Είμαι τυφλός, μπορούμε να διαλέξουμε ρούχα μαζί;

«Πάρε παιδί μου μια εικονίτσα της Παναγίας να σε φυλάει». Φράση που έχει ακούσει ο Θοδωρής Τσάτσος, εκ γενετής τυφλός, σε ταξί. Έχει ακούσει και χειρότερα, όπως «εγώ στη θέση σου θα είχα αυτοκτονήσει» ή «μη σε νοιάζει, εσύ βλέπεις με τα μάτια της ψυχής». Ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς ακούνε τα τυφλά άτομα, αν αποφασίσουν να βγουν έξω, γιατί πολλοί είναι εκείνοι που για να αποφύγουν όλα αυτά τα απίθανα προτιμούν να μένουν στο σπίτι. Πώς, όμως, είναι όταν ένα τυφλό άτομο πηγαίνει σε ένα κατάστημα για να αγοράσει ρούχα;  

Με τον Θοδωρή κάτσαμε για ένα καφεδάκι στο Μαρούσι, έξω από τον ηλεκτρικό. Είναι συνιδρυτής της κοινωνικής επιχείρησης Black Light, της πρώτης στο είδος της στην Ελλάδα που αποτελείται κυρίως από τυφλά μέλη και εργαζόμενους, με δράσεις που στοχεύουν στη βελτίωση της καθημερινότητας των τυφλών ατόμων σε όλους τους τομείς της ζωής τους. Μία από αυτές είναι η εκπαίδευση του προσωπικού καταστημάτων διαφόρων ειδών, ώστε να μάθει να εξυπηρετεί πελάτες με οπτική αναπηρία.

Τι σημαίνει ότι ένα μαγαζί με ρούχα είναι προσβάσιμο σε τυφλά άτομα; «Ότι θα μπορώ να πάω μόνος και θα ξέρω ότι οι άνθρωποι που εργάζονται εκεί θα με εξυπηρετήσουν σωστά», λέει ο Θ. Τσάτσος. «Πολλοί υπάλληλοι νιώθουν μια τρομερή αμηχανία. Κάποιοι σε τραβούν από εδώ κι από εκεί, από το μπαστούνι κάποιες φορές, άλλοι σε σπρώχνουν. Όχι από κακή πρόθεση, αλλά επειδή δεν ξέρουν. Άλλοι σου μιλάνε με τρόπο υπερβολικά ευγενικό, που δείχνει έναν οίκτο. Μπορεί να σου μιλήσουν σαν να ήσουν παιδάκι, όπως “δώστε μου το χεράκι σας να σας κατευθύνω”. Σου έχουνε μιλήσει εσένα έτσι ποτέ; Η φάση όταν ένας υπάλληλος βλέπει έναν τυφλό πελάτη είναι σαν να κολλάει ένας υπολογιστής. Κι εγώ είμαι ένας άνθρωπος κοινωνικοποιημένος, βγαίνω έξω, έχω τις δουλειές μου, τις παρέες μου, κάποιος που δεν είναι έτσι θα έρθει κι εκείνος σε μια μεγάλη αμηχανία, θα νιώσει ότι ενοχλεί, στο τέλος μπορεί και να πει “άστο, κάθομαι σπίτι μου και θα στείλω κάποιον άλλον”. Το θέμα, στο τέλος της ημέρας, είναι και ο υπάλληλος να μην αισθανθεί περίεργα και να ξέρει τι να κάνει κι εγώ να εξυπηρετηθώ σωστά και να φύγω ευχαριστημένος, όπως κι εσύ όταν πηγαίνεις για να κάνεις τα ψώνια σου».

Τα χρώματα δεν είναι παρά μια πληροφορία, ξέρω όμως τους συνδυασμούς

Πολλές φορές, όταν ένα τυφλό άτομο μπαίνει σε ένα κατάστημα σπεύδει κάποιος πελάτης να προσφέρει βοήθεια. Δεν είναι αυτό που χρειάζεται το τυφλό άτομο, αυτό που χρειάζεται είναι να τον πλησιάσει ο πωλητής, να του πει ότι εργάζεται στο κατάστημα και να τον συνοδεύσει σωστά. «Να με ενημερώσει για το σχέδιο, για το ύφασμα, για τις τιμές. Να με βοηθήσει να το δοκιμάσω. Όχι να μου το φορέσει, αλλά να με οδηγήσει στο δοκιμαστήριο, να μου πει ότι εκεί βρίσκεται μια καρέκλα, ότι εκεί θα βρω μια κρεμάστρα». Και για τα χρώματα; «Εννοείται. Εγώ είμαι εκ γενετής τυφλός, τα χρώματα δεν σημαίνουν για εμένα κάτι περισσότερο από μια πληροφορία, όπως ότι η ντομάτα είναι κόκκινη ή ότι το Τόκιο είναι η πρωτεύουσα της Ιαπωνίας. Ξέρω όμως τους συνδυασμούς χρωμάτων, τι πάει με τι. Και πέρα από αυτό, υπάρχουν κάποιοι που έχουν δει στο παρελθόν και κάποιοι που βλέπουν λίγο, που μπορούν να δουν τα χρώματα».

Ο Θοδωρής, ο οποίος είναι ψυχολόγος, έχει εκδώσει μια συλλογή διηγημάτων και φέτος κυκλοφόρησε ο δεύτερος δίσκος του με τίτλο «Εξωγήινος» («δεν μου αρέσει η ορολογία “έντεχνο” αλλά δεν ξέρω πώς αλλιώς να στο περιγράψω»), λέει ακόμη ότι ο πωλητής, με κάποια ευγένεια και με κάποιον τρόπο, «θα πρέπει να μου πει και τη γνώμη του, αν το ρούχο μου πάει ή όχι και γιατί, γιατί εγώ δεν έχω καθρέφτη».

Εκπαιδεύοντας το προσωπικό του Mohxa

Ένα από τα καταστήματα το προσωπικό των οποίων εκπαιδεύτηκε στο πώς να εξυπηρετεί τυφλά άτομα είναι το κατάστημα ρούχων Mohxa, στα Εξάρχεια (Ζωοδόχου Πηγής 59). Ιδιοκτήτες του είναι ο Ιάσωνας Παχός και ο Γιώργος Παπαχαντζόπουλος. Το κατάστημα λειτουργεί δύο χρόνια και μόλις μια φορά έχει μπει άτομο με οπτική αναπηρία, λέει ο Ιάσονας. «Ο άνθρωπος αυτός έβλεπε λιγάκι. Μπήκε με τον σκύλο του, με ρώταγε για τα χρώματα, ακούμπαγε τα υφάσματα, ακούγαμε metal εκείνη τη μέρα και το σχολίασε, γενικά ήταν ένας άνθρωπος με κέφι και όλο αυτό ήταν πιο εύκολο». Ο Ιάσονας έχει μια επαφή με τυφλά άτομα, τον παππού του, ο οποίος λόγω προβλημάτων υγείας τα τελευταία χρόνια δεν βλέπει καθόλου. «Τον βλέπω πόσο εύκολα κινείται στο σπίτι του, έχει μετρήσει τα βήματα από το ένα μέρος στο άλλο και καμιά φορά κλείνω κι εγώ τα φώτα στο σπίτι μου και προσπαθώ να λειτουργήσω σαν να μην έβλεπα».

Τι έμαθε από την Black Light ο Ιάσονας; «Ότι είναι πολύ νορμάλ και αποδεκτό όταν μπει ένα τυφλό άτομο να τον αγγίξω ελαφρά στον ώμο και να του συστηθώ, να του πω ότι εργάζομαι εδώ και ότι μπορώ να τον βοηθήσω. Θα τον ρωτήσω αν ψάχνει κάτι συγκεκριμένο και όταν καταλήξουμε σε κάτι, σε ένα πουκάμισο για παράδειγμα, θα του το περιγράψω, θα του πω για τη σύνθεσή του, π.χ. αν είναι βαμβακερό, για το χρώμα του, για το μέγεθος, αν έχει κάποιο διακοσμητικό στοιχείο, για την τιμή του. Στο ταμείο, επίσης, εάν μου δώσει ένα χαρτονόμισμα των 20 ευρώ, θα του πω “μου έδωσες 20 ευρώ και σου δίνω ρέστα 5 ευρώ” π.χ. και δεν θα τα αφήσω επάνω στο γραφείο να τα πάρει, θα του τα δώσω στο χέρι. Έμαθα ακόμη να μη φοβάμαι να χρησιμοποιώ φράσεις όπως “πώς το βλέπεις αυτό”, γιατί δεν είναι ταμπού, δεν είναι κάτι που θα τον φέρει σε δύσκολη θέση ή θα τον στεναχωρήσει. Και, ναι, θα πρότεινα και σε άλλα καταστήματα να παρακολουθήσουν αυτήν την εκπαίδευση γιατί είναι πολύ σημαντικό να ξέρουμε πώς να μιλάμε και να συμπεριφερόμαστε στους συνανθρώπους μας».

Info
Η εκπαίδευση του προσωπικού ενός καταστήματος διαρκεί 1-2 ώρες, ανάλογα με το προσωπικό. Η Black Light εκπαιδεύει κυρίως μεγάλες αλυσίδες που έχουν τη δυνατότητα να επενδύουν στην εξυπηρέτηση των πελατών. Το Mohxa είναι ένα από τα 20 μικρά καταστήματα σε Εξάρχεια και Κουκάκι που εκπαιδεύτηκαν πιλοτικά, χωρίς κόστος, στο πλαίσιο ενός προγράμματος του ΣυνΑθηνά του Δήμου Αθηναίων. «Όταν ολοκληρωθεί το πρόγραμμα, τον Οκτώβριο, θα προσπαθήσουμε μέσα από χορηγίες και συνεργασίες να το συνεχίσουμε», λέει ο Θ. Τσάτσος.