Λόφοι στην Αθήνα

Όλοι ξέρουμε ότι η συγκεκριμένη περιοχή της Αττικής, όπου βρίσκεται η μείζων Αθήνα (Αθήνα, Πειραιάς και γύρω δήμοι), ονομάζεται «Λεκανοπέδιο» επειδή είναι (για την ακρίβεια: ήταν κάποτε) κάμπος, που περιβάλλεται από βουνά: δυτικά το (διπλό) Αιγάλεω, βορειοδυτικά η Πάρνηθα, βόρεια η Πεντέλη και ανατολικά ο Υμηττός.

Ενώ, όμως, όλοι ξέρουμε τα βουνά μας –που φέτος τα είδαμε και κάμποσες φορές χιονισμένα– σπάνια αναφερόμαστε στους λόφους μας. Τους περπάτησα, λοιπόν, για να σας πω δύο λόγια για μερικά από αυτά τα ταπεινά υψώματα, που σε μεγάλο βαθμό έχουν μισοκρυφτεί από τα χτίσματα.

Τα Τουρκοβούνια είναι, βέβαια, η γνωστότερη λοφοσειρά της περιοχής μας. Φαγωμένα από λατομεία («Κέκρωψ», «ΛΑΤΟ», «Λεβεντάκη» κ.λπ.) διατηρούνται, ωστόσο, στη μέση περίπου του Λεκανοπεδίου συμβάλλοντας στη δημιουργία ενός ποταμιού στα ανατολικά (Ιλισός) κι ενός στα δυτικά (Κηφισός). Στις παρυφές τους είναι σκαρφαλωμένα τα υψώματα του Γκύζη, της Κυψέλης, του Πολυγώνου (που μετακινήθηκε), του Γαλατσίου, της Λαμπρινής, του Ψυχικού, των Άνω Πατησίων και των Αμπελοκήπων.

Ο Λυκαβηττός είναι ο ομορφότερος φυσικός λόφος της πόλης μας και θα ήταν πιθανότατα το σύμβολό της, αν δεν υπήρχε η (τεχνητή και πάνω σε αρχαία ισοπέδωση) Ακρόπολη. Ανάμεσα σε αυτόν και τα Τουρκοβούνια κυλούσε ένας χείμαρρος, ο Κυκλόβορος (σήμερα κυλάει κάτω από την Αλεξάνδρας), του οποίου το λαϊκό όνομα δεν έχω μπορέσει να μάθω. Πάνω του, στη σωζόμενη κορφούλα υπάρχει ο Αϊ Γιώργης και στη νότια μεριά του ο Αϊ Σιδερέας, δηλαδή Ισίδωρος. Στη φαγωμένη (λόγω νταμαριού) πλευρά του υπάρχει το ανοιχτό μεταλλικό θέατρο, που έφτιαξε ο Τάκης Ζενέτος, όπου έχουμε παρακολουθήσει πολλές καλοκαιρινές συναυλίες είτε πληρώνοντας εισιτήριο είτε στα περίφημα «βραχάκια» του. Επίσης, εδώ υπάρχει το μεγάλο πάρκινγκ, όπου γίνονται αυτοσχέδιες επιδείξεις δεξιοτεχνίας με αυτοκίνητα, ενώ άλλα ΙΧ ρομαντζάρουν με θέα τη Δύση. Γύρω του είναι χτισμένο το Κολωνάκι, η Δεξαμενή και η Νεάπολη.

Δίπλα του, προς τα δυτικά, ο πολύ χαμηλότερος Λόφος Στρέφη (από το όνομα του εκμεταλλευτή του λατομείου, που έχει επίσης «φάει» το λόφο), που περιγράφεται (με την κυριολεκτική σημασία της λέξης) από την οδό Εμ. Μπενάκη. Εγκαταλελειμμένο αναψυκτήριο, δυο ξενοδοχεία γαμ…ώνες προς την υπέροχη Καλλιδρομίου, ένα θεατράκι και πολλή αθηναïκή βλάστηση άλλοτε αυτοφυής κι άλλοτε όχι, όπως άλλωστε και στους άλλους λόφους (μηδικές, αθάνατα, κρόκοι, σκίνα, δάφνες αλλά και πεύκα, κυπαρίσσια, πιπεριές κ.λπ.). Εξάλλου, δε θέλω να σας μπλέξω, τώρα, με παλιά τοπωνύμια όπως Σκάγιαννη, Βλάχικα, Πιθαράδικα κλπ.

Αξιοσημείωτοι και οι μικροί λόφοι του Πεδίου του Άρεως: ο λόφος Φινοπούλου (ανάμεσα Βαλτινών και Μουστοξύδη) με μία όμορφη παιδική χαρά πάνω του και ο ανώνυμος –δηλαδή εγώ δεν ξέρω το όνομά του– που έχει πάνω του το αρχικό κτίριο της Σχολής Ευελπίδων, το πανέμορφο έργο του Τσίλερ και το μόνο που δεν πήραν τα δικαστήρια).

Νοτιότερα, μία ακόμα λοφοσειρά: Ακρόπολη (ισοπεδωμένη ήδη από τα αρχαία χρόνια, γνωστή ως «κάστρο της Αθήνας» με τα προσαρτήματά του: Πλάκα, Ροδακιό, Ριζόκαστρο, Άρειος Πάγος, Πνύκα, Αναφιώτικα, Αρχαία και Ρωμαϊκή Αγορά, θέατρα Διονύσου και Ηρώδειο, Γερλάδα κ.λπ.), Φιλοπάππου (με Αϊ-Δημήτρη Λουμπαρδιάρη, «Τσουλιάστρα», λόφος Νυμφών/Αστεροσκοπείο και το ενδιάμεσο πρώην ποταμάκι – τώρα οδοί Διονυσίου Αρεοπαγίτου και Αποστόλου Παύλου) δεν έχουν βέβαια ιδιαίτερη ανάγκη παρουσίασης. Είναι εξαιρετικά όμορφοι τόποι που αξίζουν πολύ περπάτημα για να ανακαλύψει κανείς όλες τις μικρές τους λεπτομέρειες.

Στα νότια το απομεινάρι του λόφου Σικελίας και το νταμάρι, όπου βρίσκεται το περίφημο «Ελ Πάσο» (το γήπεδο της Καλλιθέας) και στα νοτιοδυτικά οι λόφοι Βαριώτη (στη Βουλιαγμένης, που κάποτε είχε πάνω του φυλακή αλλά τώρα έχει το 6ο και 36ο Λύκειο), το «βουνό» του Αϊ-Γιάννη (κατάφυτο, στα όρια μεταξύ Αθήνας και Δάφνης) και ο Ασύρματος (σε αρκετά πρωτόγονη κατάσταση, στο Μπραχάμι, με πολλά σημεία για αστική εξερεύνηση).

Στα ανατολικά, όπου έχουν χτιστεί σχεδόν όλα τα παραβούνια του Υμηττού, λίγοι λόφοι έχουν απομείνει μισοχτισμένοι: Καρέας, Γερμανού (στον Δήμο Υμηττού, όπου βρίσκεται το υπέροχο άλσος «Άρης Αλεξάνδρου»), Αλεποβούνι (Καισαριανή), Ντάνκαν (Βύρωνας) κ.λπ. Διασημότερος όλων ο Αρδηττός, που έχει στα σπλάχνα του το Αρχαίο Στάδιο. Ένας άλλος –του οποίου αγνοώ το όνομα– αρχίζει από την Πανεπιστημιούπολη και τη Φοιτητική Εστία, διακόπτεται από την οδό Ούλωφ Πάλμε, περιλαμβάνει το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, ένα όμορφο δασάκι και καταλήγει στην οδό Ίωνος Δραγούμη, στα Ιλίσια.

Στα βόρεια όλο το Παλιό Ηράκλειο (με το καθολικό μοναστήρι, το νεκροταφείο και το Κτήμα Φιξ) είναι χτισμένο πάνω σε λόφο αλλά δεν ξέρω το όνομά του. Υπάρχουν επίσης διάφορα παραβούνια της Πάρνηθας και της Πεντέλης, πολλές φορές άχτιστα κι άλλες φορές χτισμένα ή μισοχτισμένα (π.χ. το Πάτημα Χαλανδρίου και η Εκάλη).

Στα δυτικά μέσα στον Δήμο Αθηναίων δεσπόζει ο λόφος του Κολωνού (με θεατράκι, παιδική χαρά και τους τάφους των Μίλερ και Λένορμαν) και ο λόφος Σκουζέ. Και οι δυο λόφοι έχουν υπέροχες μονοκατοικίες στα ριζά τους. Ανάμεσά τους ένας πρώην χείμαρρος, που σκεπάστηκε κι έγινε η οδός Ιωαννίνων. Πιο πέρα, υπάρχει το Γεροβουνό (Καματερό), το Δάσος (Χαϊδάρι), ο Κορυδαλλός κι ο λόφος Βώκου (προς τον Πειραιά), όλοι τους με πολλά εξοχικά στοιχεία. Αν πάτε στα νοτιοδυτικά, μην παραλείψετε να επισκεφτείτε τους λόφους του Κήπου Διομήδους, κατά μήκος της Ιεράς Οδού προς Χαϊδάρι και Δαφνί. Εδώ σας περιμένουν ρυάκια, χελώνες, νυχτερίδες και μελίσσια.

Φωτό: Δάφνη Πασσίση Κοκότ (vice)