Κλιματική αλλαγή, μια υπαρξιακή απειλή

Αν με ρωτούσε κάποιος να του εξηγήσω με απλά λόγια τι είναι η κλιματική αλλαγή θα του απαντούσα ότι πρόκειται για έναν εγκληματικά υποεκτιμημένο κίνδυνο. Η κλιματική αλλαγή είναι ένα από τα πέντε παγκόσμια προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα. Τα άλλα τέσσερα είναι η μαζική εξαφάνιση ειδών, οι ανισότητες, η οικονομική στασιμότητα και η άνοδος του φασισμού. Με οικονομικούς όρους κλιματική αλλαγή σημαίνει ότι πήραμε τα ποτάμια, τα δάση, τις θάλασσες, τους ωκεανούς, τα βουνά και τα μετατρέψαμε σε κεφάλαια. Σε χρήματα.

Μαζική εξαφάνιση των ειδών, το δεύτερο μεγάλο παγκόσμιο πρόβλημα που συνδέεται με το πρώτο, σημαίνει ότι πήραμε τα ζώα, τα ψάρια και ό,τι άλλο ζωντανό υπήρχε πάνω στον πλανήτη και τα μετατρέψαμε σε χρήματα. Με αποτέλεσμα τα ψάρια να κινδυνεύουν να χαθούν από την υπεραλίευση, οι μέλισσες και τα έντομα από τα φυτοφάρμακα, τα πουλιά από το παράνομο κυνήγι και τις ανεμογεννήτριες.

Οι ανισότητες συνδέονται με τα δύο προηγούμενα από το γεγονός ότι τα χρήματα που πήραμε από τα βουνά και τα δάση, από την αλόγιστη εκμετάλλευση της φύσης, από τα δημόσια αγαθά που ανήκουν σε όλα τα πλάσματα της Γης, δεν τα μοιραστήκαμε όλοι εξίσου αλλά πήγαν στις τσέπες του 10% του παγκόσμιου πληθυσμού. Δηλαδή στις τσέπες τον πολύ πλούσιων ανθρώπων.

Τέλος αυτό το 10% που έβγαλε τη μερίδα του λέοντος από την υπερεκμετάλλευση της φύσης και των ζώων δεν επένδυσε αυτά τα χρήματα αλλά τα τοποθέτησε, τα μετέτρεψε σε τραπεζικά προϊόντα. Δεν δημιουργεί λοιπόν δουλειές, δεν δημιουργεί πλούτο, δεν δημιουργεί τίποτα. Μόνο δανείζει και υποθηκεύει ζωές και περιβάλλον. Και ενίοτε δημιουργεί και πανδημίες.

Με περιβαλλοντικούς όρους κλιματική αλλαγή σημαίνει αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,5°C σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή. Οι επιπτώσεις είναι ήδη ορατές και αν δεν πάρουμε μέτρα να αντιστρέψουμε την κατάσταση ο πολιτισμός μας, όπως τον γνωρίζουμε, θα αποτελεί παρελθόν.

Το Global Humanitarian Forum του ΟΗΕ εκτιμά ότι μόνο για το έτος 2030 οι νεκροί από την κλιματική απορρύθμιση θα φτάσουν τις 500.000 και το κόστος των επιπτώσεων θα αγγίξει τα 600 δισ. δολάρια. Οι επιπτώσεις από την υπερθέρμανση του πλανήτη επηρεάζουν 300 εκατ. άτομα τον χρόνο και αν η παγκόσμια κοινότητα δεν αντιδράσει, ο κορωνοϊός και οι συνέπειές του θα είναι χάδι.

Και φτάνουμε στην ερώτηση τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιστρέψουμε την κατάσταση. Η απάντηση είναι απλή. Να επιστρέψουμε ό,τι αρπάξαμε πίσω στη φύση. Η λύση ονομάζεται New Green Deal (Νέα Πράσινη Συμφωνία) και σημαίνει, όλα αυτά τα χρήματα, όλα αυτά τα κεφάλαια που κάθονται χωρίς να επενδύονται, να επενδυθούν για την αναπλήρωση των οικοσυστημάτων. Να επενδυθούν σε καθαρή και φτηνή ενέργεια για όλους, σε ενέργεια που δεν θα καταστρέφει τα δάση και τις περιοχές NATURA. Επενδύσεις στην κυκλική οικονομία. Σε πράσινες θέσεις εργασίας. Σε κοινωνικά αγαθά. Στο εθνικό σύστημα υγείας, σε καλύτερους μισθούς, στο βασικό εισόδημα, στην τέχνη και στον πολιτισμό, στην παιδεία. Και φυσικά και εμείς να αλλάξουμε τον τρόπο ζωή μας. Να δημιουργήσουμε έναν πραγματικό πολιτισμό.

Το οικολογικό κίνημα στην Ελλάδα και τον κόσμο

Η πρώτη παρουσία του οικολογικού κινήματος διεθνώς χρονολογείται από τον 19ο αιώνα στις Ηνωμένες Πολιτείας. Ήταν οι πρώτες φωνές που ζητούσαν την προστασία της φύσης και οδήγησαν στη δημιουργία των πρώτων εθνικών πάρκων. Το παλαιότερο εξ αυτών είναι το Yellowstone National Park στις ΗΠΑ (1872), ενώ στην Ευρώπη τα πρώτα εθνικά πάρκα ιδρύθηκαν στη Σουηδία από το 1909.

Τη δεκαετία του 1960 τα οικολογικά κινήματα βάζουν στην αιχμή τους πολιτικές διεκδικήσεις, διεκδικώντας το μετασχηματισμό της κοινωνίας σε οικολογική κατεύθυνση. Χαρακτηριστικό κίνημα της εποχής ήταν το αντιπυρηνικό κίνημα. Λίγα χρόνια αργότερα άρχισαν να ιδρύονται και τα πρώτα πράσινα κόμματα, στη Νέα Ζηλανδία το 1972 και στη Μεγάλη Βρετανία ένα χρόνο αργότερα. Το Κόμμα των Πράσινων στη Γερμανία ιδρύθηκε το 1980 και το 1983 κατάφερε να μπει στο γερμανικό ομοσπονδιακό κοινοβούλιο. Το 2004 ιδρύθηκε το Ευρωπαϊκό Πράσινο Κόμμα. Στις ευρωεκλογές του 2019 η Ομάδα των Πρασίνων κατάφερε να συγκεντρώσει 74 έδρες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σε σύνολο 751.

Στην Ελλάδα, η πρώτη κινητοποίηση με ζητούμενο την προστασία του περιβάλλοντος θεωρείται εκείνη ενάντια στην κατασκευή αεροδρομίου στα Μέγαρα, το 1973. Δύο χρόνια αργότερα οι κάτοικοι της Πύλου θα διαμαρτυρηθούν για την εκτεταμένη διαρροή πετρελαίου από διερχόμενο πλοίο, ενώ τη διετία 1977-1979 οι κάτοικοι της Καρύστου (Εύβοια) θα ξεσηκωθούν ενάντια στο σχέδιο κατασκευής πυρηνικού εργοστασίου στην περιοχή, το οποίο τελικά δεν έγινε ποτέ. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 υπήρχαν περίπου 200 περιβαλλοντικές οργανώσεις, οι οποίες δραστηριοποιούνταν κυρίως σε τοπικό επίπεδο. Στο πλαίσιο της προσπάθειας συντονισμού τους, ιδρύθηκε η Ομοσπονδία Οικολογικών και Εναλλακτικών Οργανώσεων - Οικολόγοι Εναλλακτικοί, οι οποίοι στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1989 συγκέντρωσαν 0,58% εκλέγοντας τη βουλεύτρια Μαρίνα Δίζη στην Α΄ Αθήνας.