Κουνούπια και κλιματική αλλαγή

Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι με το τέλος του καλοκαιριού τελειώνουν και τα κουνούπια. Τα τελευταία χρόνια όμως, διαπιστώνουμε ότι τα κουνούπια εξακολουθούν να υπάρχουν και το χειμώνα ή τουλάχιστον τους πρώτους χειμερινούς μήνες. Επίσης αυτό που ξέραμε είναι ότι τα κουνούπια τσιμπάνε μόνο τη νύχτα. Τώρα όμως τσιμπάνε και τη μέρα. Και δυστυχώς δεν τσιμπάνε μόνο αλλά μεταφέρουν και ασθένειες, αφού πρόκειται για κουνούπια εισβολείς από αφρικανικές και ασιατικές χώρες.

Τα κουνούπια αυτά εισβάλlουν σ’ ένα νέο τόπο που δεν μπορεί να τα αντιμετωπίσει ούτε ο ίδιος ο τόπος αλλά ούτε και ο άνθρωπος. Αφού εισέρθουν στο χώρο προσαρμόζονται και μετά τον κατακτούν. Η εισβολή ξενικών ειδών είναι ένα από τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής. Η αύξηση της θερμοκρασίας και οι μεταβολές που επιφέρει στις περιοχές, δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες για τα κουνούπια εισβολείς να επιβιώσουν και να κατακτήσουν τις περιοχές. Με την άνοδο της θερμοκρασίας περιοχές που δεν είχαν κουνούπια στο άμεσο μέλλον θα έχουν.

Αυτό έχει θορυβήσει την επιστημονική κοινότητα σε παγκόσμιο επίπεδο, αφού τα νέα μη ενδημικά είδη κουνουπιών μεταφέρουν ασθένειες, υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής, ενώ η αντιμετώπισ;h τους έχει και σοβαρό οικονομικό κόστος. Στην Ελλάδα το 2010, διακόσιοι σαράντα άνθρωποι νοσηλεύτηκαν με την επιδημία του Δυτικού Νείλου που προκαλείται από τα κουνούπια, ενώ στη Λακωνία είχαμε κρούσματα ελονοσίας.

Η Ελλάδα και η Ιταλία είναι από τις πιο ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή χώρες και ήδη βιώνουν κοινά προβλήματα. Ένα απ’ αυτά είναι και το φαινόμενο του Τίγρη, ενός ασιατικού είδους κουνουπιού που έχει εισβάλει στις δύο χώρες. Ιταλία - Ελλάδα ενώνουν τις δυνάμεις τους για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE, με την ονομασία CONOPS, το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, το Πάντειο, ο Δημόκριτος, τέσσερις φορείς από την Ιταλία και τρεις επιχειρήσεις συνεργάζονται για την ανάπτυξη διαχειριστικών σχεδίων για την αντιμετώπιση των χωροκατακτητικών κουνουπιών στη Νότια Ευρώπη, που είναι αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής.

Στόχος του έργου αρχικά είναι η καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης. Αφού συλλέξουν και αξιολογήσουν τα δεδομένα θα δημιουργήσουν τα διαχειριστικά σχέδια για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Οι επιστήμονες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα έχουν δημιουργήσει ένα ρομπότ-παγίδα, μοναδικό στο κόσμο, όπου μαζεύουν τα κουνούπια από διάφορες περιοχές τα μελετούν και δίνουν τα αποτελέσματα της έρευνας στους υπεύθυνους για θέματα υγείας ώστε να έχουν τα δεδομένα που χρειάζονται για την αντιμετώπιση των ασθενειών.

Επιπλέον με το πρόγραμμα CONOPS οι επιστήμονες προσπαθούν να εντοπίσουν ποιες περιοχές θα αλλάξουν στο μέλλον οπότε και θα προσελκύσουν κουνούπια. «Χρησιμοποιούμε κάποια μοντέλα που χρησιμοποιεί και η ΝΑΣΑ, κάνουμε προσομοιώσεις και βρίσκουμε ποια θα είναι η μελλοντική θερμοκρασία» μας εξηγεί ο Δρ Ε. Τάγαρης από το Δημόκριτο.

Μέχρι τώρα αντιμετωπίζαμε τα κουνούπια με εντομοκτόνα. Επειδή όμως τα χωροκατακτητικά είδη κουνουπιών έχουν τη δυνατότητα να γίνονται ανθεκτικά στα χημικά που περιέχουν τα εντομοκτόνα, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο δουλεύει πάνω στην αναζήτηση φυσικών βιοκτόνων. «Τα φυσικά βιοκτόνα παράγονται από αιθέρια έλαια από την ελληνική βιοποικιλότητα. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν κέδρους ως εντομοαπωθητικά» θα πει ο Καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Σ.Χαρουτουνιάν. Όπως μας εξήγησε ο καθηγητής τα κουνούπια δεν μπορούν να γίνουν ανθεκτικά στα φυσικά βιοκτόνα επειδή η σύσταση τους αποτελείται από μια ποικιλία αιθέριων ελαίων σε αντίθεση με τα χημικά εντομοκτόνα που περιέχουν μία μόνο χημική ουσία. Ωστόσο επειδή τα αιθέρια έλαια εξατμίζονται πολύ εύκολα ο κ. Χαρουτουνιάν μας είπε ότι με τη βοήθεια της νανοτεχνολογίας έχουν καταφέρει να τα διατηρούν περισσότερο.

Το πρόβλημα των κουνουπιών πέρα από την μεγάλη απειλή για τη δημόσια υγεία έχει και κοινωνικοοικονομικές διαστάσεις. «Τα νέα είδη είναι και ένας οικονομικός εισβολέας. Ένας εισβολέας που έχει κόστος για να αντιμετωπιστεί» θα πει ο καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Μπίθας. Όπως μας εξήγησε ο κ. Μπίθας το κόστος της πρόληψης δεν είναι μεγάλο μόνο για το Δημόσιο με τους ψεκασμούς και το κόστος νοσηλείας αλλά και για τους ιδιώτες και τις τουριστικές επιχειρήσεις. Ο τουριστικός τομέας μπορεί να πληγεί ανεπανόρθωτα από την όχληση των τουριστών από τα κουνούπια, ενώ και η ζωή των κατοίκων υποβαθμίζεται.

Μέχρι τώρα παρακολουθούσαμε το δελτίο καιρού, τώρα θα παρακολουθούμε και δελτίο κουνουπιών. Σε συνεργασία με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών στο meteo έχει δημιουργηθεί ένα εικονίδιο με ένα κουνούπι όπου μπορείς να βλέπεις αν έχει κουνούπια εκεί που είσαι ή εκεί που πρόκειται να πας ώστε να προετοιμαστείς κατάλληλα.

Στο πλαίσιο του προγράμματος CONOPS οι συντελεστές ετοίμασαν αυτό το πολύ κατατοπιστικό video που ακολουθεί.