Απειλούμενοι ιχθυοπληθυσμοί ποταμών και ρεμάτων της Ελλάδας

Η Valencia Letourneuxi είναι ένα πολύ μικρό ενδημικό ψαράκι της Ελλάδας και της Νότιας Αλβανίας. Στην Ελλάδα συναντάται σε ποτάμια, ρέματα και υγροτόπους κυρίως της Δυτικής Ελλάδας. Ζει εκεί που υπάρχει πλούσια υδρόβια βλάστηση και καθαρά νερά, ενώ στους ντόπιους πληθυσμούς είναι γνωστό με το όνομα Ζουρνάς. Καθώς πλέον η ρύπανση στην Ελλάδα είναι διαδεδομένη, είναι λίγα τα υδάτινα συστήματα της Δυτικής Ελλάδας που μπορείς να συναντήσεις το μικρό Ζουρνά. Λίγα είναι επίσης και τα ψαράκια που θα βρεις. Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2005 σε 95 υδάτινες θέσεις σε όλη τη Δυτική Ελλάδα καταμετρήθηκαν 7.024 ψάρια, από τα οποία μόνο τα 136 ανήκαν στο γένος Valencia. Δεν εκπλήσσει επομένως το γεγονός πως το 2012, το IUCN (International Union for Conservation of Nature) κατέταξε το μικρό Ζουρνά ανάμεσα στα 100 πιο απειλούμενα είδη του πλανήτη.

Το Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) σε συνεργασία με τη Ζωολογική Εταιρεία του Λονδίνου υλοποιούν ένα ερευνητικό πρόγραμμα, το Fish Net Greece, που στοχεύει στη διατήρηση και προστασία των απειλούμενων ψαριών των ποταμών και ρεμάτων της Ελλάδας.

«Η Valencia απειλείται με εξαφάνιση λόγω της εκτεταμένης καταστροφής των βιοτόπων της από ανθρωπογενείς παρεμβάσεις. Αυτές είναι κυρίως οι ανεξέλεγκτες απολήψεις νερού για άρδευση, η αποστράγγιση των υγροτόπων και η ρύπανση του νερού από λιπάσματα και φυτοφάρμακα» θα πει στην A.V. η Δρ. Ελένη Καλογιάννη, βιολόγος και Επιστημονική Υπεύθυνη του προγράμματος, θέλοντας να τονίσει τη σημασία που έχει η εμπλοκή της κοινωνίας για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος ώστε να διασωθούν και τα απειλούμενα προς εξαφάνιση είδη.

Προκειμένου λοιπόν να ευαισθητοποιηθεί η κοινωνία, οι ερευνητές του ΕΛΚΕΘΕ εκτός από την συστηματική παρακολούθηση των βιοτόπων της Valencia, υλοποιούν και δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Η πρώτη δράση, με την ονομασία «Το ΕΛΚΕΘΕ στη σχολική σας αίθουσα», χρησιμοποιεί την τεχνολογία και σε πραγματικό χρόνο μέσω τηλεδιάσκεψης οι μαθητές και μαθήτριες, τόσο των ελληνικών σχολείων όσο και του εξωτερικού, έχουν τη δυνατότητα να πληροφορηθούν για τα ενδημικά ψάρια που κινδυνεύουν με εξαφάνιση από τους επιστήμονες του ΕΛΚΕΘΕ οι οποίοι βρίσκονται σ’ ένα ποτάμι της Δυτικής Ελλάδας. Οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν επίδειξη των μεθόδων που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για την αξιολόγηση της οικολογικής κατάστασης των ποταμών της Ελλάδας, ενώ τους δίνεται και η δυνατότητα για ερωτήσεις και συζήτηση.

Το δεύτερο πρόγραμμα με την ονομασία «Γνωριμία με τη Valencia» αφορά βιωματικές δράσεις. Ομάδα μαθητών και μαθητριών μεταβαίνει σε ένα κοντινό υδάτινο σύστημα με σκοπό να κατανοήσει τη λειτουργία ενός οικοσυστήματος γλυκού νερού. Τα παιδιά, αφού έχουν μάθει να χρησιμοποιούν τα επιστημονικά όργανα, μετρούν μια σειρά παραμέτρων του νερού, όπως η θερμοκρασία, το Ph και η αγωγιμότητα, ενώ στη συνέχεια με απόχες συλλέγουν υδρόβια φυτά, μακροασπόνδυλα και ψάρια από το νερό και τα μελετούν ώστε να γνωρίσουν καλύτερα το οικοσύστημα.

«Η εμπειρία και η τεχνογνωσία που αποκτήθηκε και συνεχίζει να αποκτάται από τις παραπάνω δράσεις, θα είναι χρήσιμη στο μέλλον σε δράσεις διατήρησης και άλλων απειλούμενων αυτόχθονων ψαριών της Ελλάδας. Η διάσωση και η διατήρησή τους αποτελεί χρέος προς τις επόμενες γενιές που με τη σειρά τους θα πρέπει να γνωρίσουν και να διατηρήσουν την ιχθυοπανίδα των ελληνικών ποταμών και ρεμάτων» καταλήγει η κ. Καλογιάννη.