Το Πάνω Σπίτι: Ένα καλλιτεχνικό καταφύγιο για την περιθωριοποιημένη τέχνη

Το βράδυ που με πήγαν να ακούσω τζαζ στο «Πάνω Σπίτι», δεν ήξερα τίποτα για αυτό. Προσπέρασα τη μισοφωτισμένη είσοδο του νεοκλασικού δύο φορές – μία προς κάθε κατεύθυνση – γιατί νόμιζα ότι πήγαινα σε κάποιο λαϊβάδικο, οπότε περίμενα να δω πολύχρωμα φώτα και χαμό απ’ το κατώφλι (κι επειδή είμαι φρικτός στον προσανατολισμό). Απ’ το ισόγειο, κιόλας, το νεοκλασικό όπου στεγάζεται Το «Πάνω Σπίτι» είναι πανέμορφο. Στο σαλόνι, η κοινωνική ατμόσφαιρα είναι χαλαρή αλλά η αισθητική δραματική. Αισθάνεσαι σα να άλλαξες κόσμο. Άρχισα τις ερωτήσεις στην αρχιτέκτονα της παρέας κι εκείνη μου απάντησε, για άλλη μια φορά, ότι δεν ξέρει τα πάντα για όλα τα κτίρια του κόσμου απλώς επειδή είναι αρχιτέκτονας.

Λίγο μετά την άφιξή μας, με διαπέρασε η αίσθηση πως είτε πρόκειται να ζήσω μια μοναδικά αυθεντική, σχεδόν τελετουργική, καλλιτεχνική εμπειρία, είτε να παίξω κομπάρσος στο «Μάτια Ερμητικά Κλειστά». Εν τέλει, ήταν το πρώτο. Το τζαζ τρίο των Στάθη Ντόβα (πιάνο), Σεραφείμ Τουρίκα (ντραμς) και Παναγιώτη Χαραλαμπόπουλου (κόντρα μπάσο) ήταν μία από τις ωραιότερες τζαζ συναυλίες που έχω παρακολουθήσει ποτέ, σε έναν απ’ τους πιο καλλιτεχνικά «εμβυθιστικούς» χώρους που έχω επισκεφθεί. Κατά τη διάρκεια της βραδιάς, βρήκα την ευκαιρία για δυο λόγια με το παιδί που σέρβιρε το ποτό μου. «Πολύ ενδιαφέρον το μαγαζί σας», του είπα χοντροκεφαλωδώς. «Δεν είναι μαγαζί», μου απάντησε καλότροπα. Μιλούσα με τον Πύρρο Μαρματάκη, χωρίς να ξέρω το ρόλο του στο «Πάνω Σπίτι», ούτε το επίθετό του.

Ο Πύρρος Μαρματάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1998, είναι καλλιτέχνης και εκπληκτικός, πολυβραβευμένος πιανίστας. Πήρε το δίπλωμα του με Άριστα Παμψηφί Πρώτο βραβείο στην ηλικία των 16 ετών με καθηγητή τον Γεώργιο Μάνεσση. Αποφοίτησε με τιμές από το Deree The American College of Greece στο πρόγραμμα BA in Music Performance, με καθηγητές τον Δημήτρη Τουφεξή και την Κριστίν Τοκατλιάν. Ως κάτοχος της μουσικής υποτροφίας για 5 χρόνια, κέρδισε το βραβείο εξαίρετου αποφοίτου του Μουσικού τμήματος και το βραβείο Καλλιτεχνικών Επιτευγμάτων του κολλεγίου. Ύστερα προχώρησε σε διδακτορικές σπουδές στη Μουσική, στο Πανεπιστήμιο του Chichester, Wessex με τη δρα Laura Ritchie. Έχει βραβευτεί σε διαγωνισμούς όπως το DONAUWELLE International Music Competition (1^ο βραβείο στην ανώτατη ηλικιακή κατηγορία), το International Moscow Music Competition (1^ο βραβείο στην ηλικιακή κατηγορία 22 έως 25 ετών) και σε πολλούς άλλους.

Ο Πύρρος είναι γιος του σπουδαίου στιχουργού Μιχάλη Μαρματάκη. Ο Μιχάλης Μαρματάκης απεβίωσε το περασμένο έτος. Κυριότερα, ήταν γνωστός ως βασικός στιχουργός του συγκροτήματος «Τερμίτες». Έγραψε τους στίχους πολυαγαπημένων τραγουδιών όπως τα «Σκόνη», «Η Αμαρτωλή Μαριά», «Θεσσαλονίκες», «Μηχανικά», «Ο μ’ αγαπάς κι η σ’ αγαπώ» και πολλά άλλα.

Μιλήσαμε με τον Πύρρο Μαρματάκη για το «Πάνω Σπίτι», τις αξίες του, την ίδρυση και το όραμά του.

Τι είναι «Το Πάνω Σπίτι» και ποιος είναι ο σκοπός του; Ποιοι είναι οι βασικοί συντελεστές πίσω από τη διοργάνωση την εκδηλώσεων;
To Πάνω Σπίτι είναι ένας υπό ίδρυση πολιτιστικός σύλλογος, με την λογική να δημιουργήσει ένα καλλιτεχνικό στέκι στο οποίο θα προβάλουμε με ειλικρινή αγάπη για την τέχνη ανθρώπους οι οποίοι θέλουν να δείξουν το έργο τους και να τολμήσουν οποιαδήποτε ποιοτική μορφή έρευνας και πρωτοπορίας, η οποία δεν θα ήταν αποδεκτή από το σύστημα το οποίο είναι εν πλήρη αντιθέσει με μας, κατά βάση κερδοσκοπικό. Βασικός άξονας της συνεργασίας μας με τους καλλιτέχνες είναι οι αξίες της αλληλεγγύης, όμορφης συνεργασίας και ανθρώπινης επικοινωνίας απαλλαγμένη από τα δεσμά μη-καλλιτεχνικών παρεμβατικών παραγόντων. Οι συντελεστές της διοργάνωσης είναι μία ομάδα νέων καλλιτεχνών με ανάλογο πάθος για τον ρομαντικό μας σκοπό, αλλά κατά βάση την διοργάνωση την κάνει ο Πύρρος Μαρματάκης, βασικός συντονιστής των εκδηλώσεων. Σημαντικότατο ρόλο σε αυτό έχουν όλα τα μέλη του συλλόγου μας, τα οποία μοιράζονται το ίδιο όραμα, είναι άνθρωποι με ευαισθησία, νέοι καλλιτέχνες στην πληθώρα τους όπως o Δημήτρης Κουνατιάδης, η Εριφύλη Δρακοπούλου και η Σαμπίνα Ανδρέα Άλλεν, άνθρωποι με πάθος που στηρίζουν με εμπιστοσύνη τις πρωτοβουλίες που παίρνονται.

Πότε και πώς ξεκίνησε αυτό το καλλιτεχνικό εγχείρημα;
Μετά τον θάνατο του πατέρα μου, Μιχάλη Μαρματάκη, για ψυχολογικούς λόγους αποφάσισα με τον αδερφό μου Μίνω και τον πολύ καλό μου φίλο Ελισαίο να φτιάξουμε το σπίτι στο οποίο έμενε ο παππούς μου. Αντίθετα από τους εμφανείς τρόπους αξιοποίησης ενός ακινήτου αποφασίσαμε να πειραματιστούμε πάνω στις αξίες και το πάθος για την τέχνη που κληρονομήσαμε. Αρχίσαμε να το ανακαινίζουμε και να το βάφουμε μόνοι μας, χειρωνακτική δουλειά η οποία ήταν εξοντωτική αλλά ευχάριστα δημιουργική και φτάσαμε σε αυτό το αποτέλεσμα που βλέπετε για το οποίο νιώθουμε πραγματικά περήφανοι. Η ανταπόκριση του κόσμου καθώς και των ανθρώπων που μας βοήθησαν και μας στήριξαν ήταν συγκλονιστική, το εγχείρημα κύλησε με τέτοια ροή που πραγματικά πιστεύω ότι αντιπροσωπεύει την ανάγκη της Ελληνικής πραγματικότητας για μια φρέσκια, ειλικρινή δίοδο του πολιτισμού.

Ποια είναι η ιστορία του πανέμορφου νεοκλασσικού στο οποίο στεγάζεστε;
Το νεοκλασικό αυτό είναι χτισμένο από τον προπάππου μου και είναι το πατρικό σπίτι της μάνας μου. Καθώς ο παππούς ήταν όλη του τη ζωή στα καράβια όταν έχτισε αυτό το σπίτι επέβαλε στοιχεία που του θυμίζαν το καράβι και τη θάλασσα. Παραδείγματος χάριν μεγάλοι, στενοί και σκοτεινοί διάδρομοι για να μπορεί να περπατάει πάνω κάτω όπως σε ένα καράβι της εποχής, φινιστρίνια σε εσωτερικές πόρτες και μεθόδους ξυλοδεσιάς που χρησιμοποιούνται από ναυτικούς.

Πρόσφατα, βρέθηκα στο Πάνω Σπίτι, για να ακούσω το υπέροχο τζαζ τρίο των Στάθη Ντόβα (πιάνο), Σεραφείμ Τουρίκα (ντραμς) και Παναγιώτη Χαραλαμπόπουλου (κόντρα μπάσο). Με ποια κριτήρια επιλέγετε τα καλλιτεχνικά δρώμενα που θα στεγάσετε;
Το βασικό κριτήριο είναι η άμεση επικοινωνία και γνωριμία με τους καλλιτέχνες, από την οποία φαίνεται η ποιότητα του ανθρώπου και η αγάπη του για την τέχνη. Ως καλλιτέχνες οι ίδιοι προσπαθούμε ανοιχτόμυαλα να κρατήσουμε ένα ψηλό επίπεδο σε αυτά που παρουσιάζουμε, έχοντας πάντα στο μυαλό βέβαια την υποκειμενικότητα στην αξιολόγηση της τέχνης. Δεν απορρίπτουμε δογματικά οποιοδήποτε είδος έκφρασης, αλλά προσπαθούμε μέσα στο κάθε πλαίσιο ο δημιουργός να είναι καλός και αληθινός. Με τέτοια φιλοσοφία έχουμε φιλοξενήσει πειραματική μουσική από την σφαίρα της «κλασσικής» μουσικής, παραδοσιακή μουσική, μουσική της Ανατολίας, στυλ μπουάτ, ρεμπέτικο έως και αφηρημένη ηλεκτρονική μουσική, τα λεγόμενα sound-scapes.

Με τη Νεφέλη Μαρματάκη να σχεδιάζει το «λογότυπο» του «Πάνω Σπιτιού» και τον Πύρρο Μαρματάκη διοργανωτή και συμμετέχοντα performer, οφείλω να ρωτήσω για την επιρροή του σπουδαίου στιχουργού Μιχάλη Μαρματάκη στη δημιουργία και την ταυτότητα του καλλιτεχνικού σας στεκιού.
Παρ’ όλο που ο θάνατος του πατέρα και μέντορα μου Μιχάλη Μαρματάκη έγινε πριν την ίδρυση του στεκιού μας, η συμβολή του ήταν κομβική τόσο στις αξίες τις οποίες μας κληρονόμησε, την ευαισθησία και καλλιτεχνική τόλμη που τον χαρακτήριζε, το πάθος του για αληθινή τέχνη, και τον ρόλο του ως πυλώνα πάνω στον οποίο πατάμε. Πιστεύω άτομα της γενιάς του μας τιμούν με την παρουσία τους ακριβώς επειδή αυτό το μέρος είναι κομμάτι του και οι νέοι επειδή τελικά αυτές οι αξίες είναι αληθινές. Ως προς την ξαδέρφη μου Νεφέλη Μαρματάκη, είναι όχι μόνο αγαπημένη συγγενής και φίλη αλλά και ένας εμπνευσμένος, ταλαντούχος καλλιτέχνης η οποία ανήκει στη νέα γενιά ασυμβίβαστων καλλιτεχνών η οποία μοιράζεται το ίδιο όραμα μαζί μας.

Τι σας δίνει τη μεγαλύτερη χαρά σε αυτό το project και ποιες είναι οι βασικές δυσκολίες του;
Η μεγαλύτερη χαρά είναι πάντα το συναίσθημα. Μια καλή βραδιά που θα μας αγγίξει συναισθηματικά είναι γενικά η μεγαλύτερη απόλαυση. Η έκφραση και λήψη του πηγαίου συναισθήματος μέσω της τέχνης είναι για μας λόγος ύπαρξης. Φυσικά πολύ μεγάλη χαρά παίρνουμε και από την ανταπόκριση του κόσμου, ειδικά σε περιπτώσεις που καταλήγει να μεταδίδονται αισθήματα συγκίνησης από τον δημιουργό στο ακροατήριο. Θα μπορούσα να προσθέσω ότι η αμοιβαία αίσθηση αλληλεγγύης και εμπιστοσύνης με την οποία ξεκινάμε και τελειώνουμε τις εκδηλώσεις μας είναι πολύ ενθαρρυντική. Οι βασικές δυσκολίες είναι οι γνωστές, έλλειψη χρημάτων καθώς ο χώρος μας είναι αυτοδιαχειριζόμενος, λειτουργεί με συνεισφορά και διαχειρίζεται  από καλλιτέχνες οι οποίοι ως επάγγελμα δεν είναι φημισμένοι για την οικονομική τους ευμάρεια. Κομβικό όμως στοιχείο είναι η εμμονή μας και η αίσθηση καθήκοντος να δημιουργήσουμε έναν χώρο επαγγελματικού επιπέδου, με καλό φως, καλό ήχο, καλή ατμόσφαιρα, καλή αισθητική, καθαριότητα και εξυπηρέτηση στους φιλοξενούμενους μας.

«Στεγάζουμε όλους τους απ' έξω», αναφέρετε στη σελίδα σας στο facebook. Ποιοι είναι οι «απ' έξω» και γιατί επείγει η καλλιτεχνική τους εκπροσώπηση;
Θα τολμήσω να πω ότι η τέχνη έχει γίνει βορά σε κερδοσκόπους. Οι περισσότερες εταιρείες πλασάρουν και στηρίζουν ότι φέρνει το περισσότερο χρήμα αγνοώντας την ποιότητα και βάζοντας μπροστά επιφανειακούς παράγοντες όπως η δημοσιότητα. Διάφορα είδη έκφρασης έχουν σχεδόν ολοκληρωτικά αποκλειστεί από την αγορά, εκτός από εξαιρετικά ιδιαίτερες περιπτώσεις στις οποίες συνήθως θα πρέπει να κοπιάσουν η να έχουν πολύ καλές επαφές για να υπάρξουν. Οι μουσικές σκηνές είναι δυσπρόσιτες για έναν νέο άγνωστο καλλιτέχνη η αντιστρόφως για έναν ηλικιωμένο καλλιτέχνη ο οποίος είναι πλέον εκτός μόδας. Για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν χρειάζεται νομίζω να αναφερθώ, ο κάθε άνθρωπος που βιώνει την Ελληνική πραγματικότητα βγάζει το συμπέρασμα του. Η καλλιτεχνική εκπροσώπηση τέτοιων ανθρώπων επείγει διότι ουσιαστικά μιλάμε για άτομα τέτοιας υπαρξιακής δύναμης που παλεύουν με πάθος να μεταδώσουν ευαισθησία και ψυχή αντιμετωπίζοντας ένα περιβάλλον εμπόδιο. Τέτοιους ανθρώπους θα έπρεπε να τους παροτρύνουμε και να τους διευκολύνουμε καθώς η επιρροή του πολιτισμού και της κουλτούρας είναι πολύ πιο ουσιώδης και βαθιά σε οποιαδήποτε πτυχή της κοινωνίας απ’ ότι εκλαμβάνεται επιφανειακά. Παραδείγματος χάριν, πως θα έχεις ένα καλό σύστημα υγείας αν τα άτομα τα οποία εμπλέκονται σε αυτό το περιβάλλον δεν έχουν εκτεθεί σε υλικό το οποίο θα τους ευαισθητοποιήσει και αναπτύξει ως ανθρώπους;

Τι μελλοντικά σχέδια υπάρχουν για το «Πάνω Σπίτι»;
Το «Πάνω Σπίτι» θα θέλαμε να γίνει πραγματικά ένα σκληροπυρηνικό κέντρο τέχνης, ένα φυτώριο δημιουργίας κρατώντας όσο μπορούμε και με την βοήθεια του κόσμου αυτήν την υπέροχη ρομαντική ιδεολογία της τέχνης, όσο αφελής και να μπορεί να φαίνεται.

Λεωφόρος Αλεξάνδρας 37, Εξάρχεια, 6973981683