Ακόμα κι αν αγνοούσες την ύπαρξή του, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο είχε ανέκαθεν ένα αίθριο με κήπο. Τόσο απλό και αδιάφορο, που όμως έμενε για χρόνια ανεκμετάλλευτο και παραμελημένο αφού η τελευταία φορά που έγιναν οργανωμένες φυτεύσεις ήταν στην περίοδο του Β; Παγκοσμίου Πολέμου. Σήμερα όμως όλα αυτά είναι ιστορία, γιατί ο κήπος έβαλε επιτέλους τα καλά του.
Γεμάτος εκπλήξεις, ανανεώθηκε ώστε να θυμίζει τις περίστυλες αυλές της αρχαιότητας και μεταμορφώθηκε σε ένα ζωντανό σημείο της πόλης, ένα καταφύγιο από τη βουή του πλήθους, τη ζέστη του καλοκαιριού και την κίνηση της Πατησίων. Με τη χρηματοδότηση της Japan Tobacco International σε συνεργασία με την εταιρεία αρχιτεκτονικής τοπίου, Ecoscapes, ο κήπος υποδέχτηκε 700 νέα φυτά για τα οποία γίνεται μνεία στην ελληνική μυθολογία και την αρχαία ελληνική γραμματεία. Η περιήγηση του επισκέπτη ολοκληρώνεται έτσι με τον καλύτερο τρόπο σε μια βόλτα που θέλει σίγουρα επανάληψη. Πολλοί θα επιστρέφουν, αφού μία φορά δεν φτάνει για να παρατηρήσεις, να αγγίξεις και να μυρίσεις όλα τα είδη που μυούν στη στενή σχέση του μύθου με το φυσικό περιβάλλον.
Ένα κουρασμένο μεσημέρι, από αυτά τα τελευταία του καύσωνα, άφησα κι εγώ την Πατησίων, παρέκαμψα τα εκθέματα και πήγα καρφωτή στον υπέροχο κήπο. Με περίμενε πράγματι μια εμπειρία από αυτές που δεν βρίσκεις εύκολα στη χώρα και ειδικά στο κέντρο της Αθήνας. Μόλις μεγαλώσουν λίγο και τα νέα φυτά, προβλέπω η είσοδος να γίνεται με δελτία προτεραιότητας. Με φόντο το ΕΑΜ, ένα από σημαντικότερα δείγματα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής στην πρωτεύουσα, ανάσανα σε ένα πανόραμα τέχνης και πρασίνου και επέστρεψα στον καύσωνα πιο δυνατή.
Αμέσως μετά αναζήτησα το διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας Ecoscapes, κ. Αντώνη Σκορδίλη, για να μιλήσουμε για τη διαδρομή που οδήγησε σε αυτό το εντυπωσιακό αποτέλεσμα.
Πώς ήταν η εικόνα του κήπου που συναντήσατε αρχικά;
Δεν ήταν λίγες οι φορές που είχαμε βρεθεί ως απλοί επισκέπτες στον κήπο του αιθρίου του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Εξαιτίας της ειδικότητάς μας, δεν μπορούσαμε να μην μπούμε στον πειρασμό να φανταστούμε και να εικονοποιήσουμε τη μεταμόρφωσή του. Αυτός ήταν, άλλωστε, και ένας από τους βασικούς λόγους που μας ώθησαν, από κοινού με το χορηγό μας, την εταιρεία καπνικών προϊόντων JTI, να προσεγγίσουμε το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και να υποβάλουμε την πρότασή μας. Η JTI διαθέτει παράδοση στην υποστήριξη δράσεων για την προώθηση του πολιτισμού κι εμείς μπορέσαμε να προτείνουμε την ιδέα μας για ένα έργο που θα έδινε νέα πνοή τόσο στο ίδιο το αίθριο όσο και στο Μουσείο συνολικά. Στα δικά μας μάτια ήταν από την πρώτη στιγμή εμφανές ότι ο κήπος του αιθρίου ήταν ένας χώρος πρασίνου με πολλές δυνατότητες, που, ωστόσο, λόγω και της έλλειψης πόρων των τελευταίων ετών και παρά τις προσπάθειες της διοίκησης του Μουσείου, είχε παραμεληθεί.
Από πού αντλήσατε έμπνευση για το σχεδιασμό του νέου κήπου;
Για το σχεδιασμό και την υλοποίηση του έργου δεν θα μπορούσε να υπάρξει μεγαλύτερη πηγή έμπνευσης από το ίδιο το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Έχοντας πάντα κατά νου το ιστορικό και πολιτιστικό «μέγεθός» του ως του σημαντικότερου μουσείου της Ελλάδας και ενός από τα κορυφαία του κόσμου, όραμά μας ήταν να δημιουργήσουμε ένα χώρο πρασίνου που θα συμπληρώνει επάξια την περιήγηση των επισκεπτών στο πανόραμα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού που έχει προηγουμένως ξεδιπλωθεί μπροστά τους. Δεν πρέπει να παραβλέψουμε, άλλωστε, ότι το αίθριο συνιστά αναπόσπαστο, οργανικό κομμάτι του ΕΑΜ που φιλοξενεί σπουδαία εκθέματα. Πέρα όμως από τη διεθνή εμβέλεια των συλλογών που στεγάζει το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, είναι και το ίδιο το κτίριο που αποτέλεσε βασική πηγή έμπνευσης για το έργο ανάπλασης του χώρου πρασίνου του αιθρίου. Έτσι, στο νέο κήπο συνυπάρχουν αρμονικά ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός, που αναβιώνει μέσα από την επιλογή φυτών που απαντούν στην ελληνική μυθολογία και την αρχαία ελληνική γραμματεία, και η νεοκλασική αισθητική, που βρίσκει την έκφρασή της κυρίως στις αρχιτεκτονικές φόρμες που ακολουθούνται.
Η ίδια η σύλληψη της ιδέας ήταν αποτέλεσμα σύμπραξης της Ecoscapes και της JTI, ενώ και η υλοποίησή της δεν θα ήταν δυνατή χωρίς την πολύτιμη βοήθεια και συνεργασία της διευθύντριας του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου κ. Μαρίας Λαγογιάννη και της ομάδας συνεργατών της. Χάρη στη συνεισφορά όλων, καταφέραμε να ξεπεράσουμε τις όποιες προκλήσεις, με κυριότερες την εκτέλεση των εργασιών με τρόπο που να μην παρεμποδίζει τη λειτουργία του Μουσείου, αλλά και τη μέριμνα που έπρεπε να ληφθεί για την προστασία των εκθεμάτων που φιλοξενούνται στον χώρο του αιθρίου.
Σήμερα τι θα δει ο επισκέπτης;
Ο επισκέπτης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου έχει πλέον τη δυνατότητα να περιηγηθεί ανάμεσα σε περίπου 700 νέα φυτά από σχεδόν 60 γηγενή είδη και με αυτό τον τρόπο να ταξιδέψει νοερά στην εποχή της μεγάλης άνθησης του ελληνικού πολιτισμού. Στη διαδρομή θα συναντήσει είδη όπως η Μυρτιά, με την οποία σκέπασε η θεά Αφροδίτη τη γύμνια της όταν αναδύθηκε από την αφρισμένη θάλασσα της Κύπρου, για να την κάνει έκτοτε σύμβολο του έρωτα και της νιότης – στο γάμο τους οι νύφες στολίζονταν με τα άνθη της και λούζονταν με νερό αρωματισμένο από τα κλαδιά της. Όλα αυτά τα είδη του μύθου αποτελούν ταυτόχρονα ζωντανό κομμάτι της χλωρίδας του τόπου μας, μαρτυρώντας τη συνέχεια που χαρακτηρίζει το φυσικό περιβάλλον του. Αυτή ακριβώς την αίσθηση της συνέχειας είναι που βασικά θέλουμε να αποκομίσει ο επισκέπτης του νέου κήπου του αιθρίου. Να αντιληφθεί ότι το παρελθόν μας δεν είναι κάτι το αφηρημένο, αλλά βρίσκεται παντού, γύρω μας, μέσα μας, στον τρόπο που σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και πράττουμε.
Είναι αλήθεια ότι ο κήπος θα ανανεώνεται ανά περιόδους με νέες συνθέσεις; Τι πρόκειται να δούμε;
}Ακολουθώντας την εναλλαγή των εποχών, ο κήπος του αιθρίου θα ανανεώνεται ανά τέσσερις μήνες, αποκτώντας διαρκές βοτανικό ενδιαφέρον. Όπως και στην περίπτωση των ειδών που επιλέχθηκαν για την αρχική φύτευση, η έμφαση θα δίνεται σε φυτά του μύθου και της ιστορίας, που θα γίνουν, αν θέλετε, ο πυρήνας ενός ζωντανού βοτανικού μουσείου μέσα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Πώς πιστεύετε ότι η ανανέωση του κήπου του Αρχαιολογικού Μουσείου θα επηρεάσει την πόλη συνολικά;
Το αίθριο του Ε.Α.Μ. δεν αποτελεί μόνο το μοναδικό χώρο πρασίνου εντός του επιβλητικού κτιρίου, αλλά και έναν αναμφισβήτητα πολύ σημαντικό δημόσιο χώρο της πόλης μας, η ανάπλαση του οποίου θα χαρίσει μια όαση δροσιάς και αισθητικής απόλαυσης στους κατοίκους και τους επισκέπτες του πολύβουου κέντρου της Αθήνας. Η μεγαλύτερη ωστόσο φιλοδοξία μας είναι να γίνει το έργο αυτό ένα παράδειγμα για την αναβάθμιση των ελεύθερων δημόσιων χώρων, μια αφορμή για να τους αγαπήσουμε και να κάνουμε όλοι, Πολιτεία και πολίτες, συνείδηση την ιδέα πως ένας όμορφος κήπος δεν αποτελεί προνόμιο λίγων ιδιωτών, αλλά βασικό συστατικό για την αναβάθμιση της γειτονιάς, της πόλης, της καθημερινότητάς μας.
Πώς εξασφαλίζεται η συνέχεια και η διατήρηση του κήπου στο μέλλον;
Η διασφάλιση της μακροημέρευσης του κήπου και της διατήρησής του σε άριστη κατάσταση ήταν από την αρχή βασικό ζητούμενο του έργου ανάπλασής του. Η χορηγός εταιρεία JTI, εκτός από το κόστος για την αισθητική και λειτουργική αναβάθμιση του χώρου, ανέλαβε και τη συντήρηση αυτού, εν αρχή σε βάθος τριετίας με προοπτική επέκτασης.
Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα της Αθήνας από πλευράς σχεδιασμού χώρων πρασίνου και ποια τα συνηθέστερα λάθη στους δικούς μας κήπους;
Ας ξεκινήσουμε από αυτό που όλοι γνωρίζουμε: Η Αθήνα είναι μια πόλη που παρουσιάζει σημαντική έλλειψη χώρων πρασίνου. Πέρα από αυτό το γεγονός, τα προβλήματα των όποιων χώρων πρασίνου εκκινούν συνήθως από έναν ανεπαρκή ή και κακό σχεδιασμό – ένα σχεδιασμό που δεν έλαβε υπόψη του τις απαραίτητες παραμέτρους, είτε μιλάμε για τις κλιματικές συνθήκες και το έδαφος είτε για το ύψος των πόρων, οικονομικών και άλλων, που απαιτούνται για να δημιουργηθεί ο κήπος και να συντηρηθεί σε βάθος χρόνου. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι υπάρχει ένα πράγμα που πρέπει να έχουμε πάντα κατά νου όταν σχεδιάζουμε έναν κήπο, μικρό ή μεγάλο, δημόσιο ή ιδιωτικό: Ο κήπος δεν είναι ένα στιγμιότυπο, αλλά μια ζωντανή ύπαρξη. Όσο καλά και αν έχει σχεδιαστεί, χρειάζεται και τη δική μας αφοσίωση και φροντίδα για να ζήσει και να ευδοκιμήσει.
Η Δρ. Μαρία Λαγογιάννη, διευθύντρια του Μουσείου, μας μιλάει για τον κήπο
«Πρόκειται για μία ολιστική αντιμετώπιση του πολιτιστικού τοπίου της αρχαιότητας που αποτελεί και μία ανάσα δροσιάς για τους Αθηναίους. Παράλληλα, περιοδικές εκθέσεις ανανεώνουν συνεχώς την εικόνα του κήπου φέρνοντας τον επισκέπτη σε επαφή με σύγχρονα έργα ελλήνων καλλιτεχνών. Μύθοι και δοξασίες της αρχαιότητας, ελιές, κισσοί και μεσογειακά φυτά δηλώνουν την άμεση επικοινωνία του αρχαίου πολιτισμού με το φυσικό περιβάλλον και ολοκληρώνουν την επίσκεψη στο μουσείο με έναν ξεχωριστό τρόπο. Η Αθήνα έχει ανταποκριθεί πολύ θερμά και θετικά στο νέο εγχείρημα και ήδη η εικόνα του κήπου είναι πολύ διαφορετική από εκείνη που παρουσιάστηκε στα εγκαίνια, λίγες εβδομάδες νωρίτερα. Από τις 4 Ιουλίου και μέχρι τις 31 Οκτωβρίου φιλοξενείται στο αίθριο η έκθεση «Η Κεραμική χθες - σήμερα». Πέντε σπουδαίες κεραμίστριες συμμετέχουν με έργα υψηλής αισθητικής σε ένα συνδυασμό της αρχαίας κεραμικής τέχνης με τη σύγχρονη έκφρασή της. Η Μαρία Βλαντή, η Βούλα Γουνελά, η Χριστίνα Μόραλη, η Λίλη Μπακογιάννη και η Έφη Σπηλιώτη είναι οι πρώτες εικαστικοί δημιουργοί που φιλοξενούνται στο ανανεωμένο αίθριο, ενώ πρόκειται να ακολουθήσουν πολλές ακόμα δράσεις».
Χρειαζόμαστε το αττικόψαρο (Pelasgus-marathonicus), όπως μας χρειάζεται και αυτό. Η απώλεια της φύσης μοιραία θα οδηγήσει στη δική μας φτώχεια και δυστυχία
6°
