Τα μυστικά του Εθνικού Κήπου

Mπαίνοντας στον Εθνικό Κήπο από την είσοδο της Βασιλίσσης Αµαλίας ήθελα να γκρινιάξω λίγο για το πολύ πρόχειρο χαρτί στην καγκελόπορτα που ενηµέρωνε ότι ο Κήπος είναι ανοιχτός κάθε µέρα από την ανατολή έως τη δύση του ηλίου, βγαίνοντας, όµως, το είχα ξεχάσει εκείνο το χαρτί. Θυµόµουν όλα εκείνα τα θαυµαστά «µυστικά» που µου είχαν δείξει οι άνθρωποι του Κήπου, όπως τη διαδροµή µε τις κουτσουπιές. Στην αρχή µία πολύ µικρούλα, µωρό σχεδόν, και στη συνέχεια, σε ίσες αποστάσεις, άλλες µεγαλύτερες. Το ίδιο και από την απέναντι πλευρά. Η κουτσουπιά, µου είπαν, είναι ένα εντυπωσιακό δέντρο που αν και δεν ζει πολλά χρόνια, η συγκεκριµένη εικόνα θα παραµένει πάντα η ίδια. Άλλες θα έχουν µεγαλώσει, άλλες θα έχουν «φύγει», άλλες, νεότερες, θα παίρνουν τη θέση τους. Μέχρι που κάθε χρόνο, τέτοια εποχή, σε λίγες ηµέρες, γεµίζουν µε τα περίφηµα έντονα µοβ άνθη τους, τα οποία, πέφτοντας στο χώµα, δηµιουργούν ένα µαγικό µοβ «χαλί».

Η επίσκεψη στον Εθνικό Κήπο έγινε µε αφορµή τις εργασίες αναβάθµισης των υποδοµών του. Η συζήτηση για την ανάγκη αυτή είχε ξεκινήσει ήδη από τις αρχές του 2000. Τελικά, η δηµοτική αρχή Καµίνη δηµοπράτησε το έργο, το οποίο συµβασιοποίησε η δηµοτική αρχή Μπακογιάννη. Ο προϋπολογισµός µελέτης έφτανε τα 4,2 εκατ. ευρώ (ΕΣΠΑ), ωστόσο η σύµβαση, µετά τις εκπτώσεις, «έκατσε» στο 1.857.126 ευρώ, όπως ενηµερώνει και η σχετική πινακίδα στην είσοδο του Κήπου. O Κήπος παραδίδεται σταδιακά. Έχουν ήδη παραδοθεί το βόρειο και το νοτιοανατολικό τµήµα και τώρα οι εργασίες πραγµατοποιούνται στο κεντρικό τµήµα του, το οποίο είναι κλειστό για το κοινό. «Αυτή είναι µια δύσκολη άσκηση, αλλά θέλαµε να κρατήσουµε ανοιχτό τον Κήπο για όσο καιρό θα διαρκούσαν οι εργασίες», λέει ο δήµαρχος Αθηναίων, Κώστας Μπακογιάννης, ο οποίος µας έκανε µια µικρή ξενάγηση στα έργα που βρίσκονται υπό εξέλιξη. Η καθυστέρηση στην ολοκλήρωση των έργων, πάντως, είναι χαρακτηριστική. Η αρχική σύµβαση προέβλεπε 18 µήνες κι έχουν περάσει σχεδόν δυόµισι χρόνια, καθώς ο εργολάβος ζητεί συνεχώς παρατάσεις. «∆εν βιαζόµαστε. Είναι, ίσως, το µοναδικό έργο του δήµου που λόγω της ιδιαιτερότητάς του δεν µας επιτρέπεται να βιαστούµε και να πιέσουµε για την ολοκλήρωσή του. Απαιτείται η σωστή φροντίδα και ο κατάλληλος χρόνος ώστε να διαµορφωθεί έτσι όπως ορίζει ο ίδιος ο ιστορικός µας κήπος. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το καλοκαίρι θα έχει ολοκληρωθεί και το αποτέλεσµα θα µας ανταµείψει» λέει ο Κ. Μπακογιάννης.

Σύµφωνα µε τον δήµαρχο Αθηναίων, σκοπός των εργασιών δεν είναι να αλλάξει εικόνα ο Κήπος, άλλωστε δεν θα µπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο καθώς αποτελεί ένα ιστορικό µνηµείο, αλλά να αναβαθµιστούν οι υποδοµές του. Έτσι, ανακατασκευάζονται τα µονοπάτια και οι διάδροµοι, µε τη χρήση σταθεροποιηµένου χωµάτινου δαπέδου, που θα αγαπήσουν οι δροµείς αλλά και οι άνθρωποι που κινούνται µε αµαξίδιο, θα αντικατασταθεί το παλιό σύστηµα άρδευσης µε νέο, θα αναβαθµιστεί το δίκτυο ηλεκτροφωτισµού µε φωτιστικά νέας τεχνολογίας, θα υπάρξει νέο σύστηµα σήµανσης µε χρήση πινακίδων-χαρτών, τοποθετηµένων σε ύψος που να µπορεί να διαβάσει κι ένας άνθρωπος σε αµαξίδιο, γραµµένες και στη γραφή Μπράιγ, του συστήµατος γραφής και ανάγνωσης των τυφλών. Θα αναβαθµιστεί, επίσης, ο αστικός εξοπλισµός, π.χ. τα παγκάκια αλλά και τα καλαθάκια για τα σκουπίδια, που θα έχουν όλα την ίδια µορφή, την αρχική, µε το ένα ποδαράκι, θα επισκευαστούν και θα συντηρηθούν τα ρείθρα και τα πέτρινα αυλάκια της άρδευσης. Επιπλέον, γίνονται νέες φυτεύσεις, καθώς και παρεµβάσεις σε δέντρα µεγάλης ηλικίας. «Θέλουµε να ανοιχτεί ο Κήπος σε όσο πιο πολλούς, να είναι ασφαλής και να έχει ενδιαφέρον», λέει ο Κ. Μπακογιάννης, ο οποίος κατηφορίζει µια διαδροµή λέγοντας «έλα να δεις κάτι που θα το βλέπουν οι µαµάδες και οι µπαµπάδες και θα κλαίνε».Μια παιδική χαρά. «Θα είναι η ωραιότερη παιδική χαρά της Ελλάδας και µέχρι το καλοκαίρι θα είναι έτοιµη» λέει ο δήµαρχος. Τόσο η παιδική χαρά όσο και τα νέα θερµοκήπια, τα οποία θα επισκέπτονται µαθητές σχολείων, δεν εντάσσονται στα έργα αναβάθµισης, αλλά στο πρόγραµµα «Υιοθέτησε την πόλη σου», µε το κόστος, ύψους 800.000 ευρώ, να έχει αναλάβει το Ίδρυµα Μαρτίνου.

Τα μυστικά του Εθνικού Κήπου

Την εποµένη είχα ραντεβού µε έναν άνθρωπο που ξέρει τον Κήπο καλύτερα κι από την τσέπη του, µε τη γεωπόνο Κατερίνα Αγοραστού. Προσλήφθηκε για πρώτη φορά εδώ το 2004 κι εργάστηκε µέχρι το 2011. Επέστρεψε το 2017 και σήµερα είναι η προϊσταµένη του τµήµατος Εθνικού Κήπου. Πίσω στα χρόνια, το 1835, η σηµερινή Βουλή ήταν τα ανάκτορα των βασιλέων και η βασίλισσα Αµαλία αποφάσισε ο χώρος όπου βρίσκεται σήµερα ο Εθνικός Κήπος, έκτασης 154 στρεµµάτων, να γίνει ο κήπος των ανακτόρων. Ήταν ο πρώτος οργανωµένος χώρος πρασίνου στην Ελλάδα, µε χιλιάδες δέντρα και φυτά να έρχονται από το εξωτερικό. Κάποιοι τουρίστες χάζευαν τους τεράστιους φοίνικες στην είσοδο από τη Βασιλίσσης Αµαλίας, µπορεί και να µην ήξεραν ότι κάποιους από αυτούς τους φύτεψε η Αµαλία, µε σπόρους, και άλλους τους έφερε από νησιά. Για φανταστείτε, σχεδόν 200 χρόνια µετά κάποιοι από αυτούς τους φοίνικες παραµένουν στη θέση τους. Κάπου εκεί ξεκινήσαµε τη βόλτα µας µε την Κατερίνα Αγοραστού.

Οι συστάδες του Μπαρό

Σε πολλά σηµεία θα δείτε συστάδες κυπαρισσιών. Οι άνθρωποι του Κήπου τις αποκαλούν «συστάδες του Μπαρό», καθώς πολλές από αυτές κρατάνε από την εποχή του. Ο Φρανσουά Λουί Μπαρό ήταν ο διευθυντής του Κήπου µεταξύ 1845 και 1854. Έξω από την υπό κατασκευή παιδική χαρά, στην είσοδο του Ζαππείου, στέκονται δύο κυπαρίσσια που περιλαµβάνονται στον κατάλογο των πιο σηµαντικών κυπαρισσιών της Μεσογείου, µε κριτήρια το µέγεθος και την παλαιότητά τους.

Ύδρευση από το αρχαίο Πεισιστράτειο Υδραγωγείο

Το σύνολο του Εθνικού Κήπου εξακολουθεί να έχει ως αποκλειστική πηγή νερού το Πεισιστράτειο Υδραγωγείο, µια υπόγεια στοά του 6ου π.Χ. αιώνα, σε βάθος 10-12 µέτρων, που «µαζεύει» νερό από τον Υµηττό και στη συνέχεια, σε ένα µήκος εξίµισι χιλιοµέτρων, ακολουθεί την κοίτη του Ιλισσού, περνάει από την πλατεία του Αγίου Θωµά και τον Εθνικό Κήπο και καταλήγει στην αρχαία Αγορά, την οποία ύδρευε στην αρχαιότητα. Το νερό εισέρχεται καθηµερινά στη λίµνη που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά, κοντά στην είσοδο της Βασιλίσσης Σοφίας και µετά, µέσω επιφανειακών αυλακιών και υπόγειων δικτύων, διανέµεται σε όλη την έκταση του Κήπου.

Οι λίμνες του Εθνικού Κήπου

Είναι 6 στο σύνολό τους. Πολύ κοντά στη λίµνη όπου αρχικά συγκεντρώνεται το νερό, στην πλευρά της Β. Σοφίας, υπάρχει µια άλλη λίµνη όπου τα ψάρια κάνουν πανηγύρι! Είναι γεµάτη χρυσόψαρα, κυπρίνους και κόι, που είναι ο ασιατικός κυπρίνος. Πολύχρωµα, φτάνουν και το µισό µέτρο εδώ στη λίµνη. Λέγεται ότι τα κόι, όπως και κάποια άλλα είδη ψαριών, µπορούν να αναγνωρίσουν τους ανθρώπους που τα περιποιούνται τακτικά. Επίσης, φηµίζονται για την ευγενική τους φύση, καθώς δεν έχουν ίχνος επιθετικότητας. Σε άλλες λίµνες ζουν πάπιες και χήνες. Θα δείτε µοσχόπαπιες, που θα τις αναγνωρίσετε από το περίεργο ράµφος τους, αλλά και αγριόπαπιες, που ξεχωρίζουν από τον πράσινο λαιµό. Πάπιες, χήνες, χελώνες, τα κρι κρι, είναι η χαρά των παιδιών. Στην όχθη κάθε λίµνης όπου ζουν πάπιες και χήνες το προσωπικό του Κήπου τις ταΐζει καθηµερινά µε καλαµπόκι και λαχανικά. «Κάνουµε και µια προσπάθεια να εκπαιδεύσουµε κάπως τον κόσµο, να µην τις ταΐζουν µε οτιδήποτε. Μπορεί να τρώµε εµείς ποπ κορν εκείνη την ώρα, αλλά αυτό δεν σηµαίνει ότι µπορεί να τα φάει και η πάπια» λέει η Κ. Αγοραστού.

Το παλιό ψυγείο του παλατιού και οι μεγάλοι φυτόλακκες 

Το 1927, όταν ο Εθνικός Κήπος έγινε δηµόσιος, αποφασίστηκε, δυστυχώς, όπως υπογραµµίζει η γεωπόνος, το παλιό ψυγείο του παλατιού να διαµορφωθεί σε τουαλέτες για τους επισκέπτες του Κήπου. Στο παλιό ψυγείο, σε ένα πέτρινο κτίριο, τοποθετούνταν πάγος και αποθηκεύονταν τα τρόφιµα. Ήδη, λέει η Κ. Αγοραστού, έχει παρθεί η απόφαση και έχουν συνταχθεί οι µελέτες ώστε το κτίριο να αποκατασταθεί και σε λίγο καιρό να διαµορφωθεί σε «µουσείο του εαυτού του». Από τη µία και από την άλλη πλευρά αυτού του ιστορικού κτιρίου στέκονται αγέρωχοι δύο φυτόλακκες. Τεράστια δέντρα, πανύψηλα µε τη βάση τους να µοιάζει σα να είναι το αποτέλεσµα γλυπτικής. Αυτά τα δέντρα προέρχονται από τη Νότια Αµερική και λέγονται και «πυροσβέστες», επειδή έχουν πολύ νερό µέσα στους ιστούς τους. Σε κάποιες περιοχές φυτεύονται και ως δέντρα πυρασφάλειας µε τα δύο συγκεκριµένα του Κήπου να είναι σίγουρα πάνω από 100 χρόνων.

Ο μεγάλος άσπρος πλάτανος

Θα τον δείτε κοντά στο καφενείο, το οποίο, είναι η αλήθεια, τη µία λειτουργεί και την άλλη όχι. Μην κρατήσετε το βλέµµα σας στην ευθεία, σηκώστε το κεφάλι ψηλά, γιατί αυτός ο πλάτανος είναι ψηλότερος από 25 µέτρα. Είναι σχεδόν κάτασπρος και πανέµορφος. Στα κλαδιά αυτού του πλάτανου, όπως και των περισσοτέρων από 6.500 δέντρων του Κήπου, έχουν βρει καταφύγιο χιλιάδες πουλιά. «Υπάρχει µια µεγάλη ποικιλία από πουλιά, παπαγάλοι, κοκκινολαίµηδες, κότσυφες, τσαλαπετεινούς, έχουµε κι ένα µικρό γεράκι, και άλλα, που ζουν ελεύθερα, έχοντας βρει ένα φιλόξενο χώρο να φτιάξουν τις φωλιές τους και να βρουν την τροφή τους» λέει η Κ. Αγοραστού.

Η παιδική βιβλιοθήκη

Τον Κήπο επισκέπτονται καθηµερινά  Έλληνες και τουρίστες, αν και δεν γνωρίζουµε πόσοι ακριβώς. Η τελευταία µελέτη επισκεψιµότητας είχε πραγµατοποιηθεί το 2009 από το Πολυτεχνείο, αλλά η επισκεψιµότητα σήµερα είναι σηµαντικά µεγαλύτερη, σύµφωνα µε την Κ. Αγοραστού. Εδώ και χρόνια, επίσης, σε συνεργασία µε το Υπουργείο Παιδείας πραγµατοποιούνται εκπαιδευτικά προγράµµατα για µαθητές, ενώ ανάλογα µε τη διαθεσιµότητα µπορεί να γίνει ξενάγηση σε γκρουπ ατόµων. Στον Εθνικό Κήπο υπάρχει και παιδική βιβλιοθήκη, λειτουργεί τις καθηµερινές 09.00-15.00 κι έχει περίπου 4.000 τίτλους βιβλίων για παιδιά προσχολικής ηλικίας και δηµοτικού. Ακριβώς έξω από τη βιβλιοθήκη βρίσκεται η προτοµή του Ελβετού ευεργέτη Ιωάννη Γ. Εϋνάρδου. Σε διάφορα σηµεία υπάρχουν και οι προτοµές των Σολωµού, Βαλαωρίτη, Καποδίστρια, Σαµάρα και Ζαν Μωρεά, µε την Κ. Αγοραστού να λέει ότι ειδικά οι προτοµές των Καποδίστρια και Εϋνάρδου «συνδέουν» την ιστορία της Ελλάδας µε αυτήν του Εθνικού Κήπου, που ξεκίνησαν σχεδόν παράλληλα. Για την ιστορία, ο Εϋνάρδος, ο οποίος παρότι ήταν φιλέλληνας δεν είχε επισκεφθεί ποτέ την Ελλάδα, πρωτοστάτησε στη συγκέντρωση χρηµάτων για τα αιχµαλωτισµένα γυναικόπαιδα της εξόδου του Μεσολογγίου που επρόκειτο να πουληθούν στα σκλαβοπάζαρα, καταφέρνοντας να αγοράσει και στη συνέχεια να ελευθερώσει πολλά από αυτά. Φεύγοντας, µε τη φασαρία της Λ. Αµαλίας να απέχει µόλις τρία µέτρα από την ηρεµία του Κήπου, µια παρέα τουριστών έβγαζε φωτογραφίες µε φόντο τους φοίνικες. Να πάνε κι απ’ τον άσπρο µεγάλο πλάτανο ήθελα να τους πω, αλλά άντε να τους εξηγήσεις.