόπο ζωής;
Έχω δύο παιδιά και στο σύνολό μας ίσως να μην είμαστε έτοιμοι για μια zero waste ζωή αλλά όπως με όλες τις «μεγάλες» αποφάσεις, είναι πιο εύκολο να ξεκινήσουμε με μικρούς επιτεύξιμους στόχους που μας κάνουν να νιώθουμε καλύτερα και μας βοηθούν να καταφέρουμε το σκοπό μας. Όταν ολοκληρώθηκε η έρευνα του Clean Blue Paros και αποδείχθηκε ότι το νερό βρύσης στο νησί είναι πόσιμο, σταματήσαμε την κατανάλωση εμφιαλωμένου νερού σε πλαστικά μπουκάλια. Αυτό σημαίνει λιγότερο κουβάλημα στα ψώνια, λιγότερα απορρίμματα στην ανακύκλωση και λιγότερα μικροπλαστικά στο σώμα μας. Μπορούμε να πούμε ότι μία ομάδα τριών ανθρώπων καταναλώνει 2,000 λιγότερα πλαστικά μπουκάλια το χρόνο.

Ακόμα, εγώ και τα παιδιά δεν χρησιμοποιούμε ποτέ πλαστικά καλαμάκια, ενώ έχουν αποφασίσει μόνα τους ότι το παγωτό τους θα είναι πάντα σε χωνάκι αποφεύγοντας έτσι τα πλαστικά κουτάλια και τα χάρτινα κύπελα που δεν ανακυκλώνονται. Όταν παίρνουμε φαγητό σε πακέτο, πηγαίνουμε τα δικά μας δοχεία, έχουμε υφασμάτινες τσάντες για τα ψώνια, στο μανάβη χρησιμοποιούμε πολλές φορές τα ίδια καφάσια που έφεραν τα φρούτα και λαχανικά, αγοράζουμε τοπικά προϊόντα κατευθείαν από τους παραγωγούς μειώνοντας τις περιττές συσκευασίες.

Πώς είναι να είσαι μέλος μιας τόσο σημαντικής πρωτοβουλίας όπως το Clean Blue Paros;
Είναι απίθανο, αν σκεφτεί κανείς πόσα κατοικήσιμα νησιά έχει η Ελλάδα. Κι όμως επιλέχθηκε η Πάρος για να τρέξει αυτό το μοναδικό, πιλοτικό πρόγραμμα. Μια πρωτοβουλία που διάλεξε να συνεργαστεί με ανθρώπους που ζουν στο νησί, έτσι ώστε να δουλέψει ο καθένας με τις δυνάμεις του γι’ αυτό τον απίθανο στόχο. Είναι τιμή μου να είμαι ένα κομμάτι αυτού του παζλ, μέλος μιας υπέροχης ομάδας και να εργάζομαι για ένα πρόγραμμα που προσπαθεί με πολύ γρήγορους ρυθμούς να αλλάξει πιστεύω, συμπεριφορές και συνήθειες δεκαετιών, σχεδιάζοντας και προωθώντας λύσεις κυκλικής οικονομίας.

Ο ρόλος που έχω αναλάβει είναι πολυδιάστατος αφού περιλαμβάνει πτυχές ολόκληρου του προγράμματος ακολουθώντας πάντα την μεθοδολογία Ερευνώ – Επεμβαίνω –  Επηρεάζω. Μερικά παραδείγματα είναι η παράκτια και κοινωνική έρευνα σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, η δημιουργία εκπαιδευτικού προγράμματος για τα σχολεία της Πάρου σε συνεργασία με την WWF Ελλάς, η συνεργασία με το Δήμο Πάρου και την WATT για το σχεδιασμό πιλοτικών συστημάτων κυκλικής οικονομίας.

Ευελπιστώ πως φέτος θα καταφέρουμε να απαλλάξουμε τα πανηγύρια της Πάρου από τα πλαστικά μιας χρήσης. Πριν δυο χρόνια έγινε η πρώτη επιτυχημένη προσπάθεια στα «Καπετανέικα», χρησιμοποιώντας μεταλλικά επαναχρησιμοποιούμενα σκεύη. Φέτος με διάχυτη τη λαχτάρα όλων μας να βρεθούμε και πάλι μαζί σε γλέντια και χορούς, ελπίζουμε να γυρίσουμε σελίδα, αποφεύγοντας τα πλαστικά μιας χρήσης.   

Η Κλαίρη Downward, υπεύθυνη για την αλλαγή στρατηγικής των επιχειρήσεων περνούσε από μικρή τα καλοκαίρια της στο νησί και το ένιωθε σπίτι της, ήταν το μέρος που της έδινε έμπνευση και δύναμη.  Γυρνώντας από τις σπουδές στη Δημόσια Υγεία στη Βοστόνη, πήγε στην Πάρο όπου ο αδελφός της ασχολιόταν ήδη με την καλλιέργεια μεσογειακών βιολογικών προϊόντων. Την ίδια περίοδο ξεκινούσε και το πρόγραμμα Clean Blue Paros στο οποίο μπήκε εθελοντικά συμμετέχοντας σε διάφορες δράσεις, ενώ την επόμενη χρονιά έγινε μέλος της ομάδας αναλαμβάνοντας το κομμάτι αλλαγής της στρατηγικής των επιχειρήσεων.

Πώς μπορεί να μετατρέψει κανείς την καθημερινότητά του σε zero waste τρόπο ζωής;
Θεωρώ πως ο zero waste τρόπος ζωής θέλει αναθεώρηση/ επανεκτίμηση των αναγκών και της διαχείρισης πόρων και απαιτεί τη χρήση αντικειμένων που διαθέτουμε ήδη, ενώ συνεπάγεται την εξέταση του πλήρους κύκλου ζωής όλων όσων παράγουμε, αγοράζουμε, χρησιμοποιούμε και πετάμε. Παράγουμε με την οικογένειά μου αρκετές ποσότητες τροφίμων που καταναλώνουμε οι ίδιοι, ενώ τα κομποστοποιήσιμα υλικά από την παραγωγή της καθημερινής μας διατροφής τα χρησιμοποιούμε σαν λίπασμα ή τροφή για τα οικόσιτα ζώα. Για όσες ανάγκες δεν καλύπτονται με αυτόν τον τρόπο, αγοράζω φαγητά από μαγαζιά που πουλάνε χύμα, όχι συσκευασμένα -τέτοια προγράμματα υπάρχουν ακόμα και σε μεγάλες πόλεις όπως η Αθήνα. Αφιέρωσα λίγο χρόνο για να μάθω να φτιάχνω δικά μου σαπούνια, αποσμητικό και οδοντόκρεμα χρησιμοποιώντας πρώτες ύλες, όπως κόκκους καφέ, φύλλα τσαγιού, βότανα και μυρωδικά από τον κήπο και ελαιόλαδο που παράγουμε κάθε χρόνο. Σίγουρα δεν έχω φτάσει στο απόγειο του zero waste αλλά με αυτές τις μικρές κινήσεις περιορίζω σημαντικά τα απορρίμματά μου, καταναλώνω λιγότερους πρωτογενείς πόρους, λιγότερες πλαστικές συσκευασίες κι έχω μια δημιουργική διέξοδο μαθαίνοντας κάτι καινούργιο.

Πώς είναι να είσαι μέλος μιας τόσο σημαντικής πρωτοβουλίας όπως το Clean Blue Paros;
Μου δόθηκε η ευκαιρία να ζήσω και να προσφέρω στο μέρος που αγαπώ, να αφιερώσω χρόνο σε κάτι που με «γεμίζει» και να ενσωματωθώ στην τοπική κοινωνία. Είναι σημαντικό το έργο να καθοδηγείται από ανθρώπους που ζουν στο νησί και παράλληλα να βασίζεται σε καταρτισμένη έρευνα, αφού για να πετύχει, απαιτεί την πλήρη κατανόηση τόσο του πολιτιστικού πλαισίου όσο και του τοπικού πλαστικού οικοσυστήματος μέσα στο οποίο λειτουργεί. Μέσω αυτής της έρευνας επιβεβαιώσαμε ότι μεγάλος όγκος των απορριμμάτων που παράγονται στο νησί προέρχονται από τις ετήσιες τουριστικές δραστηριότητες. Με τις επιχειρήσεις που ασχολούνται με τον τουρισμό συνεργάζομαι καθημερινά για τη μείωση πλαστικών μίας χρήσης.

Μέσω μιας ειδικής πλατφόρμας που δημιουργήσαμε, καταγράφουμε το πλαστικό αποτύπωμα κάθε επιχείρησης και με τη διαδικασία οπτικοποίησης συγκρίνουμε τα απορρίμματα που παράγουν κάθε χρόνο, ώστε οι επιχειρηματίες να γνωρίζουν πόσο σημαντική είναι η μείωση. Η αλλαγή έρχεται μέσα από πρακτικές συμβουλές, κατευθυντήριες γραμμές προσαρμογής, παροχή εναλλακτικών λύσεων κυκλικής οικονομίας, παροχή εκπτώσεων μέσω του δικτύου συνεργαζόμενων προμηθευτών απ’ όλη την Ελλάδα, εξειδικευμένο έντυπο υλικό, καμπάνιες ενημέρωσης των πελατών τους, εκπαίδευση του προσωπικού αλλά και επιτάχυνση της γενικότερης αλλαγής συμπεριφοράς.

Η χρήση πλαστικού μιας χρήσης στις επιχειρήσεις είναι νοοτροπία πολλών χρόνων. Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να αλλάξει;
Σε αντίθεση με την νοοτροπία της μιας χρήσης, η ιδέα των επαναχρησιμοποιούμενων υλικών και πόρων μετράει αιώνες. Η γενιά των γιαγιάδων μας είναι ζωντανή απόδειξη πως τα πλαστικά μιας χρήσης δεν είναι απαραίτητα. Ίσως δεν είμαστε όλοι έτοιμοι ακόμα να απομακρύνουμε αυτά τα πλαστικά από τη ζωή μας αλλά σίγουρα μπορούμε να κάνουμε αλλαγές.

Φέρνοντας τους επιχειρηματίες αντιμέτωπους με τα εκατοντάδες κιλά πλαστικών που χρησιμοποιούν μέσα στους λίγους μήνες της θερινής σεζόν, συνειδητοποιούν αμέσως ότι το πρόβλημα είναι πιο μεγάλο απ’ ό,τι είχαν φανταστεί. Έτσι, οι περισσότεροι επιχειρηματίες παίρνουν μόνοι τους την απόφαση να προχωρήσουν σε δραστικές αλλαγές, αλλάζοντας πρακτικές και συνήθειες χρόνων. Οι επιχειρήσεις καλούνται να επανεξετάσουν τον τρόπο που διαχειρίζονται τα πλαστικά μιας χρήσης, αν θέλουν να έχουν πρόσβαση στην τουριστική αγορά αειφόρου ανάπτυξης. Ευθύνη βέβαια έχουμε όλοι μας ως καταναλωτές αλλά και οι παραγωγοί πλαστικών και οι κυβερνήσεις.

Η Stella Cervello, υπεύθυνη ενεργειών με στόχο τη δραστική μείωση, επισκέφθηκε με το σύζυγό της μια φίλη τους στην Πάρο. Τελικά έμειναν μέχρι που δεν είχαν άλλα ζεστά ρούχα μαζί τους και γύρισαν στη Γαλλία, μόνο και μόνο για να επιστρέψουν πιο «οργανωμένοι» στο νησί.

Πώς μπορεί να μετατρέψει κανείς την καθημερινότητά του σε Ζero Waste τρόπο ζωής;
Μπορώ να μιλήσω για τη δική μου εμπειρία και η καλύτερη συμβουλή που μπορώ να δώσω είναι να μην «αυτομαστιγώνεστε»! Να είστε πρακτικοί, ξεκινήστε με μικρές αλλαγές και ούτε που θα καταλάβετε πότε οι νέες σας συνήθειες αντικατέστησαν τις παλιές. Δεν πειράζει αν υπάρχει πλαστικό σε αυτό που παραγγείλατε ή αν ξεχάσατε την τσάντα σας για τα ψώνια, δεν είμαστε σε διαγωνισμό, το απόλυτο zero waste είναι ανέφικτο. Μπορεί όμως κανείς να ξεκινήσει να κάνει αλλαγές ανάλογα με το κάθε δωμάτιο του σπιτιού. Συστήνω ανεπιφύλακτα το βιβλίο της Bea Johnson, Zero Waste Home, ενώ για την Πάρο συγκεκριμένα μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τον Zero Waste οδηγό αγορών στην ιστοσελίδα μου καθώς και άλλες χρήσιμες πληροφορίες.

Πώς είναι είσαι μέλος μιας τόσο σημαντικής πρωτοβουλίας όπως το Clean Blue Paros;
Δουλεύω με μία καταπληκτική ομάδα που αποτελεί για μένα πηγή έμπνευσης. Διασκεδάζουμε πολύ μαζί και είμαι πολύ χαρούμενη που το πρόγραμμα εφαρμόζεται στο νησί που μένω κι εγώ αποτελώ μέρος του. Έχω εμπλακεί στα περισσότερα κομμάτια του προγράμματος ξεκινώντας από την επικοινωνία με τις επιχειρήσεις ώστε να μειώσουν τα πλαστικά μιας χρήσης, ενώ τώρα ασχολούμαι κυρίως με την καμπάνια #DrinkTapWater.

Τι ανταπόκριση είχε η καμπάνια Plastic Free Drinks; Χρειάζονται κι άλλου τέτοιου είδους καμπάνιες;
Όταν μετακόμισα στην Πάρο, είχα μόλις ξεκινήσει την προσπάθειά μου για Zero Waste. Το να μένω σε ένα τόσο όμορφο νησί, έκανε τον στόχο μου ακόμη πιο δυνατό, οπότε έφτιαξα μία ομάδα στο Facebook κι έναν ιστότοπο και ξεκίνησα μία καμπάνια με στόχο να εστιάσω την προσοχή των ανθρώπων σε θέματα διαχείρισης απορριμμάτων. Το πρόγραμμα Clean Blue Paros είναι ο καλύτερος δυνατός τρόπος να διοχετεύσεις όλη σου την ενέργεια και δουλειά σε κάτι τόσο χειροπιαστό. Ακόμη θυμάμαι το μήνυμα από την Jo (Royle, Founder & CEO of Common Seas) που με ρωτούσε ποιο είναι το όραμά μου για μία Πάρο χωρίς πλαστικά. Έχω ασχοληθεί με διαφορετικές πτυχές του προγράμματος αλλά τελευταία το πάθος μου είναι η καμπάνια #DrinkTapWater. Από την πρώτη στιγμή που μετακόμισα στην Πάρο ήθελα να ανακαλύψω τι συμβαίνει με το νερό της βρύσης, οι απόψεις που επικρατούν είναι πολύπλοκες και αντικρουόμενες. Γι’ αυτό χαίρομαι που όλο αυτό έχει εξελιχθεί σε μία σημαντική πρωτοβουλία για την ομάδα μας. Έχουμε δρόμο βέβαια ακόμα αλλά μέχρι στιγμής μπορούμε με σιγουριά να πούμε ότι το νερό της Πάρου πίνεται. Τι ανακούφιση!

Η Δωροθέα Φιλιώτη, υπεύθυνη έρευνας, μεγάλωσε στην Αθήνα, σπούδασε στις Η.Π.Α και την Αγγλία και επέστρεψε στην Ελλάδα γιατί τη γοητεύει ο ελληνικός πολιτισμός και το όμορφο περιβάλλον. Μετακόμισε στην Πάρο περίπου πριν ενάμιση χρόνο, αναζητώντας μια ζωή έξω από την πόλη και έχοντας ήδη οικογενειακή κατοικία στο νησί. Η ομάδα της Clean Blue Paros την έκανε να νιώσει ότι βρήκε ένα μέρος όπου μπορούν να δημιουργήσουν μαζί κάτι σημαντικό προσφέροντας σε αυτό το όμορφο νησί.

Πώς μπορεί να μετατρέψει κανείς την καθημερινότητά του σε Zero Waste τρόπο ζωής;
Για μένα η επιλογή ενός πιο βιώσιμου τρόπου διαβίωσης ξεκίνησε με την ερώτηση ενός σοφού δασκάλου «τι σε κάνει ευτυχισμένο;». Σκέφτομαι τι έχει νόημα για μένα ενώ παρατηρώ και πόσο διασυνδεδεμένος είναι ο κόσμος μας. Βλέπω ότι αυτό που είναι καλό για την ευημερία μου, είναι καλό και για το σύνολο. Έβαλα σιγά σιγά στις συνήθειες μου το επαναχρησιμοποιούμενο μπουκάλι νερού, αγοράζω χύμα λαχανικά από το μανάβη, αγοράζω ρούχα κατασκευασμένα να αντέχουν, συναντιέμαι με φίλους και μαγειρεύουμε ή καλλιεργούμε τρόφιμα, εξερευνούμε την φύση, γνωρίζουμε άλλους ανθρώπους. Νομίζω ότι η απόφασή μου να ζω κάθε στιγμή της ζωής μου ολόψυχα, με έκανε πιο ευτυχισμένη.

Πώς είναι να είσαι μέλος μιας τόσο σημαντικής πρωτοβουλίας όπως το Clean Blue Paros;
Μπήκα στην ομάδα του Clean Blue Paros για να ενισχύσω την προσπάθειά μας προς μια νέα κουλτούρα αγάπης και σεβασμού για τον εαυτό μας και το πολύτιμο Αιγαίο μας. Οι σπουδές μου στην μεταβατική οικονομία και την βιο-ανθρωπολογία προσδίδουν ένα ερευνητικό στοιχείο στην τοπική ομάδα. Έχω ασχοληθεί με την καμπάνια προώθησης του πόσιμου νερού, ενημερώνοντας τον τοπικό πληθυσμό ότι το νερό της βρύσης πίνεται και δεν χρειάζεται να βασιζόμαστε στο εμφιαλωμένο. Έχω κάνει έρευνα σχετικά με τον COVID και τα επαναχρησιμοποιούμενα προϊόντα με στόχο να φτιάξουμε έναν οδηγό ενημέρωσης του κόσμου σχετικά με την ασφάλεια των επαναχρησιμοποιούμενων προϊόντων κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Το «ασφαλές νερό βρύσης» είναι ένα έργο που ενδιαφέρει πολύ τους κατοίκους της Πάρου, αλλά και άλλων ελληνικών νησιών. Μπορείς να μας πεις περισσότερα για αυτό;
Αυτή η ενέργεια αφορούσε στην λεπτομερή εξέταση του έργου που είχε κάνει η Δημοτική Εταιρεία Ύδρευσης Αποχέτευσης Πάρου (ΔΕΥΑΠ) με στόχο να απαντήσουμε σε ερωτήσεις που οι κάτοικοι του νησιού είχαν σε σχέση με την προέλευση του νερού καθώς και πώς μπορούμε να γνωρίζουμε εάν είναι ασφαλές. Το πιο σημαντικό είναι ότι το σύστημα νερού της Πάρου συμμορφώνεται με τα πρότυπα της Ε.Ε. και τα εθνικά πρότυπα για το πόσιμο νερό. Αυτό δεν ήταν γνωστό σε όλο το νησί. Διερευνήσαμε επίσης την ποιότητα και το υλικό των σωλήνων, τον τρόπο λειτουργίας του κύκλου του νερού και κάποιες αμφιβολίες που υπήρχαν σχετικά με τη σκληρότητα του νερού, για να μπορούμε να πούμε με ασφάλεια ότι το νερό είναι πόσιμο.