Παγκόσμια Ημέρα Δασών: Το δάσος του Καλλίδρομου στη Στερεά Ελλάδα

Το Καλλίδρομο (1.399 μ.), με τα εκτεταμένα του ελατόδασα, με τις πηγές, τα ρυάκια και τις δύο λίμνες στη Σουβάλα και στη Νευρόπολη, είναι ένα από τα πιο αγαπητά βουνά των πεζοπόρων. Αποτελεί συνέχεια της Οίτης που δεσπόζει πάνω από τον ιστορικό τόπο των Θερμοπυλών και μία από τις νοτιότερες θέσεις εμφάνισης Καφέ Αρκούδας στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Στην αρχαιότητα η περιοχή του Καλλιδρόμου ήταν χωρισμένη μεταξύ δύο ελληνικών φύλων. Η δυτική του πλευρά ανήκε στους Φωκείς και η ανατολική του στους Λοκρούς. Μπορεί πλέον να είναι προστατευόμενη περιοχή του Δικτύου Natura, η προστασία του φυσικού του πλούτου όμως δεν ήταν πάντα δεδομένη.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα των Δασών, η Περιβαλλοντική Μη Κυβερνητική Οργάνωση Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης θυμίζει πως παρόλο που η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος εν όψει των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής τείνει να γίνει η καθολική ιδεολογία των κοινωνιών του 21ου αιώνα και παρόλο που η χώρα μας διαθέτει σπουδαία δασικά οικοσυστήματα, εξακολουθούν να καταγράφονται απώλειες του φυσικού τους πλούτου. Η προστασία του οικοσυστήματος του Καλλίδρομου είναι μία από τις προσπάθειες της ΕΕΠΦ προκειμένου να διαφυλαχτεί όσο το δυνατόν περισσότερο αυτός ο πλούτος της Ελλάδας. Πριν από 55 χρόνια, το 1966, o ορεινός όγκος της Οίτης ανακηρύχθηκε Εθνικός Δρυμός και αυτό ήταν η απαραίτητη βάση πάνω στην οποία στηρίχτηκε η νέα πρωτοβουλία της ΕΕΠΦ για να συμπεριληφθεί και το γειτονικό Καλλίδρομο.

Η ΕΕΠΦ ήταν ο συντονιστής του επταετούς έργου για την προστασία οικοτόπων και ειδών χλωρίδας και πανίδας στα δύο βουνά. Για την Οίτη υπήρχε ήδη νομική προστασία καθώς υπήρχαν διατάξεις για τον Εθνικό Δρυμό, εγκεκριμένη Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη και ο Φορέας Διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής. Αντίθετα, για την περιοχή Natura του Καλλίδρομου δεν υπήρχε ως τώρα θεσμοθετημένη προστασία, ενώ εντάχθηκε στην περιοχή ευθύνης του Φορέα Διαχείρισης της Οίτης μόλις το 2018. 

Οι σχετικές δράσεις περιελάμβαναν τη διαχείριση του δάσους, την αποκατάσταση οικοτόπων και βιοκοινοτήτων των αλπικών λιβαδιών και των εποχικών λιμνίων, την προστασία ενδημικών φυτών και σπάνιων πουλιών, τη διαχείριση περιοχών παρουσίας της αρκούδας, την ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών, την πυροπροστασία, την ανάδειξη των δύο περιοχών και προώθηση του οικοτουρισμού, καθώς και τη δημιουργία υποδομών εκεί. Εταίροι μάλιστα του έργου, που ξεκίνησε το 2012 και ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2019, ήταν το Τμήμα Βιολογίας του ΕΚΠΑ, το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ -ΔΗΜΗΤΡΑ, η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και ο Αρκτούρος. Οριοθετήθηκαν επίσης τέσσερις ζώνες προστασίας, στις τρεις από τις οποίες δεν επιτρέπονται εξορυκτικές και λατομικές εργασίες, η εγκατάσταση κάθε είδους ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η ανάπτυξη μεγάλης κλίμακας δραστηριοτήτων ή υποδομών, καθώς και η κίνηση μηχανοκίνητων οχημάτων εκτός οδικού δικτύου, κάτι που ήταν ιδιαίτερη απειλή για τα εποχικά λιμνία.

Το έργο άφησε και πολλές άλλες παρακαταθήκες στο Καλλίδρομο: τη μελέτη και καταγραφή των οικοτόπων και της σπάνιας χλωρίδας του βουνού, την προστασία των οικοτόπων προτεραιότητας, ιδιαίτερα των εποχικών λιμνίων που περιφράχθηκαν, το Κέντρο Ενημέρωσης επισκεπτών στο Παλαιοχώρι, τα έργα προστασίας της λίμνης της Νευρόπολης και του γύρω της οδικού δικτύου από τη διάβρωση, τις δράσεις διαχείρισης της βόσκησης και των βοσκοτόπων, την αντιπυρική υποδομή, την επιμόρφωση και ενδυνάμωση των τοπικών παραγωγών μέσω σεμιναρίων κ.ά. Αντίστοιχες δράσεις και υποδομές έγιναν και στην Οίτη, ενώ σημαντική ήταν και η ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας, σε Οίτη και Καλλίδρομο, μέσω της συμμετοχής στην Επιτροπή Ενδιαφερομένων Μερών και των ενημερωτικών δράσεων, αλλά και των παιδιών, καθώς σε όλη τη διάρκεια του έργου έγιναν επισκέψεις σχολείων της περιοχής στα βουνά, στο πλαίσιο δράσεων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε συνεργασία με το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Στυλίδας-Υπάτης. Η εξέλιξη αυτή, σύμφωνα με τον πρόεδρο της ΕΕΠΦ Νίκο Πέτρου, δείχνει επίσης ότι τελικά μπορεί να υπάρξει συνέχεια των ευρωπαϊκών έργων για την προστασία του περιβάλλοντος και μετά την ολοκλήρωσή τους, στη λεγόμενη «μετά LIFE εποχή».

Η ΕΕΠΦ, που φέτος γιορτάζει την 70ή της επέτειο και δραστηριοποιείται συνεχώς από το 1951 για την προστασία του ελληνικού φυσικού περιβάλλοντος, έχει ως αποστολή της να ενημερώνει και να ευαίσθητο ποιεί τόσο τους Έλληνες όσο και αυτούς που αγαπούν την Ελλάδα για τη φυσική κληρονομιά της χώρας μας και να δραστηριοποιείται για τη προστασία της. Αυτό το πετυχαίνει μέσα από περιβαλλοντικές παρεμβάσεις, έργα και προγράμματα προστασίας της φύσης. Oι πρωτοπόροι της ΕΕΠΦ ήδη από το 1951 ανέδειξαν τον μέχρι τότε άγνωστο φυσικό πλούτο των ελληνικών δασών. Τις επόμενες δεκαετίες οι στοχευμένες δράσεις της ΕΕΠΦ οδήγησαν στην επίσημη ανακήρυξη, από την Πολιτεία, πολλών εθνικών δρυμών πέρα του Ολύμπου και του Παρνασσού μεταξύ των οποίων της Σαμαριάς και της Πρέσπας. Περισσότερα για τις δράσεις της εδώ.