Επίσκεψη στο ΧΥΤΑ Φυλής

Ένα βράδυ, τρεις-τέσσερις μέρες μετά τη λήξη της απεργίας των υπαλλήλων στην καθαριότητα, κόλλησα σε μποτιλιάρισμα που είχε δημιουργηθεί από ένα απορριμματοφόρο στην οδό Σκουφά. Προσπάθησα να ξεφύγω από τη Σίνα αλλά ήταν αδύνατο, αφού όλοι οι οδηγοί που προηγούνταν είχαν κάνει την ίδια σκέψη. Καθηλωμένη πίσω από το απορριμματοφόρο παρακολουθούσα τον αγώνα των ανθρώπων να συλλέξουν τους ατελείωτους όγκους των σκουπιδιών που ξεχείλιζαν από τους κάδους και σκεφτόμουν ότι αν καθημερινά στέλνουμε στο ΧΥΤΑ Φυλής 6.000 τόνους απορριμμάτων, τώρα, με τόσες μέρες απεργία, οι ποσότητες πρέπει να είναι ασύλληπτες. Ασύλληπτη και η κατάσταση που θα επικρατούσε στο ΧΥΤΑ και όσο το σκεφτόμουν τόσο μ’ έπιασε μια ακαταμάχητη περιέργεια να πάω στα Λιόσια και να δω την κατάσταση από μέσα. Και πήγα.

Με περίμενε ο κ. Χάρις Σοφιανός, Διευθυντής Έργων της ΗΛΕΚΤΩΡ Α.Ε., που ανέλαβε την ξενάγησή μου στο ΧΥΤΑ. Ομολογουμένως ήμουν προετοιμασμένη να δω σκηνές από την κόλαση του Δάντη. Δεν ήταν όμως ακριβώς έτσι και αυτό ήταν μια ευχάριστη έκπληξη. Θα τολμούσα να πω ότι η εικόνα που παρουσίαζε η Αθήνα τις ημέρες της απεργίας ήταν χειρότερη. 

Ο ΕΟΔΑ (Οργανωμένη Εγκατάσταση Διαχείρισης Απορριμμάτων) είναι μία περιοχή 3.000 στρεμμάτων στους Δήμους Λιοσίων και Φυλής. Μέσα σε αυτό το χώρο υπάρχουν διάφορες δραστηριότητες, με κυρίαρχη την υγειονομική ταφή των απορριμμάτων. Εκεί μέσα βρίσκεται και η παλιά χωματερή όπου η Αθήνα πέταγε ανεξέλεγκτα τα σκουπίδια της από το ’70 έως το ’90 χωρίς να υπάρχει στεγανοποίηση της λεκάνης. Με απλά λόγια, χωρίς να υπάρχει από κάτω μόνωση που να συγκρατεί τα στραγγίσματα για να αποφευχθεί η ρύπανση του εδάφους. Σήμερα ο χώρος αυτός έχει αποκατασταθεί. Έχει δηλαδή σκεπαστεί με χώμα, έχει φυτευτεί και έχει μια καλή εμφάνιση, ώστε δεν καταλαβαίνεις ότι από κάτω βρίσκεται ένα ολόκληρο βουνό από σκουπίδια.

Μετά το 1995 άρχισε η οργανωμένη διαχείριση με έργα στεγανοποίησης στους ΧΥΤΑ 1 και 2 (Άνω Λιοσίων) και Φυλή Α και Β Φάση. Επιπλέον μέσα στις εγκαταστάσεις της ΕΟΔΑ υπάρχει το εργοστάσιο της ΕΠΑΝΑ, που είναι εργοστάσιο διαχείρισης ανακυκλώσιμων υλικών. Σ’ αυτό το εργοστάσιο πάει ο μπλε κάδος και γίνεται αξιοποίηση 100.000 τόνων ανακυκλώσιμων υλικών το χρόνο. Υπάρχει το εργοστάσιο μηχανικής διαλογής σύμμεικτων απορριμμάτων, όπου από τους 6.000 τόνους σκουπιδιών που δέχεται καθημερινά ο ΧΥΤΑ οι 700 τόνοι πάνε στο εργοστάσιο διαχείρισης, όπου κι εδώ γίνεται ανάκτηση των ανακυκλώσιμων υλικών. Υπάρχει το εργοστάσιο ενέργειας, το οποίο επεξεργάζεται και αξιοποιεί το βιοαέριο που παράγεται από τα σκουπίδια, ο αποτεφρωτήρας, όπου γίνεται η καύση των επικίνδυνων τοξικών αποβλήτων, και τέλος ο βιολογικός καθαρισμός, όπου καθαρίζονται τα στραγγίσματα που μαζεύονται από τα σκουπίδια.

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Όταν κινείσαι μέσα στο ΧΥΤΑ της Β Φάσης που έχει τελειώσει και έχει αποκατασταθεί, με τίποτα δεν μπορείς να πιστέψεις ότι βρίσκεσαι επάνω σε τόνους σκουπιδιών. Νομίζεις ότι κινείσαι μέσα σε ένα συνηθισμένο εργοτάξιο με διαμορφωμένους δρόμους που πηγαινοέρχονται φορτηγά και με τη συνήθη κινητικότητα που έχει ένα οποιοδήποτε έργο. Όπως μου εξηγεί ο κ. Σοφιανός, για να φτάσει η αποκατάσταση του ΧΥΤΑ στη σημερινή του κατάσταση απαιτήθηκε πολλή δουλειά και όχι απλή επιχωμάτωση των σκουπιδιών και μερικά δεντράκια από πάνω. Το αντιλήφθηκα όταν είδα παλαιότερο κομμάτι που θεωρητικά είχε αποκατασταθεί, αλλά με τις βροχές το χώμα είχε παρασυρθεί και φάνηκαν από μέσα τα σκουπίδια.

Όταν η λειτουργία του ΧΥΤΑ της Β Φάσης τελείωσε, η εταιρεία ΗΛΕΚΤΩΡ, που είχε αναλάβει  το έργο αποκατάστασής του, κάλυψε το βουνό των σκουπιδιών  με ειδικές μεμβράνες στεγανοποίησης έτσι ώστε να μην εισχωρούν τα νερά μέσα στο σώμα του ΧΥΤΑ. Κατασκεύασαν σύστημα αποχέτευσης των όμβριων υδάτων για να διαφυλαχτεί ο χώρος που επιχωματώθηκε από κατάρρευση που μπορεί να προκαλέσει μια ισχυρή νεροποντή. Δημιουργήθηκε δίκτυο άντλησης του βιοαερίου και στο τέλος έγινε η δενδροφύτευση βάσει σχεδιασμού. Υπό την καθοδήγηση γεωπόνων χρησιμοποιήθηκαν φυτά που είναι ανθεκτικά στην ξηρασία και στις αντίξοες συνθήκες που υπάρχουν σε ένα περιβάλλον χωματερής. Έχει δημιουργηθεί σύστημα αυτόματου ποτίσματος για την αντιμετώπιση της ξηρασίας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και όλα δείχνουν ότι σε δύο χρόνια από τώρα, με την πικροδάφνη να δεσπόζει στο χώρο, τα δεντρολίβανα και τις ελιές, τίποτα δεν θα παραπέμπει στη χωματερή που βρισκόταν εκεί.

Κάθε ΧΥΤΑ που έχει αποκατασταθεί έχει ένα ποσοστό καθίζησης της τάξης των 10 εκατοστών κάθε χρόνο για κάποια χρόνια. Εδώ το ποσοστό αυτό είναι πολύ μικρότερο και πολύ κάτω από τα επιτρεπτά όρια. Περιμετρικά του αποκατεστημένου ΧΥΤΑ υπάρχουν φρεάτια όπου ελέγχεται η διαφυγή βιοαερίου στην ατμόσφαιρα, ώστε να γίνουν οι απαιτούμενες ενέργειες αποκατάστασης του προβλήματος. Με τη διαφυγή του βιοαερίου υπάρχει κίνδυνος πυρκαγιάς και καταστροφής του έργου της αποκατάστασης.

Εκείνο που έχει πολύ ενδιαφέρον και μου κέντρισε την περιέργεια είναι η άντληση του βιοαερίου από τον αποκατεστημένο ΧΥΤΑ. Με μεγάλους σωλήνες τρυπάνε τα σκουπίδια σε βάθος 25-28 μέτρων και δημιουργούν ένα πηγάδι που μαζεύει το βιοαέριο το οποίο παράγεται από τις ζυμώσεις που πραγματοποιούνται στα θαμμένα σκουπίδια. Υπάρχουν περίπου 100 τέτοια πηγάδια. Από το κάθε πηγάδι το βιοαέριο στέλνεται στους σταθμούς (που είναι πολλοί σωλήνες μαζί) και από εκεί με ένα σύστημα αντίστροφης πίεσης (όπως ρουφάμε το φραπέ με το καλαμάκι) το βιοαέριο πάει στο εργοστάσιο καύσης, όπου γίνεται η παραγωγή ενέργειας που στη συνέχεια διοχετεύεται στο δίκτυο της ΔΕΗ. Το ρεύμα που παράγεται από το εργοστάσιο του βιοαερίου στη Φυλή μπορεί να καλύψει ενεργειακά μια πόλη σαν τη Χαλκίδα. 

Δεν είναι όμως μόνο η αποκατάσταση που κάνει πιο ευπρεπισμένο το ΧΥΤΑ. Είναι και η διαχείριση που γίνεται με πιο σωστό τρόπο. Μέχρι πριν από ένα χρόνο δεν υπήρχε οργάνωση και σωστή κατεύθυνση των απορριμματοφόρων για το πού θα αδειάσουν. Σκουπίδια ήταν πεταμένα και άταφα σε πολλά και διαφορετικά σημεία.

Τσιγγάνοι μπαίνανε καθημερινά στον τόπο εκφόρτωσης και επιβάλανε στους οδηγούς των απορριμματοφόρων να ξεφορτώσουν σε συγκεκριμένα σημεία που τους βόλευε για να συλλέξουν τα ανακυκλώσιμα υλικά. Καθημερινά δεν έλλειπαν τα επεισόδια αλλά και τα θανατηφόρα ατυχήματα. Μετά το τελευταίο τραγικό ατύχημα στις αρχές του 2011, την κατάληψη του ΧΥΤΑ Φυλής από τους τσιγγάνους και το κάψιμο των μηχανημάτων, η ΕΣΔΚΝΑ (Ενιαίος Σύνδεσμος Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής) παρέδωσε τη διαχείριση του ΧΥΤΑ στην ΗΛΕΚΤΩΡ. Με καλύτερη οργάνωση αλλά και με την τακτική της διακοπής κάθε εργασίας όταν έμπαιναν στο χώρο άτομα που δεν είχαν λόγο να βρίσκονται εκεί, η εταιρεία ενεργοποίησε την αστυνομία που «καθάρισε» την περιοχή. Σήμερα ο χώρος φυλάσσεται και φυσικά η διπλή τσιμεντένια περίφραξη που κατασκευάστηκε έχει κάνει την παράνομη είσοδο αποτρεπτική. Τα σκουπίδια  σκεπάζονται αμέσως με χώματα για να μη μυρίζουν και παρότι την ημέρα της επίσκεψής μου ο όγκος ήταν τεράστιος λόγω της απεργίας και η είσοδος απορριμματοφόρων γινόταν επί 24ώρου βάσης, η κατάσταση δεν ήταν καθόλου τρομακτική.

Παρ’ όλα αυτά όμως ο Δήμαρχος Φυλής Δημήτρης Μπουραΐμης μάς εξέφρασε την πικρία του για το γεγονός ότι ο περιφερειακός σχεδιασμός δεν προχωράει και για την ακύρωση των προγραμματισμένων χρηματοδοτήσεων που καταδικάζουν το Δήμο Φυλής να παραμείνει μόνιμος αποδέκτης των απορριμμάτων. «Είναι αναγκαίο ο κάθε Δήμος να επεξεργαστεί προγράμματα ανακύκλωσης και τελικής διαχείρισης, σε τοπικό επίπεδο, ώστε να απαλλάξουν την περιοχή μας, που επί 40 έτη υποβαθμίζεται. Να εφαρμόσουν επιτέλους τη σχετική υπάρχουσα νομοθεσία» μας λέει ο δήμαρχος, ενώ προειδοποιεί ότι οι κυοφορούμενες λύσεις για εγκατάσταση και λειτουργία εργοστασίων διαχείρισης απορριμμάτων στο Δήμο Φυλής θα βρει αντίθετους όχι μόνο τη Δημοτική Αρχή αλλά και ολόκληρο το λαό της περιοχής. «Οι υπερβολικές ποσότητες απορριμμάτων που δέχεται η Φυλή δημιούργησαν τεράστια περιβαλλοντικά προβλήματα στην ευρύτερη περιοχή, με σημαντική ρύπανση αέρα, εδάφους και υδάτων, χωρίς να έχουν γίνει μέχρι σήμερα τα αναγκαία συνοδευτικά έργα».

Ο κύριος Μπουραΐμης έχει ζητήσει από την κεντρική εξουσία την εκπόνηση ενός επιχειρησιακού σχεδίου απορρύπανσης και αποκατάστασης της περιοχής, ενώ ο Δήμος έχει ξεκινήσει και τη σύνταξη επιδημιολογικής μελέτης. Χαρακτηριστικά είπε ότι «στην Αττική έχει γίνει το μεγαλύτερο πείραμα σε ό,τι αφορά το θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων, αφού δεν υπάρχουν σταθμοί μεταφόρτωσης και τα απορριμματοφόρα διασχίζουν ολόκληρες περιοχές μεταδίδοντας μικρόβια». 

Φεύγοντας από τα Λιόσια σκεφτόμουν ότι σε δυο-τρία χρόνια ο ΧΥΤΑ αυτός θα πρέπει να κλείσει οριστικά. Σε δέκα χρόνια, αν έχει γίνει αποκατάσταση, θα είναι ένα άλσος 3.000 στρεμμάτων με μονάδες επεξεργασίας ανακυκλώσιμων υλικών. Και τα παιδιά που θα μεγαλώνουν στην Ελλάδα του 2020 δεν θα γνωρίζουν τι σημαίνει χωματερή, θα ξέρουν μόνο τι σημαίνει ανακύκλωση.