Ουρανοξύστες τα λεξικά και οι ειδικοί ονομάζουν τα κτίρια που ξεπερνούν τα 150 μέτρα. Κάτι που εμείς εδώ στην Αθήνα δεν έχουμε ούτε για δείγμα. Ένα μόνο κτίριο σπάει οριακά το φράγμα των 100 μέτρων και αυτό είναι ο Πύργος Αθηνών με μόλις 103 μ. ύψος. Έχουμε άλλα τρία κτίρια που φτάνουν ή ξεπερνούν τα 80 μέτρα και από εκεί και πέρα κινούμαστε στην κλίμακα του 60 και κάτι. Τώρα πώς όλα αυτά συμβαίνουν σε μια χώρα που με ειδική νομοθεσία ρητώς απαγορεύει τη δόμηση οικοδομών άνω των 27 μέτρων, είναι πράγματι άξιο απορίας.
Η απάντηση είναι απλή και ονομάζεται «χούντα». Όπως αποδεικνύεται, ο ιστορικός του μέλλοντος σίγουρα θα πρέπει να εντυπωσιαστεί από τη μοναδική ελευθερία που παρείχαν οι χουντικοί καραβανάδες στη διάρκεια της επταετίας: τη θρυλική «ελευθερία δόμησης». Γι’ αυτό και το πρώτο ψηλό κτίριο της πόλης θεμελιώθηκε μόλις το 1968 (πρόκειται για τον Πύργο των Αθηνών) και ούτε αυτό είναι τυχαίο. Είναι η χρονιά που ψηφίστηκε ο νόμος 395/1968, βάση του οποίου απελευθερώνεται το ύψος της δόμησης και δίνεται η δυνατότητα για ελεύθερη τοποθέτησή της στο οικόπεδο έτσι ώστε να επιτυγχάνεται ο μέγιστος φωτισμός και αερισμός.
ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ PRESIDENT (ΕΠΙ ΤΗΣ ΚΗΦΙΣΙΑΣ) ΚΑΙ ΠΥΡΓΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝ (ΕΠΙ ΤΗΣ ΛΟΥΙΖΗΣ ΡΙΑΝΚΟΥΡ ΣΤΗΝ ΠΑΝΟΡΜΟΥ) ΟΠΩΣ ΦΑΙΝΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΡΑΤΣΑ ΤΟΥ ΠΥΡΓΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (Βασ. Σοφιασ & μεσογειων)
Το πανηγύρι δεν κράτησε πολύ αφού το 1985 ο Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός επανακαθόρισε το μέγιστο ύψος δόμησης στα 32 μέτρα, κάτι που όπως παραδέχεται ο αρχιτέκτονας Ιωάννης Βικέλας (Πύργος Αθηνών, Atrina) κατεβάζει τον πήχη ουσιαστικά στους 8 με 9 ορόφους, δηλαδή στα 27 μέτρα στην πράξη. Σε γενικές γραμμές τα ψηλά κτίρια της πόλης έβαλαν φωτιά στους αρχιτεκτονικούς κύκλους και αποτέλεσαν αιτία για μεγάλες μάχες. Οι υποστηρικτές τους μιλούσαν «για την ανάγκη εκσυγχρονισμού της Ελλάδας σε επίπεδο δόμησης», ενώ οι εχθροί τους επέμεναν στην ειδική μορφολογία του αττικού εδάφους που δεν επιτρέπει τέτοιες υπερβάσεις και χαρακτήριζαν «εκτρώματα» τα σχετικά οικήματα.
Φέτος, η συζήτηση ξεκίνησε ξανά χάρη σε διάφορες αφορμές. Καταρχήν όλοι συμφωνούν ότι έφτασε η ώρα να ανανεωθεί το Πολεοδομικό Ρυθμιστικό Σχέδιο του 1985 – οι τελευταίοι γενικοί κανονισμοί δόμησης για τη χώρα, που έχουν ξεπεραστεί προ πολλού. Επιπλέον, φέτος είναι η χρονιά που η μασκότ των αθηναϊκών ουρανοξυστών, ο Πύργος Αθηνών, γιορτάζει τα 40 του χρόνια. Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο συμπαθής και πάντα πρωτοπόρος Παριζιάνος δήμαρχος Μπερτράν Ντελανοέ ανακοίνωσε πριν 2 μήνες ότι ανοίγει ο δρόμος για κατασκευές που ξεπερνούν τα 37 μέτρα. Όλα τα παραπάνω, λοιπόν, φέρνουν το θέμα ξανά στην επιφάνεια και βγάζουν την A.V. στους δρόμους να σκανάρει τα κτίρια που σκίζουν τον ουρανό.
Πύργος Αθηνών
Ο πρώτος των πρώτων
Πολλές πρωτιές κερδίζει στο μέτρημα ο Πύργος Αθηνών. Καταρχήν είναι ο πρώτος ιδιωτικός ουρανοξύστης της Αθήνας. Όταν χτίστηκε δεν ήταν μόνο το ψηλότερο κτίριο εδώ αλλά και σε όλα τα Βαλκάνια. Είναι όμως και ο πρώτος γυάλινος πύργος στα πέριξ. Σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε από τον –καθόλου– τυχαίο αρχιτέκτονα Ιωάννη Βικέλα, ή αλλιώς τον Mister Skyscraper της Αθήνας. Η ιστορία λέει ότι είχε προτείνει πολύ πιο τολμηρά σχέδια αλλά τελικά επικράτησαν κάποια αρκετά βατά και απλά, ή μάλλον κάποια που κρίθηκαν «πιο ελληνικά». Και καταλήξαμε στις μαρμάρινες κολόνες και στην αυστηρότητα της λογικής που ο ίδιος ο αρχιτέκτονας ονομάζει «βάση, κορμό και στέψη». Έτσι χρησιμοποίησε οπλισμένο σκυρόδεμα για τη βάση και υαλοπετάσματα για τα εξωτερικά τοιχώματα με σκελετό αλουμινίου. Αλλά συγχρόνως δεν τσιγκουνεύτηκε κανείς τις νέες τεχνολογίες και έτσι το κτίριο παρότι ξεκίνησε μόλις το 1968 (εξού και τα γενέθλια φέτος) διέθετε από την αρχή κεντρικό κλιματισμό, αντισεισμική προστασία, self-touch κουμπιά στο ασανσέρ, χώρους στάθμευσης 500 θέσεων. Πρωτοπόρο σε όλα του.
Φυσικά σηματοδότησε την αρχή μιας νέας εποχής, αφού λίγα χρόνια μετά την αποπεράτωσή του οι αρχιτεκτονικοί θρύλοι της πόλης υποστηρίζουν ότι εκκρεμούσαν γύρω στις 30 άδειες ανέγερσης ψηλών κτιρίων. Η μεταπολίτευση τους έκοψε τη φόρα και μείναμε εκεί. Η τοποθεσία του Πύργου Αθηνών είναι κάτι παραπάνω από κομβική, έχει χτιστεί εκεί που ακουμπάνε 4 από τους μεγαλύτερους δρόμους της πόλης, σηματοδοτώντας ένα είδος συνόρου ανάμεσα στο κέντρο και τα προάστια. Γωνία Βασιλίσσης Σοφίας με Μεσογείων, αλλά στο όριο που η πρώτη γίνεται Κηφισίας και βρίσκει την Αλεξάνδρας.
Πανοραμική θέα της νυχτερινής Αθήνας από τον Πύργο Αθηνών
Ως γνωστόν ο Πύργος Αθηνών δεν είναι μόνος του. Συνοδεύεται από ένα μικρότερο κτίριο ύψους 64 μέτρων ίδιο και απαράλλαχτο από πλευράς αισθητικής. Βασικά όπως φαίνονται από την είσοδό τους μοιάζουν με τον χοντρό και τον λιγνό, ή μάλλον το μικρότερο μοιάζει σαν να ήταν παλιά και αυτό ψηλόλιγνο και κάποιος να το ζούλιξε με δύναμη στην οροφή και να μπήκε και να φούσκωσε. Πρόκειται για συγκρότημα δύο γυάλινων κτιρίων που συνδέονται μεταξύ τους στο ύψος του πρώτου ορόφου. Ο μεγάλος Πύργος διαθέτει 25 ορόφους (ο μικρός 12) με τρεις υπόγειους ορόφους για parking, αποθήκες και μηχανοστάσια. Στη βάση τους και οι δύο Πύργοι στεγάζουν καταστήματα, ενώ στο μεγάλο από μακριά διακρίνεται επιγραφή γνωστής ασφαλιστικής εταιρείας.
Η εταιρεία που κρυβόταν πίσω από την ανέγερση του ουρανοξύστη ήταν η διάσημη στην εποχή της «Αλβέρτης - Δημόπουλος ΑΕ», που ήταν και υπεύθυνη για άλλα σημαντικά έργα όπως η Αμερικάνικη Πρεσβεία, το Ευγενίδειο, η Βρετανική Πρεσβεία κ.λπ. Όταν η ταμπέλα που ανήγγελλε «ΑΝΕΓΕΡΣΙΣ ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΟΥ» στεκόταν ακόμα μονάχη της πάνω στα μπετά, μερικοί ήταν τόσο περήφανοι που θα στεγαζόταν εκεί η εταιρεία τους που μια τράπεζα είχε κυκλοφορήσει διαφήμιση επί τούτου. Ένα κτίριο με την επιγραφή «ΠΥΡΓΟΣ ΑΘΗΝΩΝ», ή μάλλον ο σκελετός του, και από κάτω ανακοίνωση για τα καινούργια γραφεία που ετοιμάζονται με μεγάλη περηφάνια. Σημεία των καιρών…
Πύργος Απόλλων
Το ψηλότερο κτίριο κατοικιών
Αν και ο ρόλος μου είναι να παρουσιάσω απρόσωπα τα ψηλά κτίρια της πόλης, δεν μπορώ να αντισταθώ στην προσωπική αφήγηση εδώ αφού στον 18ο όροφο του Πύργου της Πανόρμου έμεναν πάνω από 25 χρόνια η γιαγιά και ο παππούς μου! Και όχι μόνο αυτό, αλλά εκεί βρισκόμουν και εγώ, 3χρονο νήπιο, τη μέρα –κρατήσου!– του μεγάλου σεισμού του 1981! Κουνήθηκα κι εγώ, κουνήθηκε και η κούνια, αλλά γενικά είχα ενθουσιαστεί από την κίνηση και τον πανικό που επικρατούσε, να πω την αλήθεια. Ο Πύργος, λοιπόν, διαθέτει 24 ορόφους συνολικά με μπαλκόνια γύρω-γύρω. Μόνο και μόνο αυτό το γεγονός τον διαφοροποιεί από τους υπόλοιπους ουρανοξύστες της πόλης, αφού υπογραμμίζει τη χρήση του ως κατοικία. Επίσης χωρίζεται σε δύο πτέρυγες, τη δεξιά και την αριστερή, και η κάθε μία διαθέτει το δικό της ζευγάρι ανελκυστήρων. Όταν ήμουν κάπου στα 6 είχα κλειστεί ολομόναχη σε ένα από αυτά, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία…
Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο των ορόφων είναι ότι από τον 12ο πάμε καπάκι στον 14ο, αφού θεώρησαν γρουσούζικο τον 13ο και τον κατάργησαν με συνοπτικές διαδικασίες. Κατάργηση μούφα, ωστόσο, αφού ουσιαστικά ζει και βασιλεύει, μόνο που λέγεται 14ος. Δηλαδή δεν υπάρχει κενός όροφος με φαντάσματα, νυχτερίδες και αράχνες, απλώς μετονομάστηκε ο 13ος σε 14ο και τελείωσε η υπόθεση. Στην είσοδο επί 24ώρου βάσεως υπάρχουν θυρωροί, ενώ δεν παίζουν κουδούνια κάτω παρά μόνο ένα ειδικό θυροτηλέφωνο που επικοινωνεί θυρωρός με διαμέρισμα. Τα σκουπίδια δεν τα κατεβάζει κανείς ποτέ, αφού σε κάθε όροφο ανάμεσα στις δύο πτέρυγες υπάρχει ένας κενός κοινόχρηστος χώρος με κάδους. Τα υπόλοιπα αναλαμβάνουν οι θυρωροί. Επίσης στα κοινόχρηστα –που αναλαμβάνει διαχειριστής όχι ιδιοκτήτης, αλλά υπάλληλος που κάνει αποκλειστικά αυτή τη δουλειά σε ένα γραφείο δίπλα στο θυρωρείο– συμπεριλαμβάνεται και το νερό.
Το ρεύμα δεν πέφτει ποτέ καθώς υπάρχουν γεννήτριες – για να καταλάβεις, στο σεισμό του ’81, όπου όλη η Αθήνα είχε βυθιστεί στο σκοτάδι, εμείς κατεβήκαμε κύριοι με το ασανσέρ. Γενικά, όπως σε όλα τα ψηλά κτίρια, η αρχιτεκτονική λογική λέει ότι στους σεισμούς είναι η καλύτερη λύση. Μπορεί να κάνει μερικά γκελ που αν τα βλέπεις από κάτω σε πιάνει η καρδιά σου, αλλά στον άλλο σεισμό, αυτόν του 1999, ελάχιστοι έκαναν τον κόπο να κατέβουν στο δρόμο.
Γενικά ο Πύργος ξεκίνησε σαν πρώτος ουρανοξύστης για κατοικίες, άλλο αν τώρα πια τα περισσότερα είναι γραφεία. Πάντως σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται για κτίριο που ερημώνει τη νύχτα. Κάποτε λειτουργούσε και μπαρ στην ταράτσα με πισίνα και τα σχετικά, αλλά για άγνωστους λόγους έκλεισε εδώ και χρόνια. Σήμερα υπάρχουν τόσα ιατρεία, που οι κάτοικοι κάνουν πλάκα ότι διαθέτουν κατ’ οίκον ένα ολόκληρο νοσοκομείο.
Πύργος Atrina Center
Το ψηλότερο κτίριο των Βορείων Προαστίων
Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1977 από τον Ιωάννη Βικέλα, αρχιτέκτονα και του Πύργου Αθηνών και του Agora Center στην Κηφισίας, αλλά και του λεγόμενου νέου κτιρίου του Υπουργείου Εξωτερικών στη γωνία Βασιλίσσης Σοφίας με Ακαδημίας. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1980 και σηματοδότησαν την αρχή μιας νέας εποχής στην αρχιτεκτονική της Αθήνας. Σύγχρονα υλικά και πολύ γυαλί, σε ένα κτίριο που μοιάζει σαν να το έσκασε από κάποια ευρωπαϊκή μεγαλούπολη.
ΠΥΡΓΟΣ ΑΤΡΙΝΑ (ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΑΜΑΡΟΥΣΙΟΥ)
Ο Πύργος Atrina είναι και ο τελευταίος που πρόλαβε να ανέβει τόσο ψηλά πριν η νομοθεσία αλλάξει ριζικά. Διαθέτει 20 συνολικά ορόφους, μαζί και υπόγειο parking μεγάλης χωρητικότητας. Εκεί έσπευσαν να αποκτήσουν έδρα εταιρείες μεγάλες και διεθνείς, όπως η IBM, η Hewlett Packard και η American Dynamic. Όλο το κτίριο αποτελείται από γραφεία και δεν κατοικήθηκε ποτέ ουσιαστικά. Συνήθως η κάθε επιχείρηση απλώνεται σε ολόκληρο τον όροφο και παρόλο που δεν υπάρχουν μπαλκόνια η θέα είναι πανοραμική, αφού τα γυάλινα παράθυρα βλέπουν γύρω γύρω.
Διακρίνεται στην Κηφισίας από μακριά, παρόλο που δεν βρίσκεται ακριβώς πάνω της αλλά σε μία εσοχή της. Επάνω στη λεωφόρο βρίσκεται ο μικρός Atrina, ένα πανομοιότυπο κτίριο 5 ορόφων όπου εδρεύει η διαφημιστική εταιρεία Magnum και η ασφαλιστική εταιρεία Ασπίς Πρόνοια. Το ισόγειο λειτουργεί με την επωνυμία Dior Institut της εταιρείας καλλυντικών. Στα πόδια του υπάρχει ένα καφέ, το Daily Meal, που συγκεντρώνει κυρίως εργαζόμενους από τα δύο κτίρια.
Ο ίδιος ο αρχιτέκτονας έχει κρατήσει ίσως το καλύτερο σημείο για το γραφείο του, μια βυθισμένη πλατεία, όπως την αποκαλεί, κάτω ακριβώς από τον ουρανοξύστη. Ένα μέρος γεμάτο πράσινο και ησυχία, που σε κάνει να ξεχνάς ότι βρίσκεσαι δύο βήματα από τον πιο πολύβουο δρόμο της πόλης.
Εμπορικό Κέντρο Πειραιά
Το ψηλότερο κτίριο-φάντασμα
Η οικοδόμησή του ξεκίνησε το 1972 επί του θρυλικού δημάρχου Πειραιά Αριστείδη Σκυλίτση. Δήμαρχος όχι εκλεγμένος, διορισμένος από τη χούντα αλλά και προορισμένος από τη φαμίλια του. Θείος, παππούς και πατέρας διετέλεσαν δήμαρχοι – και όλοι στον Πειραιά. Κάπως έτσι και με το έτσι θέλω αποφάσισε να γκρεμίσει την παλιά αγορά της περιοχής του αλλά και το ιστορικό παλιό ρολόι της πόλης. Στη θέση της πρώτης είχε τη φιλόδοξη έμπνευση να σηκώσει το ψηλότερο κτίριο του λιμανιού, το δεύτερο ψηλότερο της Αττικής. Κάτι σαν World Trade Center είχε οραματιστεί, άλλο αν του έκατσε ένα κούφιο ερείπιο. Από τους 25 ορόφους συνολικά (22, συν ισόγειο, συν δύο υπόγεια) κατάφερε να φανεί χρήσιμο ουσιαστικά μόνο το ισόγειο, στο οποίο και στήθηκαν και λειτούργησαν τα πρώτα καταστήματα από το 1979. Το 1983, επί δημαρχίας Γιάννη Παπασπύρου, ολοκληρώθηκε η εντυπωσιακή γυάλινη επένδυση του καταραμένου κτιρίου, αλλά και πάλι φως δεν είδε.
Όλο το κτίριο είναι ιδιοκτησία του Δήμου αποκλειστικά και αυτός διατηρεί το δικαίωμα εκμετάλλευσης, αυτός και την ευθύνη της μη αποπεράτωσης. Συγκεκριμένα σήμερα το ένα μέρος του ισογείου ανήκει στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων (γωνία με οδό Δημοσθένους), ενώ το υπόλοιπο νοικιάζεται σε διάφορες επιχειρήσεις. Ένα μεγάλο κατάστημα ηλεκτρικών, ένα βρεφικών ειδών κι ένα σιδηρουργείο. Επίσης στο ισόγειο λειτουργεί ΚΕΠ, οι χώροι του πρώτου και δεύτερου ορόφου έχουν παραχωρηθεί σε διάφορους τοπικούς συλλόγους, ενώ λειτουργούν και κάποιες υπηρεσίες του Δήμου. Εκεί θα βρεις τον Σύλλογο Βετεράνων Στίβου, τον Ερυθρό Σταυρό, τη Χορωδία Πειραιά, τον Σύλλογο Κωφών και άλλους πολλούς. Παλιότερα εκεί λειτουργούσε η Ράλλειος Σχολή και μάλιστα είχε κάνει και αυλή την εσοχή τύπου βεράντας που σχηματίζεται στο δεύτερο όροφο.
Αυτή η φυσική εσοχή οφείλεται στο γεγονός ότι ενώ οι πρώτοι δύο όροφοι καλύπτουν 3.147 τ.μ., από τον τρίτο και πάνω μιλάμε για μικρότερους ορόφους των 1.034 τ.μ. Τα πρώτα σχέδια προέβλεπαν μία καφετέρια με θέα στο λιμάνι. Ασανσέρ δεν υπάρχουν ούτε για πλάκα, παρά μόνο σκαλιά για τους δυνατούς. Η κατασκευή έγινε με οπλισμένο σκυρόδεμα και πλάκες, ενώ ό,τι χώρισμα υπάρχει στους ορόφους έχει γίνει με απλές γυψοσανίδες.
Το μεγαθήριο που είναι ακόμα ορατό από κάθε σημείο του λιμανιού λειτουργεί επί τόσα χρόνια αποκλειστικά σαν ιδανική επιφάνεια-ταμπλό για διαφημιστικές πινακίδες. Πριν λίγους μήνες ο Παναγιώτης Φασούλας έκανε κάποιες δηλώσεις περί αποπεράτωσης και χρήσης του κτιρίου και αναμένουμε…
Trivia
* 25 κτίρια με ύψος άνω των 33 μ. υπάρχουν στο Λεκανοπέδιο
* Όλα κατασκευάστηκαν την περίοδο 1968-1980
* Το 1919 έγινε η πρώτη νομοθετική ρύθμιση που καθόριζε τα ύψη των οικοδομών στα 22 μ. μάξιμουμ, το 1922 πήγε στα 26 μ. και σήμερα ανώτατο όριο είναι τα 27 μ.
* «Εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας» έχει χαρακτηρίσει τους ουρανοξύστες ο διάσημος πολεοδόμος Κωνσταντίνος Δοξιάδης το 1971
* 156 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας έχει ύψος η Ακρόπολη
* 516 δωμάτια διαθέτει το ξενοδοχείο President
* 3.000 ευρώ κοστίζει κατά μέσο όρο το τετραγωνικό μέτρο στον Πύργο Απόλλων
* 2.000 άνθρωποι υπολογίζεται ότι κινούνται καθημερινά στους χώρους του Πύργου Απόλλων
* Τον Ιανουάριο του 1999 ο 8ος όροφος του Atrina Center πήρε φωτιά, χωρίς να υπάρξουν σοβαρές ζημιές
* 74 δωμάτια προστέθηκαν το 2003 στο Hilton για να φτάσει τα 517 συνολικά
* 6 φρεγάτες του ΝΑΤΟ κόλλησαν στο Φάληρο, αφού μέλη του ΚΚΕ και του ΠΑΜΕ κατέλαβαν το πρωινό της 19ης Φεβρουαρίου 2003 τον 20ό όροφο του Εμπορικού Κέντρου Πειραιά και ανάρτησαν πανό «NATO KILLERS GO HOME»
Το Top 10 της Aθήνας
1. Πύργος Αθηνών (103 μ., Αμπελόκηποι)
2. Εμπορικό Κέντρο Πειραιά (85 μ., λιμάνι)
3. Πύργος Απόλλων (80 μ., Λουίζης Ριανκούρ στην Πανόρμου)
4. Πύργος Atrina (80 μ., Παράδεισος στο Μαρούσι)
5. Ξενοδοχείο President (68 μ., Κηφισίας στους Αμπελοκήπους)
6. Ξενοδοχείο Hilton (65 μ., Β. Σοφίας)
7. Υπουργείο Δημόσιας Τάξης (62 μ., Κατεχάκη)
8. ΟΤΕ (62 μ., Κηφισίας στο Μαρούσι)
9. Συγκρότημα κατοικιών (58 μ., Μεσογείων στο Κάτω Χαλάνδρι)
10. Athens Expo (54 μ., Κηφισίας απέναντι από το Γηροκομείο)
H συνιδρύτρια του Lean In. org, οργανισμού υποστήριξης, εκπαίδευσης κι αλληλεγγύης των γυναικών στους χώρους εργασίας, μιλάει για τα ευρήματα της νέας έρευνας «Γυναίκες στον Χώρο Εργασίας 2024
4°
