Ένας άνθρωπος, μια εταιρεία, μια περιοχή. Ένας εκ των ιδρυτών της εφημερίδας «Ακρόπολις» ήταν ο Παναγιώτης Βουτσινάς. Αφού έκανε το χρέος του με τη φυλλάδα σκέφτηκε μάλλον να το προχωρήσει και να ιδρύσει και μια ολόκληρη γειτονιά. Πριν από αυτό όμως ίδρυσε τη λεγόμενη «Εταιρεία Αγροπόλεων» το 1926, δηλώνοντας ευθαρσώς ότι σκοπός του ήταν να δημιουργήσει μια περιοχή – ή μάλλον, όπως ακριβέστερα όριζε το προεδρικό διάταγμα, «συνοικισμό χρησιμοποιούμενο ως προάστιο των Αθηνών εκτός ακτίνας δεκαπέντε χιλιομέτρων από της πρωτευούσης». Γρήγορα αγοράστηκαν από γνωστές οικογένειες της ευρύτερης περιοχής 1.350 στρέμματα με τιμές περίπου 6.000 δραχμές το τ.μ. και ο Βουτσινάς έφτιαξε μία έπαυλη λίγο πιο πάνω από τη Μεσογείων, στη γωνία με την οδό που σήμερα φέρει το όνομά του.
Σχεδόν έναν αιώνα πριν το μετρό κατορθώσει να αποκτήσει στάση στον Χολαργό, η μετακίνηση αποτελούσε μέγα πρόβλημα. Γιατί, είπαμε, 15 χιλιόμετρα από το κέντρο απέχει η περιοχή, αλλά άντε διάνυσέ τα εσύ τώρα μέσα από βουνά, λίμνες και λαγκάδια. Γι’ αυτό και, όπως διαβάζουμε στα αρχεία του Δήμου, «η συγκοινωνία εξησφαλίσθη διά συμβάσεως μετά του Ηλία Θεμελή, κάτοχον αυτοκίνητου συγκοινωνίας 18 θέσεων. Το αυτοκίνητο αυτό, όπερ έφερε την επιγραφήν “Ζωρζέτα” έδει να πραγματοποιεί διαδρομάς ανά μίαν ώραν απ’ Αθηνών εις Χολαργόν, αντί 5.000 δρχ. μηνιαίως, έστω και άνευ επιβατών». Και ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα…
Κάπου εκεί αρχίζει και η ιστορία του σύγχρονου Χολαργού που, για να μη σε κουράζω, στην παρουσιάζω σε μερικές ημερομηνίες-σταθμούς. Το 1933 αποσπάται από το Χαλάνδρι, ανακηρύσσεται σε αυτόνομη κοινότητα και πρώτος πρόεδρος γίνεται ο Νικόλας Βιτάλης (άλλη οδός σήμερα κάθετη στη Μεσογείων). Μέχρι το 1963 που ανακηρύχτηκε Δήμος, από τη θέση του προέδρου πέρασαν ο Γεράσιμος Κατσιμπήρης (επίσης οδός) και ο Σπύρος Βουτσινάς. Οικογενειακή υπόθεση λίγο έως πολύ, μέχρι που το 1965 ο όμορος Παπάγος αποσπάται, αυτονομείται και αναγνωρίζεται ως κοινότητα.
People, places
Αν η Αθήνα έχει την Ακρόπολη και το Παρίσι τον Πύργο του Άιφελ, ο Χολαργός έχει την εκκλησία της Φανερωμένης. Μία βασιλική τρίκλιτη μετά τρούλου και χρώματος ανοιχτού κεραμιδί, που διακρίνεται και από τη λεωφόρο Μεσογείων. Άρχισε να χτίζεται το 1960 και αποτελεί όραμα του διάσημου ιερέα της εποχής Ιωάννη Βεντούρη, που έμελλε και αυτός να γίνει δρόμος. Άλλη μεγάλη μορφή της περιοχής είναι ο Μαρκ Μαρσώ, ανταποκριτής της “Le Monde” στα 40s και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα για τα πολιτικά πράγματα της εποχής. Αυτός ίδρυσε τον Όμιλο Φιλάθλων Χολαργού και σήμερα το μεγάλο γήπεδο στο τέρμα της οδού Φανερωμένης φέρει το όνομά του.
Το κέντρο του κέντρου του Χολαργού ήταν και παραμένει και σήμερα η οδός Περικλέους, ο πιο φαρδύς, λουλουδάτος και σιντριβανάτος δρόμος. Παρόλο που εμπορικά κινούνται αρκετά και η 17 Νοέμβρη (λεγόταν 21ης Απριλίου και το γύρισε 160 μοίρες ο δήμαρχος Μαντάς στη μεταπολίτευση) και η Φανερωμένης, σίγουρα έρχονται δεύτερες στη σειρά. Η Περικλέους διαθέτει το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο, τα περισσότερα καφέ και φυσικά τα περισσότερα αυτοκίνητα σε ώρες αιχμής. Όλοι και όλες βρίσκουν κάποιο λόγο τα πρωινά του Σαββάτου να περάσουν για λίγο από εκεί. Ψωνίζουν, συναντιούνται, διαβάζουν εφημερίδες, τρώνε, πίνουν και βολτάρουν. Τις καθημερινές τα πρωινά είναι ο παράδεισος των αργόσχολων, των μαμάδων με τα καρότσια (καθότι γειτονεύει με το μεγάλο πάρκο-παιδική χαρά), αλλά και των συνταξιούχων. Εκεί απέναντι βρίσκεται και το Δημαρχείο, το άλσος όπου φέτος το καλοκαίρι λειτούργησε για πρώτη φορά καντίνα χαλαρού τύπου, το ηρώο όπου καταλήγουν οι παρελάσεις στις γιορτές, αλλά και τα δύο μεγαλύτερα σχολεία που το ένα λειτουργεί και σαν θερινός κινηματογράφος.
And the Oscar goes to…
Δεν ξέρω ποιος ακριβώς σχεδίασε τη ρυμοτομία του Χολαργού αλλά σίγουρα πήρε χαρτί, μολύβι και χάρακα και αξίζει το Όσκαρ ορθής γωνίας. Οι δρόμοι του εμφανίζουν μία ακριβή παραλληλία, χωρίζοντας την περιοχή σε μικρά τέλεια τετράγωνα κουτάκια. Η υπόθεση είναι απλή και κανέναν δεν μπερδεύει: οι δρόμοι είναι κάθετοι ή παράλληλοι στη λεωφόρο Μεσογείων, οι πρώτοι δε ελαφρώς ανηφορικοί λόγω του ανάγλυφου.
Ένα άλλο Όσκαρ που πρέπει αναμφισβήτητα να χαρίσουμε στον Χολαργό είναι αυτό του συντομότερου αλλά και μακροβιότερου δημάρχου. Όχι δεν είναι το ίδιο πρόσωπο, αλλά απέχουν μόνο λίγα χρόνια και μάλιστα σήμερα και οι δύο ζουν και βασιλεύουν. Ο συντομότερος είναι ο Παναγιώτης Παπαγιάννης, που πήρε τη θέση του θανόντος δημάρχου τον Μάρτιο του 1967 για να αφήσει την καρέκλα του στις 21 Απριλίου του ίδιου χρόνου, λίγες βδομάδες δηλαδή μετά – και όχι επειδή βαρέθηκε γρήγορα. Ο μακροβιότερος δήμαρχος ήταν ο Χαράλαμπος Σκούρτης. Έχει δει τις αλάνες να γίνονται πολυκατοικίες, έχει δει το Δημαρχείο να μετακομίζει και έχει μεγαλώσει γενιές και γενιές. Ανέλαβε το 1982 και εγκατέλειψε μόλις το 2003.
Αν σου αρέσουν οι πρωτιές έχω και άλλες. Λέγεται ότι στον Χολαργό υπάρχει το μοναδικό ολόσωμο άγαλμα του Περικλή, αυτό που αντικατέστησε την προτομή που υπήρχε για δεκαετίες λίγες ανάσες πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Επ’ ευκαιρία, η όλη υπόθεση περί Περικλή πρέπει να πούμε ότι πρόκειται για παρεξήγηση. Ακούγεται συχνά ότι γεννήθηκε στον Χολαργό και ήταν δημότης του, και ψέμα δεν το λες. Ξεχνάνε όμως να προσθέσουν όλοι ότι ο Χολαργός τότε δεν ήταν στον... Χολαργό, αλλά στο σημερινό Μενίδι.
Once Χολαργιώτης, always Χολαργιώτης…
Για κάποιους σαν και εμάς που δεν έχουμε χωριό και έτυχε να γεννηθούμε ή να ζήσουμε πολλά χρόνια στον Χολαργό, λειτουργεί κάπως σαν υποκατάστατο αυτού. Τόσοι έφυγαν μα ξαναγύρισαν ή, κι αν δεν ξαναγύρισαν, κράτησαν το σπίτι, τη γιαγιά, τη μαμά, τα εκλογικά δικαιώματα ή γενικά τις τοπικές συνήθειες. Γιατί για τη γενιά που σήμερα έχει πατήσει τα 50, ο Χολαργός στα νεανικά της χρόνια ήταν μια μεγάλη παρέα όπου όλοι γνωρίζονταν με το μικρό τους. Και ακόμα και σήμερα σε μια τυχαία βόλτα συναντούν συμμαθητές που αλήτευαν παλιά, γκόμενες που κυνήγησαν με πάθος και καθηγητές που τους έκοψαν στη Χημεία. Όλοι είναι ακόμα εδώ με κάποιον τρόπο. Όλοι, εκτός από τη θρυλική Μπίλυ τη μαϊμού, την αδιαμφισβήτητη πρωταγωνίστρια της παιδικής χαράς για χρόνια. Δυστυχώς τη χάσαμε και πολύ στεναχωρηθήκαμε, αφού θα μας μείνει για πάντα σαν το μοναδικό ζώο πίσω από κάγκελα με ονοματεπώνυμο…
Ο Χολαργός, για να καταλάβεις εσύ που δεν τον ξέρεις, είναι από τις περιοχές που τα παιδιά παίζει να έχουν τον ίδιο φιλόλογο με τους γονείς. Τόσο πολύ σταθερός μερικές φορές. Και οι Χολαργιώτες, όμως, είναι κάπως. Καταρχήν υποστηρίζουν ότι μένουν στον Δήμο με τους περισσότερους πτυχιούχους στην Ευρώπη. Αν σκεφτείς ότι μετά το Λύκειο το 40,95% συνεχίζει την εκπαίδευσή του όταν το αντίστοιχο ποσοστό σε όλη τη Νομαρχία Αττικής είναι 25,28%, μάλλον πράγματι κάτι συμβαίνει. Οι γυναίκες τώρα είμαστε περίπου 5% περισσότερες από ό,τι οι άνδρες, αλλά αυτό δεν είναι και είδηση. Είδηση είναι ότι τα διαμερίσματα με ένα δωμάτιο, αυτά που ανθίζουν στο κέντρο ή στην Κυψέλη, στον Χολαργό χρειάζεσαι μικροσκόπιο για να τα εντοπίσεις. Το μεγαλύτερο ποσοστό (74,32%) ζει σε σπίτια άνω των τεσσάρων δωματίων – και όχι για να χωρέσει την πολυμελή του οικογένεια, αφού οι περισσότεροι δημότες δηλώνουν ότι ζουν μόνοι ή σε δυάδες. Το μόνο σίγουρο είναι ότι όλοι και όλες αγαπούν τα μπικουτί και το ντεκαπάζ, αλλιώς δεν εξηγείται το γεγονός ότι υπάρχουν 107 κομμωτήρια, δηλαδή ένα τουλάχιστον σε κάθε οικοδομικό τετράγωνο…
Στον Νικήτα και εκείνο το προτελευταίο του απόγευμα στον καναπέ που αφιερώσαμε παρέα στον Χολαργό.
ΣΕ ΕΙΔΑ ΣΤΟΝ ΧΟΛΑΡΓΟ
•Ο Γιάννης Φλερύ (λεγόμενος και Φρεντ Αστέρ της Ελλάδας) πέθανε στο σπίτι του στον Χολαργό το 2001 σε ηλικία 87 ετών.
•Ο ρασοφόρος Απόστολος Βαβύλης διατηρούσε διαμέρισμα στον Χολαργό, που ανακαλύφθηκε όσο ακόμα ήταν καταζητούμενος.
•Ο Κώστας Γκουσγκούνης, εκτός του ότι έμενε και μένει εκεί, διατηρούσε για χρόνια φωτογραφείο στη Μεσογείων και τύπωνε όλες τις φωτογραφίες των κατοίκων (ακόμα και αυτές της βάφτισής μου!).
Βουλευτές: Σπύρος Κουβέλης, Βύρωνας Πολύδωρας, Χρήστος Παπουτσής, Σήφης Βαλυράκης, Άδωνις Γεωργιάδης (διαθέτει οικογενειακό βιβλιοπωλείο με το σεμνό όνομα «Κόκκινη Μηλιά» στα όρια με τον Παπάγο)
Όταν πηγαίναμε μαζί σχολείο…
Συμμαθητές και συμμαθήτριες που πέρασαν από τα σχολεία της περιοχής:
Γρηγόρης Ψαριανός (δημοσιογράφος, βουλευτής)
Τζίμης Πανούσης (τροβαδούρος)
Βαγγέλης Βέκιος (μουσικός παραγωγός, πρώην μέλος των Μουσικών Ταξιαρχιών)
Αιμίλιος Λιάτσος (δημοσιογράφος)
Βύρωνας Πολύδωρος (π. υπουργός)
Γιάννης Ραγκούσης (βουλευτής)
Πέτρος Κοζάκος ή DJ Floorfiller (DJ με θητεία στην Ίμπιζα)
Η πληθυσμιακή πορεία του Χολαργού με βάση της απογραφές:
1940: 1.054 κάτοικοι
1951: 2.775 κάτοικοι
1961: 13.637 κάτοικοι (η απογραφή περιλάμβανε και τον οικισμό Παπάγου)
1981: 13.703 κάτοικοι (μόνο ο Δήμος Χολαργού πια)
1991: 33.691 κάτοικοι
2003: 50.000 κάτοικοι (εκτίμηση)
Αδέρφια μου, αλήτες, πουλιά…
Ο Χολαργός έχει αδερφοποιηθεί με τους εξής Δήμους του εξωτερικού:
Ντομπόι (Βοσνία)
Αβέιρο (Πορτογαλία)
Cankaya (Τουρκία)
Μεγάλες στιγμές…
•Όταν ο Χρήστος Σαρτζετάκης εκλέχτηκε Πρόεδρος της Δημοκρατίας στις 29 Μαρτίου 1985 το έμαθε από το σπίτι του στον Χολαργό, έξω από το οποίο συγκεντρώθηκαν αμέσως κόσμος και δημοσιογράφοι για ώρες.
•Το βράδυ της πρεμιέρας της ταινίας «Σεξ 13 μποφόρ» περίπου 500 άτομα μαζεύτηκαν με κεριά και αναπτήρες κάτω από σπίτι του πρωταγωνιστή Γκουσγκούνη και φώναζαν συνθήματα καλώντας τον να βγει στο μπαλκόνι, όπως και έκανε σε ρόλο πολιτικού αρχηγού.
•Λίγο μετά τη μεταπολίτευση στον Π.ΟΜ.ΝΕ. (Πολιτιστικός Όμιλος Νέων) Χολαργού ανέλαβε τη θεατρική ομάδα ο άρτι αφιχθείς από τη Σουηδία ανερχόμενος Γιάννης Χουβαρδάς και ανέβασε εκτός άλλων τη «Φαύστα» του Μποστ με πρωταγωνιστή τον επίσης ανερχόμενο Τζίμη Πανούση.
•Κάπου το 1997, που τα Ημισκούμπρια κυκλοφόρησαν τον «Δίσκο που διαφημίζεται» με το μεγάλο local hit «Ο Διάβολος κατέβηκε στον Χολαργό» (…και πρόλαβε το lada μου που ήτανε αργό).
•Όταν ως θύμα της ανοικοδόμησης γκρεμίστηκε η μάντρα με το θρυλικό σύνθημα «ΒΑΣΩ ΑΣΕ ΤΗΝ ΚΑΒΑΣΩ ΚΑΙ ΓΥΡΝΑ ΣΤΟΝ ΘΑΝΑΣΩ» κοντά στην πλατεία Κωστή Παλαμά και η άδεια αλάνα έγινε πολυκατοικία.
ΑΡΙΘΜΟΙ
3.950 στρέμματα συνολικά έκταση
210 μ. το μέσο υψόμετρο
40% της έκτασης καλύπτεται από δάση
16.363 κατοικίες υπήρχαν το 2004
85% του αστικοποιημένου χώρου καλύπτεται από κατοικίες
109.955 τ.μ. το σύνολο του πρασίνου στον αστικό χώρο με τους κοινόχρηστους χώρους
5 κινηματογράφοι λειτουργούν μέχρι τη δεκαετία του ’80
Έχουμε φάει τόσες φάπες, τόση ανασφάλεια και πίεση πανταχόθεν, που αναζητάμε πια λίγη χαρά, λίγη χριστουγεννιάτικη τρέλα, λίγο τζέρτζελο, απ’ όπου κι αν προέρχεται
12°
