«Πράσινη» γέφυρα Ελλάδας-Ιταλίας

Μετά από 10 χρόνια μελετών και προετοιμασίας έφτασε επιτέλους η ώρα της κατασκευής του υποθαλάσσιου αγωγού φυσικού αερίου ΙTGI. Έργο το οποίο αναμένεται να προσφέρει ενεργειακή ασφάλεια στην Ευρώπη, συνδέοντας την Ελλάδα με την Ιταλία, εξασφαλίζοντας εναλλακτικές πηγές και οδεύσεις που τόσο έχει ανάγκη η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τι είναι ακριβώς αυτός ο αγωγός; Η ιστορία ξεκινάει περίπου 10 χρόνια πριν, όταν έγιναν οι πρώτες συζητήσεις για την υποθαλάσσια διασύνδεση Ελλάδας Ιταλίας μεταξύ των τότε κυβερνήσεων των δύο χωρών. Ήδη είχε γίνει κοινή πεποίθηση ότι πρέπει να υπάρξει ένα ισχυρό back up φυσικού αερίου από το νότο, με δεδομένο ότι αυτή τη στιγμή η Ευρώπη είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τη Ρωσία για την κάλυψη των αναγκών της σε φυσικό αέριο. Συγκεκριμένα, 29 χώρες της Ευρώπης (27 της ΕΕ, Ελβετία και Τουρκία) εισάγουν περίπου 150 δις κυβικά το χρόνο από τη Ρωσία, ποσότητα που αντιστοιχεί στο 28% της κατανάλωσης. Την τελευταία 15ετία η ΕΕ εφαρμόζει πολιτική διαφοροποίησης των πηγών εφοδιασμού, για λόγους ασφαλείας. Ο λόγος είναι ότι η παραγωγή φυσικού αερίου στην ΕΕ θα μειώνεται σταδιακά (από 330 δις κυβικά σήμερα, 250 δις το 2020) ενώ η κατανάλωση θα αυξάνει, καθώς υπολογίζεται σε 720 δις κυβικά το 2020 από 550 δις σήμερα.

Ως μία από τις νέες πηγές εφοδιασμού με φυσικό αέριο, η ΕΕ ευνοεί το Αζερμπαϊτζάν. Στις θαλάσσιες περιοχές της Κασπίας, τις οποίες η χώρα αυτή ελέγχει, εντοπίστηκαν και σταδιακά μπαίνουν στην παραγωγή μεγάλα αποθέματα φυσικού αερίου, ενώ στις κοινοπραξίες έρευνας και εκμετάλλευσης περιλαμβάνονται ευρωπαϊκές και άλλες διεθνείς εταιρείες.

Στην πολιτική διαφοροποίησης των πηγών εφοδιασμού με φυσικό αέριο συμβάλλει ενεργά και η Ελλάδα μέσω της ΔΕΠΑ. Από το 2005 έχει υπογράψει σημαντικές διακρατικές συμφωνίες με την Ιταλία, το Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία, για τη διευκόλυνση της εξαγωγής φυσικού αερίου από τη χώρα της Κασπίας στην Ιταλία, μέσω Τουρκίας και Ελλάδας. Στο πλαίσιο αυτό προωθείται ο αγωγός ITGI, δηλαδή ο διασυνδετήριος αγωγός Τουρκίας-Ελλάδας-Ιταλίας, με δυναμικότητα περίπου 12 δις κυβικά μέτρα το χρόνο και θα μεταφέρει αέριο από το μοναδικό σήμερα διαθέσιμο κοίτασμα του Σαχ Ντενίζ 2 από το Αζερμπαϊτζάν. Σε παρέμβασή της, μάλιστα, η υπουργός Περιβάλλοντος Τίνα Μπιρμπίλη στο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας της ΕΕ σημείωσε ότι ο Νότιος Διάδρομος μετά και από τα πρόσφατα γεγονότα στη Λιβύη θα πρέπει να καταστεί λειτουργικός το συντομότερο δυνατό.

Πολλά ήταν, ωστόσο, τα ερωτήματα που ακούστηκαν όλο το προηγούμενο διάστημα για το ποιες ήταν οι περιβαλλοντικές μελέτες που προηγήθηκαν προτού υπογραφεί η υλοποίησή του. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος διευκρινίζει ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες έχουν διενεργήσει τις δέουσες μελέτες, κυρίως για να μην υπάρξουν περιβαλλοντικές επιπτώσεις στις ακτές της Θεσπρωτίας. Οι συγκεκριμένες μελέτες, μάλιστα, έχουν εγκριθεί από την ΕΕ και από το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ηπείρου, ενώ πραγματοποιήθηκαν υπό την επίβλεψη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Από τη μεριά της, η Δημόσια Επιχείρηση Αερίου, η οποία μαζί με την ιταλική εταιρεία Edison συνέστησαν τον Ιούνιο του 2008 τη μεικτή εταιρεία Ποσειδών η οποία έχει αναλάβει την κατασκευή, απαντά ότι ο διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας-Ιταλίας σχεδιάστηκε ώστε να τηρεί τα πρότυπα της βιώσιμης ανάπτυξης και έχει περιορισμένες και πλήρως αναστρέψιμες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η εταιρεία διαβεβαιώνει ότι όλες οι επιτόπου εργασίες θα εκτελεστούν με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφευχθεί η παρεμπόδιση και όχληση δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τον τουρισμό της κάθε περιοχής, ενώ για την εξασφάλιση της μέγιστης ασφάλειας ο αγωγός «Ποσειδών» σχεδιάζεται λαμβάνοντας υπ’ όψη όλα τα εθνικά και διεθνή πρότυπα και κανονισμούς. Από την πλευρά του ο υφυπουργός Περιβάλλοντος Γιάννης Μανιάτης, κατά την ενημέρωση που έκανε στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής πριν από έναν περίπου μήνα, επεσήμανε ότι «ακούσαμε τις προτάσεις της τοπικής κοινωνίας, πραγματοποιήσαμε διαδοχικές συσκέψεις με όλους τους εμπλεκόμενους, γνωμοδότησαν συνολικά πάνω από 40 φορείς, ενώ σε τεχνικό, επιστημονικό και πολιτικό επίπεδο εξαντλήσαμε τις δυνατότητες για τη βέλτιστη λύση». Παράλληλα, το Υπουργείο Περιβάλλοντος αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο τροποποιήσεων όπου κριθεί αναγκαίο, ενώ έχει δοθεί εντολή στις εμπλεκόμενες υπηρεσίες να προβούν σε κάθε δυνατή βελτίωση κατά την πορεία εξέλιξης του έργου.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το έργο έχει στρατηγική σημασία. Στόχος είναι ο Νότιος Διάδρομος να παρέχει μεσοπρόθεσμα στην Ευρώπη 40 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου από τις περιοχές της Κασπίας Θάλασσας και του Ιράκ. Στο πλαίσιο αυτό ο ITGI θα μπορούσε να αποτελέσει ένα στόχο-κλειδί του Νοτίου Διαδρόμου συνδέοντας την Ελλάδα και την Ιταλία, συνεισφέροντας στην ενεργειακή ασφάλεια τόσο της Ιταλίας όσο και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Κοινό τόπο, άλλωστε, αποτελεί η ανάγκη να μπορέσει η ΕΕ να αντεπεξέλθει στις ενεργειακές προκλήσεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει στο εγγύς μέλλον με τρόπο ανταποδοτικό και με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Σύμφωνα με μελέτες οι ενεργειακές ανάγκες της Ευρώπης σε φυσικό αέριο θα αυξηθούν κατά 50% μέσα στην επόμενη 15ετία.

Άλλο θέμα προς διερεύνηση είναι οι πόροι για τη χρηματοδότηση του έργου. 100 εκατομμύρια ευρώ θα αντληθούν από τη συγχρηματοδότηση πόρων του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Οικονομικής Ανασυγκρότησης στον τομέα της Ενέργειας, ενώ το μεγαλύτερο κομμάτι του κόστους θα καλυφθεί από κοσόρτσιουμ τραπεζών που θα χρηματοδοτήσουν το έργο. Αυτή τη στιγμή, ο ITGI χαρακτηρίζεται ως το πιο «ώριμο έργο». Αυτό άλλωστε είναι και το σημείο υπεροχής του απέναντι στον ανταγωνιστή του Nabucco ο οποίος αναμένεται να λειτουργήσει μετά από περίπου 10 χρόνια, τη στιγμή που ο ITGI θα λειτουργήσει μέσα στην επόμενη 2ετία. Ένα δύσκολο στοίχημα για τη χώρα μας είναι έτοιμο να κερδηθεί.