Η ιστορία της αθηναϊκής καντάδας

Αθήνα. Μια πόλη γεμάτη ήχους, ακούσματα και μελωδίες, διαφορετικές ανά τις δεκαετίες, μα όμως τόσο χαρακτηριστικές, που μοιάζουν ουσιαστικά σαν μουσική υπόκρουση αναρίθμητων ιστοριών και γεγονότων. Ένα τόσο ιδιαίτερο άκουσμα για αυτήν εδώ την πόλη έχουν υπάρξει και οι περίφημες Αθηναϊκές καντάδες, ταυτίζοντας τις μελωδίες τους με μια ολόκληρη εποχή.

Την εποχή εκείνη, όπου με έντονο το στοιχείο του ρομαντισμού, η πόλη μόλις σουρούπωνε αποκτούσε μια άλλη αύρα πιο μελωδική. Μιλώντας στην ATHENS VOICE η Αθηναιογράφος κ. Άρτεμις Σκουμπουρδή εξηγεί πως «επισήμως υπάρχει μια χρονολόγηση κατά την οποία γνώρισε μεγάλες δόξες και απλώθηκε η αθηναϊκή καντάδα γύρω στα 1931 κατά την διάρκεια της αποκριάς στην Πλάκα. Ήταν η περίοδος των εορτών του Τουρισμού, τότε που υπήρξε μια ομάδα διανοούμενων, ποιητών και ανθρώπων που είχαν γνώση της μουσικής και αυτοί κατά κάποιο τρόπο είχαν πιστέψει ότι ο τουρισμός για να διαφημιστεί η πόλη, θα έπρεπε να οργανώσει την αναβίωση των παλιών εορταστικών εθίμων στην παλαιά Αθήνα, στην Πλάκα και στου Ψυρρή. Και έτσι ξεκινά να προωθείται η αναγέννηση της Αθηναϊκής καντάδας.

Όμως η Αθηναϊκή καντάδα είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα. Διαβάζοντας και μελετώντας παρατηρούμε ότι την τελευταία εικοσαετία του 19ου αιώνα γίνονται διάφορες καντάδες στο δρόμο, υπήρχαν δηλαδή βραδινοί μελωδικοί περιπατητές που πορεύονταν στην Πλάκα, στο Μοναστηράκι, στου Ψυρρή και στην Νεάπολη Εξαρχείων. Επομένως από τότε, τέλη του 19ου αιώνα και στο γύρισμα με τον 20ό αιώνα έχουμε καντάδες και φυσικά ξεκίνησαν μέσα από τις παραδοσιακές ταβέρνες και μετά άρχισαν να βγαίνουν στα σοκάκια, εκεί που οι άνθρωποί ευθυμούσαν καθώς έφευγαν και περπατούσαν στους δρόμους. Έπειτα οι καντάδες συνδέονται και με ερωτικά τραγούδια. Καντάδες κάτω από το μπαλκόνι μιας κοπέλας. Και έτσι καθιερώνεται ένας τρόπος όπου εκείνη άνοιγε το παράθυρο και ίσως πετούσε ένα λουλούδι σαν ανταπόκριση».

Και κάπως έτσι οι ερωτευμένοι νέοι της πόλης των Αθηνών τραγουδούσαν το σ’ αγαπώ κάτω από το μπαλκόνι, στο κορίτσι που αγαπούσαν. Μετά το ηλιοβασίλεμα, την ώρα που η νύχτα απλωνόταν σε δρόμους και σοκάκια, οι κιθάρες έπιαναν δουλειά και τριγύρω οι γωνιές της πόλης γέμιζαν ερωτικές καντάδες. «Υπάρχει βέβαια και η χιουμοριστική πλευρά που ο πατέρας της κοπέλας δεν δέχεται να εκτίθεται η κόρη του από τους κανταδόρους κάτω από το παράθυρο και πετάει έναν κουβά νερό. Μάλιστα πολλοί σκιτσογράφοι της εποχής έφτιαχναν τέτοιες εικόνες για να διακωμωδήσουν παρόμοιες εκδηλώσεις», προσθέτει  η Αθηναιογράφος κ. Αρτεμις Σκουμπουρδή και σημειώνει: «Αυτή ήταν η χρυσή εποχή της καντάδας έχοντας επηρεαστεί πάρα πολύ από τις οπερέτες που γνώριζαν μεγάλες δόξες την πρώτη εικοσαετία χονδρικά του 20ου αιώνα. Είχαμε βέβαια και μουσικούς καταπληκτικούς. Σπουδαίους δημιουργούς, καλλιτέχνες που κατάφεραν να δώσουν ξεχωριστή πνοή στα ακούσματα εκείνης της εποχής.

Αξίζει να σημειωθεί ότι όσοι πήγαιναν στο θέατρο να ακούσουν μια ωραία οπερέτα την πρώτη εικοσαετία του 20ού αιώνα, μετά έβγαιναν και στους δρόμους και τραγουδούσαν. Άρεσαν στους θεατές αυτά τα ακούσματα και τους άρεσαν να τα ακούν και στα σοκάκια της πόλης. Όλα αυτά μέχρι το 1922. Όταν συνέβη η τραγωδία της Μικράς Ασίας παροδικά οι καντάδες σταμάτησαν. Και για ένα μεγάλο διάστημα ήταν σαν να σταμάτησαν όλα τα ακούσματα. Ήταν μια φρικτή τραγωδία που βίωσε ο ελληνισμός το 1922 και δεν είχαν οι άνθρωποι περιθώριο ούτε να τραγουδήσουν. Ήταν ουσιαστικά σαν να τελείωσε αυτό το είδος της αθηναϊκής οπερέτας που ήταν εξαιρετικά προσφιλές είδος θεάματος και μελωδίας.

Όμως στα 1929, και με την περίφημη γενιά του 1930 σταδιακά, όταν βελτιώθηκε η εικόνα που ζουν οι άνθρωποι και τα πράγματα διαφοροποιούνται, έχουμε μια αναγέννηση. Ευθυμούν σιγά σιγά οι άνθρωποι και αρχίζουν και πάλι να βγαίνουν οι καντάδες στους δρόμους. Έτσι αναβιώνουν τα εορταστικά έθιμα και αρχίζει να διαδίδεται ξανά στους δρόμους αυτό το είδος διασκέδασης.

Φυσικά όταν έρχεται ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και ο Εμφύλιος τα πράγματα παγώνουν. Οι καταστάσεις δεν βοηθούν ώστε ο κόσμος να ασχοληθεί με κάτι ευχάριστο. Όμως μετά το 1950 αναβιώνει και πάλι αυτή η ανάγκη ώστε να επανέλθει η αθηναϊκή καντάδα στους παλιούς καλούς καιρούς. Όσον αφορά στα προσωπικά βιώματά μου, επειδή είμαι Πλακιώτισσα δεν θυμάμαι πια τη δεκαετία του 1960 και του 1970 καντάδες στους δρόμους. Έχουν διαφοροποιεί οι ανάγκες. Όμως τα ίδια τραγούδια των κανταδόρων, αναβίωναν μέσα στις ταβέρνες της Πλάκας με υπέροχες φωνές καλλιτεχνών και υπέροχες μουσικές εκδηλώσεις - αν και τη δεκαετία του 1960 και του 1970 άνθιζαν οι μπουάτ. Ωστόσο η καντάδα ήταν στα ακούσματα των γονιών μας και άρεσε σε πολλούς από εμάς να ακούμε σε παραδοσιακές ταβέρνες αποσπάσματα από οπερέτες και Αθηναϊκές καντάδες. Η καντάδα βέβαια η αθηναϊκή τη δεκαετία του 1960 και του 1970 δεν είναι πια στους δρόμους της πόλης».

Και κάπως έτσι, αυτά τα μελωδικά ακούσματα σταμάτησαν να ηχούν στα σοκάκια της πόλης, εκεί όπου άλλοτε οι νυχτερινοί περιπατητές κατάφερναν με τις μουσικές τους να μετατρέπουν την Αθήνα σε μια ρομαντική παλέτα εικόνων, κάτω από το βραδινό ημίφως και τις ανθοστόλιστες βεράντες.