Τι γινόταν τέτοιες μέρες στην Αθήνα του 1896;

Ήταν τέτοιες μέρες, καταμεσής της άνοιξης, όταν η Αθήνα, φιλοξένησε τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες της σύγχρονης εποχής, στα 1896, χαρίζοντας στον κόσμο μια νέα σημαντική σελίδα στην ιστορία του αθλητισμού. Οι Αγώνες διοργανώθηκαν στην Αθήνα το διάστημα 6-15 Απριλίου (25 Μαρτίου - 3 Απριλίου με το τότε Ιουλιανό ημερολόγιο).

Η πόλη, με δύναμη και θάρρος, ξεπέρασε τον εαυτό της, έβαλε στην άκρη δύσκολες καταστάσεις και αντιξοότητες και προχώρησε μπροστά κάνοντας ένα βήμα προς την αναγέννησή της. Όμως πως ήταν η Αθήνα στα τέλη 19ου αιώνα;

Μια πόλη με δύο όψεις. Περπατάς μέσα στη σκόνη των χωματόδρομων και ατενίζεις τα πρώτα εμβληματικά νεοκλασικά κτίρια. Η λευκή πέτρα, κεραμοσκεπές, σκαλιστά μπαλκόνια, οι εμπνεύσεις των ξένων αρχιτεκτόνων που έχουν γοητευτεί από το μεγαλείο αυτής της αθάνατης πόλης. Σε άλλες γωνιές όμως αναδύεται μια διαφορετική όψη. Ταπεινές παράγκες, σοκάκια και απλωσιές που χάνονται μέσα στο κορνιαχτό που σηκώνει ο αέρας από τους λόφους. Οι λασπωμένες όχθες τους Ιλισού από τη μια μεριά, τα νέα βουλεβάρτα η Σταδίου και η Πανεπιστημίου, που εμπλουτίζονταν με κτίρια από την άλλη. Μέσα σε ένα σύμπαν γεμάτο από εικόνες, όνειρα, και ελπίδες η Αθήνα είναι έτοιμη να υποδεχθεί την άνοιξη του 1896 τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες που θα την φέρουν στο επίκεντρο του παγκόσμιου αθλητικού ενδιαφέροντος. Βρισκόμαστε στην καρδιά της Μπελ Εποκ και ένας νέος αέρας φυσάει στην πόλη.

Η αρχική είδηση της ανάληψης των Ολυμπιακών Αγώνων από την Αθήνα έτυχε μεγάλης αποδοχής από τους Έλληνες ωστόσο οι δυσκολίες του παρελθόντος είχαν ακόμα σπαρμένα τριγύρω τα σημάδια τους, την ίδια στιγμή που υπήρχε διάχυτη η ανάγκη του κόσμου για καλύτερες και πιο ελπιδοφόρες μέρες.

Η πόλη συνδύαζε με έναν μοναδικό τρόπο τα μνημεία του αρχαίου κόσμου και τα δεδομένα της ζωής που εκσυγχρονίζεται. Στα τέλη του 1800 πολλά σημεία που μέχρι πρότινος ήταν αγρότοποι άρχισαν να μετασχηματίζονται σε γειτονιές.

Το κέντρο στόλιζαν εντυπωσιακά δέντρα, στην πλατεία Ομονοίας, στη Σταδίου και σε άλλα κομβικά σημεία της πόλης την ίδια ώρα που η νεοκλασική αρχιτεκτονική δίνει μια εντυπωσιακή αισθητική σε πολλά σημεία. Τα επιβλητικά κτίρια επί της Πανεπιστημίου αλλά και το Ζάππειο όπως επίσης λίγο πιο πέρα, στις όχθες του Ιλισού, το αναμορφωμένο Παναθηναϊκό Στάδιο κοσμούν την πρωτεύουσα. Στα τέλη του 19ου αιώνα η πόλη άλλαζε μορφή σταδιακά ενώ άλλαζε και ο τρόπος ζωής της. Στην πρωτεύουσα είχε κάνει τη εμφάνιση του ο ατμοκίνητος σιδηρόδρομος Αθηνών Πειραιώς, στην θέση του παλαιού τύπου φαναριών τοποθετούνται ηλεκτρικά, δημιουργούνται θέατρα. Μια καινούργια πνοή διαπερνά την καρδιά της πρωτεύουσας.

Η Αθήνα του 1896 ήταν μια αναγεννημένη πόλη συνδέοντας τα αρχαία με τα νεότερα στοιχεία αλλά και μια πιο σύγχρονη προοπτική της. Την ίδια εποχή πνευματικοί άνθρωποι της εποχής και οι συναντήσεις τους διαδραμάτιζαν τον δικό τους ρόλο στο κομμάτι της διανόησης και της ανάπτυξης. Τα καφενεία Ζαχαράτου και Ζαβορίτη στην πλατεία Συντάγματος γέμιζαν από κόσμο. Κάτω από τα ψηλά δέντρα της πλατείας έστηναν πηγαδάκια συγγραφείς και ποιητές με ημίψηλα καπέλα, δημοσιογράφοι και χρονογράφοι, έμποροι και διπλωμάτες ενώ τα λαντό και τα κάρα πηγαινοέρχονταν, οργώνοντας τους δρόμους. 

Το ευρύτερο πνεύμα της πόλης που άνθιζε και εξελισσόταν δεν σήμαινε ωστόσο ότι είχε εξαφανίσει μονομιάς και τα ζητήματα που αντιμετώπιζε ο τόπος, ο οποίος είχε βγει μέσα από δύσκολες στενωπούς. Σε άλλες γειτονιές και μονοπάτια ο κόσμος πάλευε ακόμα να αναδυθεί από τον βυθό των μαχών, της πενίας, μετρώντας τις πληγές του. Γνώριμες φιγούρες του αστικού τοπίου οι παγοπώλες, οι νεαροί που πουλούσαν εφημερίδες, οι πλανόδιοι γαλατάδες…

Το οδικό δίκτυο της πόλης σε διάφορα σημεία είχε προβλήματα την ίδια ώρα που η οικονομική κατάσταση της χώρας εκείνα τα δύσκολα χρόνια, δεν ήταν καλή. Σε δημοσίευμα της εφημερίδας «Το Άστυ» στις αρχές του 1896, για ορισμένες περιφερειακές συνοικίες της πρωτεύουσας αναφέρεται: «... Αι πλατείαι, κακότεχνοι και ανεπίστρωτοι, μονότονοι και κουραστικοί ποικίλλονται με στύλους υψουμένους χωρίς αφορμήν, με βάθρα ανηγερμένα χωρίς ανδριάντας, με δέντρα μαρασμώδη, με γραμμάς σιδηροδρομικάς και με διάφορα αλλά εμπόδια υψούμενα ιδιορρύθμως καθ΄όλην την έκτασιν των». Ακόμα και ο φωτισμός της πόλης μοιάζει να μην είναι ο ενδεδειγμένος. Στην ίδια εφημερίδα αναφέρεται χαρακτηριστικά «Ο φωτισμός ωχρός και ανεπαρκής εις την πόλιν» και σε άλλο σημείο «…με πλατείας αδιάβατους εις την πρώτην βροχήν».

Η όρεξη όμως και η αγάπη του κόσμου για αυτό που θα ερχόταν, έφερε έναν αέρα ανανέωσης και γέμισε με δύναμη την καρδιά αυτής της πρωτεύουσας. Παράλληλα υπήρχαν και πολλά κείμενα που εξυμνούσαν την δυναμική της πόλης. Τόνιζαν την φυσική ομορφιά της, τις αναπλάσεις, τις νέες υποδομές, την αθλητική ιστορία όλα τα στοιχεία που έρχονταν να συνθέσουν το σκηνικό μιας νέας αφετηρίας. 

Εκτός από τους ιθύνοντες, τους ευεργέτες και την ιδιωτική πρωτοβουλία που βοήθησαν ποικιλοτρόπως στη στήριξη του δύσκολου εγχειρήματος των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων υπήρχε και η ψυχή του λαού που με ενθουσιασμό επιθυμούσε να συνδράμει στην προσπάθεια όπως και όπου μπορούσε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μια πλειάδα επαγγελματιών που προσέφεραν δωρεάν τις υπηρεσίες τους στους συμμετέχοντες που θα διακρίνονταν. Κάποιοι μάλιστα από τους κουρείς της εποχής είχαν δηλώσει ότι ήταν πρόθυμοι να ξυρίζουν εφ΄όρου ζωής ορισμένους εκ των νικητών. Σύσσωμη η κοινωνία είχε ταχθεί αρωγός σε έναν και μόνο σκοπό: να κερδηθεί το στοίχημα της μεγάλης πρόκλησης.

Ένα πνεύμα χαράς και ενθουσιασμού ήταν διάχυτο στην πόλη που σε συνδυασμό με το πολιτιστικό της υπόβαθρο και με γνώμονα τα ιδεώδη του ολυμπισμού και τις αξίες του αθλητισμού έγινε το φωτεινό επίκεντρο, εκείνη την περίοδο, διεθνώς.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1896 διοργανώθηκαν με μεγάλη επιτυχία στην Αθήνα με κεντρικό χώρο το ανακαινισμένο Παναθηναϊκό Στάδιο, όπου διεξήχθησαν αρκετά αγωνίσματα αλλά και οι τελετές έναρξης και λήξης. Μια πόλη που έλαμψε, πάρα τις δύσκολες συγκυρίες που αντιμετώπιζε και γιόρτασε με τον πιο ξεχωριστό τρόπο την αξία των αγώνων μεταλαμπαδεύοντας το πνεύμα του «ευ αγωνίζεσθαι».

Και κάπως έτσι μέσα από το ενθουσιασμό των πολιτών, μέσα από προσπάθειες των ιθυνόντων και τις δράσεις σπουδαίων ανθρώπων, η έναρξη των Αγώνων, διεύρυνε με έναν ξεχωριστό τρόπο τη δυναμική της χώρας αλλά και της Αθήνας, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή για την ελληνική πρωτεύουσα.