10+1 αλήθειες για την κλιματική αλλαγή

1. Η ανάπτυξη και η προστασία του περιβάλλοντος είναι έννοιες αλληλένδετες. 
Η προστασία του περιβάλλοντος συντροφεύει την εξέλιξη των ανθρώπινων κοινωνιών από αρχαιοτάτων χρόνων. Ο Ιπποκράτης συνέδεσε την ποιότητα του αέρα και το κλίμα με την ανθρώπινη υγεία και τον χαρακτήρα και ο Θεόφραστος, την αποψίλωση των δασών με την αλλαγή του κλίματος. Για τον Κομφούκιο και τον Lao Tse, η ανάγκη για να «δουλεύεις» με τη φύση και να γίνεσαι ένα με αυτήν ήταν αδήριτη. Οι συνέπειες της κατάρρευσης των αρχαίων αρδευτικών συστημάτων και της διάβρωσης του εδάφους, λόγω πληθυσμιακής αύξησης και αλόγιστων γεωργικών πρακτικών, είναι εμφανείς μέχρι σήμερα σε πολλά μέρη της Μέσης Ανατολής, από το Ιράκ, το Ιράν και τη Συρία, μέχρι το Μπαχρέιν και την Υεμένη.

2. Μονοδιάστατες αφηγήσεις της ανάπτυξης, μόνο με οικονομικούς όρους, δεν είναι βιώσιμες.
Ενώ ο βασικός δείκτης που κατευθύνει την ανάπτυξη σήμερα είναι το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ), από το 1944 που δημιουργήθηκε (για την σχεδίαση της μεταπολεμικής οικονομίας) ο κόσμος έχει αλλάξει πολύ. Η ανάπτυξη με βάση το ΑΕΠ, που δεν είναι αλληλένδετη με την κοινωνική και περιβαλλοντική ανάπτυξη, δεν είναι βιώσιμη. Και δημιουργεί σημαντικές στρεβλώσεις (ανισότητες, μείωση του φυσικού κεφαλαίου). Εναλλακτικοί δείκτες απεικονίζουν ξεκάθαρα το πρόβλημα της μονοδιάστατης αφήγησης. Ενώ το παγκόσμιο ΑΕΠ έχει πολλαπλασιαστεί από το 1944 ως σήμερα, η ευημερία, όπως εκτιμάται από το Γνήσιο Δείκτη Προόδου, μειώνεται από το 1978 και εφεξής. Την ίδια περίοδο, το παγκόσμιο οικολογικό αποτύπωμα ξεπέρασε την παγκόσμια βιοχωρητικότητα. 

3. Η κλιματική αλλαγή είναι ανθρωπογενής.
Ακόμα και οι πετρελαϊκοί κολοσσοί το έχουν παραδεχτεί δεκαετίες τώρα (Shell Confidential Report, 1988). Το 2007, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή των Ηνωμένων Εθνών, στην έκθεσή της τεκμηρίωσε ότι η κλιματική αλλαγή είναι ανθρωπογενής, και οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, στον τρόπο παραγωγής (καύση ορυκτών καυσίμων) και χρήσης της ενέργειας, οδηγώντας στην αύξηση των αερίων θερμοκηπίου που εκλύονται στην ατμόσφαιρα. Μάλιστα, στην έκθεση του 2014, τεκμηρίωσε την ανάγκη επείγουσας δράσης, επιβεβαιώνοντας το τεράστιο κόστος της απραξίας, που πολλαπλασιάζεται όσο καθυστερούμε, και επιβαρύνει ιδίως τους φτωχούς.

4. Η Συμφωνία του Παρισιού (2015) είναι κομβικής σημασίας.
Η Συμφωνία αυτή έθεσε ως στόχο τη διατήρηση της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από τους 1.5-2°C, σε σχέση με τα προ βιομηχανικά επίπεδα. 194 χώρες και η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψαν την οικουμενική συμφωνία για κοινή δράση. Πολλά πρέπει να γίνουν τα αμέσως επόμενα χρόνια, ώστε από συμφωνία προθέσεων και υποσχέσεων να αποτελέσει την καμπή προς έναν νέο κόσμο. Σε αυτή την κατεύθυνση, η Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου συντονίζει ένα παγκόσμιο δίκτυο συνεργασίας, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (@ParisReinforce).

5. Ο χρόνος για δράση τελειώνει.
Τα τελευταία χρόνια ζούμε στην χώρα μας τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και τις δραματικές της συνέπειες. Σήμερα, η μέση παγκόσμια θερμοκρασία έχει ήδη αυξηθεί κατά 1°C. Τον Οκτώβρη του 2018, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή, ανακοίνωσε την έκθεση ορόσημο «Global Warming of 1.5 °C», η οποία αποτελεί την τελευταία προειδοποίηση της επιστημονικής κοινότητας για τις καταστροφικές επιπτώσεις ανόδου της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας άνω των 1.5°C. Με βάση την έκθεση, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα πρέπει να μηδενιστούν μέχρι το 2050.

6. Οι αλλαγές που απαιτούνται δεν είναι μόνο τεχνολογικές, μα πρωτίστως κοινωνικές. 
Η τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής (8/8/2019) αναφέρεται σε μία σειρά από πρακτικές που έχουν σημαντική επίδραση στο κλίμα. Αυτές είναι: (α) η χρήση της γης (ο τρόπος που την αξιοποιούμε στην γεωργία, κτηνοτροφία και δασοκομία, ευθύνεται για το 23% της ανθρώπινης συμβολής στην κλιματική αλλαγή), (β) η παραγωγή της τροφής (το 1/3 που παράγεται δεν καταναλώνεται) και (γ) η διατροφή μας (υπερκατανάλωση κόκκινου κρέατος και γαλακτοκομικών). 

7. Οι νέοι πρωτοστατούν.
Στο κίνημα που οδηγεί τους μαθητές τις Παρασκευές σε κινητοποιήσεις για το κλίμα (#Fridays4Future) συμμετέχουν χιλιάδες μαθητές και μαθήτριες, σε περισσότερες από 100 χώρες (μεταξύ των οποίων και στην Ελλάδα). Εμβληματική φυσιογνωμία είναι η δεκαεξάχρονη ακτιβίστρια από τη Σουηδία, Greta Thunberg.

8. Η ανησυχία για το κλίμα αγγίζει την πλειοψηφία των Ευρωπαίων πολιτών.
Στο πρόσφατο ευρωβαρόμετρο, η κλιματική αλλαγή αποτελεί την 2η μεγαλύτερη ανησυχία, μετά το μεταναστευτικό/προσφυγικό, και πάνω από την οικονομία. Είναι χαρακτηριστική η άνοδος των Ευρωπαίων Πράσινων στις πρόσφατες ευρωεκλογές, σε αρκετές χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης (όπως στην Γερμανία). Άλλωστε, η νέα Πρόεδρος της Κομισιόν, Ursula von der Leyen, εκλέχθηκε έχοντας ως προτεραιότητα να γίνει η Ευρώπη η 1η κλιματικά ουδέτερη (μηδενικών εκπομπών) ήπειρος του κόσμου, μέχρι το 2050. 

9. Στην Ελλάδα απαιτούνται περισσότερο γενναίες δράσεις.
Η ευκαιρία μετάβασης της χώρας μας σε μία οικονομία χαμηλού άνθρακα, αξιοποιώντας τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα, δεν πρέπει να πάει χαμένη. Η μετάβαση αυτή θα πρέπει να βασίζεται στο πλούσιο ανθρώπινο και φυσικό μας κεφάλαιο. Η εξοικονόμηση και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (αιολική, ηλιακή, γεωθερμική, βιομάζα κ.α.) θα πρέπει να μην αποτελούν μικρής κλίμακας πιλοτικές δράσεις επίδειξης, αλλά δράσεις αλλαγής υποδείγματος.

10. Η αλλαγή του ενεργειακού μας συστήματος πρέπει να είναι δομική.
Από το συγκεντρωτικά δομημένο σύστημα (λιγνιτικές μονάδες, που κατά κύριο λόγο είναι συγκεντρωμένες στα βόρεια της χώρας) πρέπει να κινηθούμε στις αποκεντρωμένες δομές, με βάση τις ανανεώσιμες πηγές. Οι τεχνολογικές δυνατότητες των έξυπνων δικτύων και της αποθήκευσης, δίνουν τη δυνατότητα αλλαγής των συσχετισμών. Από τα μονοπώλια και την συγκέντρωση ισχύος, στον διττό ρόλο του πολίτη, παραγωγού και καταναλωτή, που συμμετέχει ομότιμα στην ενεργειακή αγορά. Το μεγάλο αιολικό και ηλιακό δυναμικό της χώρας μπορεί να αξιοποιηθεί για να δημιουργήσει νέο πλούτο, περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας, τοπικά προστιθέμενη αξία, με ταυτόχρονη προστασία του περιβάλλοντος.

10 + 1. Μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι. 
Με όχημα την οικουμενική μας ευθύνη για την κλιματική αλλαγή, οφείλουμε να οικοδομήσουμε μία νέα, προοδευτική πρόταση ανάπτυξης, που δεν θα αφήνει κανέναν πίσω.