Η Ήπειρος αντιδρά στις εξορύξεις υδρογονανθράκων

Τις τελευταίες μέρες βρέθηκα στην Ήπειρο, λίγο έξω από τα Ιωάννινα, όπου η τοπική κοινωνία και εθελοντές της Greenpeace έστησαν μία ειρηνική διαμαρτυρία έξω από τις εγκαταστάσεις της Ιταλικής Geotec Spa, όπου φυλάσσεται ο γεωτρητικός της εξοπλισμός. Τις εξορύξεις στο οικόπεδο των Ιωαννίνων έχουν αναλάβει η Repsol και η Energean. Υπενθυμίζεται πως έχουν παραχωρηθεί τουλάχιστον 75.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα για έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων σε όλη την Ελλάδα (περίπου το 1/3 της ελληνικής επικράτειας).

Η δράση παρέμεινε αιφνιδιαστικά ήρεμη, χωρίς καμία συμπλοκή ανάμεσα στην εταιρεία και τους διαμαρτυρόμενους, κάτι που οι κάτοικοι της τοπικής κοινωνίας αποδίδουν σε πολιτική της εταιρείας: «Ξέρουν πως οι δράσεις τους διεξάγονται στα όρια της ανομίας. Ξέρουν πως αυτό που κάνουν είναι λάθος και δεν θέλουν να τραβήξουν παραπάνω προσοχή».

Η διαμαρτυρία διήρκησε σχεδόν δύο ολόκληρες μέρες με εθελοντές και κατοίκους να παρευρίσκονται στο σημείο αδιάκοπα και πάντοτε με ακούραστο κέφι. Το αποκορύφωμα της δράσης αποτέλεσε ένα αυτοσχέδιο Ηπειρώτικο γλέντι με κλαρίνο, τραγούδι και χορό που ξέσπασε το απόγευμα της πρώτης ημέρας. Ξεκινήσαμε να χορεύουμε με ένα παραδοσιακό μοιρολόι της Ηπέιρου. «Σε κάθε σημαντική περίσταση στη ζωή μας, όπως ένα γάμο, ξεκινάμε με ένα μοιρολόι. Έτσι καλούμε αυτούς που δεν είναι πλέον μαζί μας να μας συντροφεύσουν για την περίσταση», μου εξηγούν με συγκίνηση οι παρευρισκόμενοι.

Μηνύματα συμπαράστασης από εκατοντάδες πολίτες και πρωτοβουλίες από τουλάχιστον 14 περιοχές σε όλη την Ελλάδα πλημμύρισαν τα social media της Greenpeace κατά τη δεύτερη μέρα της δράσης. Συγκεκριμένα το ‘παρών’ έδωσαν: Αργοστόλι, Άρτα, Αθήνα, Ηγουμενίτσα, Ηράκλειο, Θεσσαλονίκη, Κυπαρισσιακός, Λευκάδα, Μυτιλήνη, Πάτρα, Πρέβεζα, Σάμη, Σαλαμίνα & Χανιά.

Η οικονομική διάσταση του ζητήματος

Οι εξορύξεις υδρογονανθράκων στην Ελλάδα έχουν αμφισβητηθεί σε επιστημονικό, περιβαλλοντικό, ακόμα και ηθικό επίπεδο (μπορείτε να διαβάσετε την αναλυτική έκθεση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα εδώ).

Στην προκειμένη περίπτωση θα ήθελα να εστιάσω στο οικονομικό κομμάτι. Με επίφαση την κρίση διαδοχικές κυβερνήσεις έχουν προωθήσει την έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων στην Ελλάδα ως μία απαραίτητη επένδυση για την εθνική οικονομία. Συγκεκριμένα για το οικόπεδο των Ιωαννίνων, σε παρουσίαση της εταιρείας, η Ισπανική Repsol ανακοίνωσε πως θα δημιουργήσει 200 θέσεις εργασίας, εκ των οποίων τουλάχιστον οι 140 θα απευθύνονται σε κατοίκους της τοπικής κοινωνίας.

«Αυτές οι θέσεις εργασίας είναι επισφαλείς. Οι εργάτες είναι δυσαρεστημένοι και παρατάνε τη δουλειά τους μετά από μόνο μερικούς μήνες. Ένα μοντέλο εξορύξεων δεν συνάδει γενικότερα με την οικονομία της Ηπείρου, η οποία βασίζεται στον πρωτογενή τομέα», μου εξηγεί ο Ηλίας, μελισσοκόμος και μανιταροσυλλέκτης. Ο πρωτογενής τομέας αντιπροσωπεύει το 7.8% της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας της Ηπείρου (σε σύγκριση με 3.8% για την υπόλοιπη χώρα).

«Η ιδέα των εξορύξεων έχει προκαλέσει φόβο σε ξένους, αλλά και εγχώριους επενδυτές. Κανείς δεν θέλει να επενδύσει σε έναν τόπο που κινδυνεύει να γίνει η επόμενη Μπασιλικάτα της Ιταλίας», μου εξηγεί η Λίλα, ξενοδόχος στα Ζαγοροχώρια. Ο Βασίλης, πολιτικός μηχανικός, που πλέον δουλεύει τα καλοκαίρια στον τομέα του εναλλακτικού τουρισμού, συμμερίζεται αυτές τις ανησυχίες: «Ο τουρισμός, που ήδη αγγίζει το 30% της Ηπειρώτικης οικονομίας, αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια, με ραγδαία αύξηση να σημειώνεται στον οικοτουρισμό. Οι ξένοι αντιδρούν αρνητικά μόλις ακούν για τα σχέδια σχετικά με τις εξορύξεις. Με προειδοποιούν πως μπορεί να μην ξαναγυρίσουν». Παρόμοιες ανησυχίες εξέφρασε τον Ιανουάριο ο πρόεδρος ενός από τους μεγαλύτερους Ισραηλινούς τουριστικούς ομίλους στην Ελλάδα, σε επιστολή του στην Υπουργό Τουριστικής Ανάπτυξης Κα. ‘Ελενα Κουντουρά.

Η μεγάλη εικόνα

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν οι οικονομικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα. Το κόστος προβλέπεται να ανέλθει σε πάνω απο 701 δις ευρώ μέχρι το 2100, όπως υπολογίστηκε από την Τράπεζα της Ελλάδας. Κατά το διάστημα των χρόνων 1980-2017 ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) υπολογίζει πως η κλιματική αλλαγή έχει κοστίσει σχεδόν μίσο τρισεκατομμύριο ευρώ στην Ευρωπαϊκή οικονομία.

Η διεθνής επιστημονική κοινότητα προειδοποιεί πως για να αποφύγουμε τις πιο καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να περιορίσουμε την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από 1,5^oC. Το Εθνικό Σχέδιο της Ελληνικής κυβέρνησης για την Ενέργεια και το Κλίμα ως το 2030, όπως ανακοινώθηκε πρόσφατα, μας τοποθετεί σε τροχιά για αύξηση της τάξης των 3,5^οC.

Η WWF Ελλάς σε σύμπραξη με την Greenpeace Greece έχουν προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας εναντίον των εξορύξεων στα Ιωάννινα. Η υπόθεση έχει εκδικαστεί και οι οργανώσεις τώρα περιμένουν την δημοσιοποίηση του πορίσματος. Η επόμενη μεγάλη κινητοποίηση κατά της εξόρυξης υδρογονανθράκων θα λάβει χώρα στα Ιωάννινα στις 11 Μαϊου. 

Η μεγαλύτερη εικόνα 

Σε παγκόσμιο επίπεδο, ελλείψει φιλόδοξων κυβερνητικών πολιτικών για την αντιστροφή της κλιματικής αλλαγής, η κοινωνία των πολιτών οργανώνεται και δραστηριοποιείται από κάτω προς τα πάνω. Ομάδες όπως η Extinction Rebellion, ή το School Strike for Climate μαζεύουν εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες (από ακαδημαϊκούς και κληρικούς, μέχρι επιστήμονες του ΟΗΕ), προβαίνοντας σε πράξεις πολιτικής ανυπακοής.

Τα μηνύματά τους εκδηλώνονται με σοβαρότητα, αλλά πάντοτε σε εύθυμο και δημιουργικό κλίμα. Από τα πιασάρικα πανό των μαθητών στην πρόσφατη περιβαλλοντική πορεία για το κλίμα στην Αθήνα, μέχρι το παραδοσιακό Ηπειρώτικο γλέντι που συνόδευσε τη δράση της Greenpeace, αναδεικνύεται μια νέα κοινωνιολογική προσέγγιση στην περιβαλλοντική κρίση: μία που συνδυάζει την σοβαρότητα με τη χαρά. Τον θρήνο για ό,τι έχει χαθεί και χάνεται, με την γιορτή για ό,τι μπορεί ακόμα να σωθεί.