Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός»: Ποια υπόθεση κατασκοπίας εκτυλίχτηκε στο εκκλησάκι του;

Στα προπολεμικά χρόνια το νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» ήταν το κυριότερο νοσηλευτικό ίδρυμα της Αθήνας τόσο από πλευράς αριθμού κλινών όσο και ως προς το επιστημονικό προσωπικό που υπηρετούσε σε αυτό. Ακόμη, είχε και μια άλλη σημαντική αποστολή: την εκπαίδευση αδελφών νοσοκόμων.

Η δημιουργία του μεγάλου αυτού νοσηλευτικού ιδρύματος οφείλεται στην πρωτοβουλία της βασίλισσας Όλγας, που υιοθετήθηκε με ενθουσιασμό από την αθηναϊκή κοινωνία. Προς υλοποίησή της δημιουργήθηκε επιτροπή υπό την προεδρία του Μητροπολίτη Αθηνών Προκοπίου και μέλη τούς καθηγητές του Πανεπιστημίου Λέοντα και Γεώργιο Μακκά, τον διευθυντή (διοικητές στα κατοπινά χρόνια) της Εθνικής Τράπεζας Μάρκο Ρενιέρη και τον διευθυντή της Σχολής Καλών Τεχνών Αναστάσιο Θεοφιλά.

Η επιτροπή κινήθηκε δραστήρια και κατόρθωσε μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να συγκεντρώσει τα απαιτούμενα για την επίτευξη του σκοπού κεφάλαια, χάρη στις γενναίες εισφορές πολλών Αθηναίων. Πρώτος, βέβαια, ο πανταχού παρών σε ευεργεσίες και ενίσχυση κοινωφελών έργων, Ανδρέας Συγγρός με μια κολοσσιαία δωρεά 125.000 δραχμών. Η Μονή Πετράκη με τη διαδοχική παραχώρηση τριών γηπέδων 10.000 τετρ. πήχ., 7.000 τετρ. πήχ. και 6.000 τετρ. πήχεων προσέφερε την αναγκαία για την ανέγερση του νοσοκομείου έκταση. Σχηματίστηκε έτσι το οικοδομικό τετράγωνο συνολικής έκτασης 23 στρεμμάτων, που περικλείεται από τις σημερινές οδούς Υψηλάντου – Μαρασλή – Αλωπεκής (Πατέρα) – Γενναδίου. Φυσικά, εκείνα τα χρόνια, όλοι αυτοί οι δρόμοι ήταν ανώνυμοι και εν πολλοίς ασχημάτιστοι. Άλλωστε, η περιγραφή του γηπέδου, όπως αποτυπώνεται στην απόφαση 1348/824 του Υπουργείου Εκκλησιαστικών Υποθέσεων και Εθνικής Παιδείας, είναι αποκαλυπτική. Σύμφωνα με αυτήν, η παραχωρούμενη έκταση βρίσκεται «εις τους μεσημβρινούς πρόποδας του Λυκαβηττού και περί την μεσημβρινήν πλευράν» συνορεύει δε «αρκτικώς με ανώνυμον οδόν, ανατολικώς με ρεύμα, δυτικώς με οδόν πλάτους 18 μ., και νοτίως με οδόν 20 μ.».

Και ο Δημήτριος Σκουζές μάς δίνει μια σύντομη αλλά γλαφυρή εικόνα της περιοχής όπου εγκαταστάθηκε ο «Ευαγγελισμός». Γράφει λοιπόν ότι βρίσκεται «επί εξοχικής τερπνής και υγιεινής θέσεως, συνδυαζούσης τας χάριτας της εξοχής και τας ευκολίας του εν ταις πόλεσι βίου». Τα αρχιτεκτονικά σχέδια του «Ευαγγελισμού» εκπόνησε ο Γεράσιμος Μεταξάς, ενώ την επίβλεψη είχε ο εκ των μελών της Επιτροπής Αναστάσιος Θεοφιλάς. Ο θεμέλιος λίθος ετέθη στις 23 Μαρτίου 1881 και το έργο ολοκληρώθηκε σε τρία χρόνια. Στις 25 Μαρτίου 1884 έγιναν τα εγκαίνια παρουσία της βασιλικής οικογένειας. Πρώτη πρόεδρος του Δ.Σ. ήταν η Ιφιγένεια Συγγρού και μέλος η Αλεξάνδρα Παππούδωφ. Με συνεχείς δωρεές, η νοσηλευτική δυναμικότητα πολλαπλασιάστηκε τα επόμενα χρόνια, ώστε σήμερα να αποτελεί ένα τεράστιο και από κάθε άποψη σύγχρονο νοσοκομείο.

Ένα σημείο που ασφαλώς αξίζει ιδιαίτερης επισήμανσης είναι ότι η πρόσοψη του νοσοκομείου δεν τοποθετήθηκε επί της λεωφόρου Κηφισίας (νυν Βας. Σοφίας), αλλά πολλά μέτρα προς το εσωτερικό, ώστε να δημιουργηθεί χώρος δημιουργίας αλσυλλίου, το οποίο σκοπό είχε να απομονώσει το νοσοκομείο από τον θόρυβο και τον κονιορτό της οδού Κηφισίας! Ο ρόλος που διαδραμάτισε ο «Ευαγγελισμός» στη ζωή των Αθηναίων είναι πραγματικά μοναδικός. Αρκεί να αναφερθεί ότι κατά την πρώτη εκατονταετία της λειτουργίας του (1883-1983) περιέθαλψε 951.123 ασθενείς!

Στις 22 Οκτωβρίου 1938, μετά από πρόταση του Κώστα Κοτζιά, το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Αθηναίων αποφάσισε την ανέγερση προτομής της βασίλισσας Όλγας στο προ του «Ευαγγελισμού» αλσύλλιο και ανάθεσε την εκτέλεση του έργου στον γλύπτη Κώστα Δημητριάδη. Κατά τα αποκαλυπτήρια της προτομής, μίλησε ο τότε διοικητής της Εθνικής Τράπεζας Αλέξανδρος Κορυζής, που ήταν και πρόεδρος του Δ.Σ. του θεραπευτηρίου.

Μεταπολεμικά, εντός του άλσους, σε μια πρόχειρη κατασκευή (που όμως διατηρήθηκε επί χρόνια!), στη γωνία λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας και της οδού Γενναδίου, λειτούργησε το δημοφιλές εστιατόριο «Μποσκέτο».

Με τον «Ευαγγελισμό» συνδέεται και μια πραγματικά μυθιστορηματική υπόθεση κατασκοπίας που εκτυλίχθηκε τα τελευταία προπολεμικά χρόνια αλλά αποκαλύφθηκε μεταπολεμικά. Είναι μια ιστορία για την οποία πολλά έχουν γραφεί και που αξίζει να τη θυμηθούμε.

Μέσα στον χώρο του νοσοκομείου και προς την πλευρά της οδού Μαρασλή, έχει οικοδομηθεί από το 1912 ένας ναός, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, προς εξυπηρέτηση των ασθενών, του ιατρικού προσωπικού και των αδελφών νοσοκόμων. Καθώς ο «Ευαγγελισμός» ήταν, τουλάχιστον μέχρι τον Πόλεμο, το κυριότερο νοσοκομείο της Αθήνας, ήταν φυσικό να καταφεύγουν σε αυτό για νοσηλεία όλες οι σημαίνουσες προσωπικότητες όχι μόνο της Αθήνας αλλά και της υπόλοιπης Ελλάδας. Εφημέριος του ναού κατά τα τελευταία πριν από τον Πόλεμο χρόνια είχε τοποθετηθεί ένας νέος ιερέας, εξαιρετικά μορφωμένος και συμπαθής, ο πατήρ Ιωάννης. Ο πατήρ Ιωάννης ήταν Άγγλος, που ασπάστηκε την Ορθοδοξία και μετέβη στο Άγιο Όρος για να μονάσει μερικά χρόνια. Στη συνέχεια, κατήλθε στην Αθήνα και, άγνωστο με ποιον τρόπο, τοποθετήθηκε εφημέριος στην εκκλησία του νοσοκομείου «Ευαγγελισμός». Εκεί συνδέθηκε με όλες τις προσωπικότητες που νοσηλεύονταν στο νοσοκομείο και, φυσικά, έγινε ο πνευματικός και εξομολογητής τους. Την ημέρα που οι Γερμανοί κατέλαβαν την Αθήνα (27 Απριλίου 1941) ο πατήρ Ιωάννης εξαφανίστηκε. Και κανείς δεν μπορούσε να παράσχει οποιαδήποτε πληροφορία ως προς τον τρόπο της εξαφάνισής του. Στα τραγικά χρόνια που ακολούθησαν με την κατοχή, οι Αθηναίοι λησμόνησαν τον πατέρα Ιωάννη… Όταν όμως η ώρα του λυτρωμού έφτασε (Οκτώβριος 1944), ο πατήρ Ιωάννης εμφανίστηκε και πάλι. Ήταν ολότελα αλλαγμένος. Είχε αποβάλει τα ράσα, είχε ξυριστεί και φορούσε στολή Βρετανού αξιωματικού! Ήταν πλέον ο ταγματάρχης David Balfour, σύμβουλος του στρατηγού Σκόμπυ. 

Ιnfo
*Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από το βιβλίο του Κώστα Χρ. Χατζιώτη: «Λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας» Το χρονικό του ομορφότερου δρόμου της Αθήνας-Ιστορία – Κάτοικοι – Διαδρομές», 450 σελίδες, σκληρό εξώφυλλο εκδ. Παρισιάνου. Ευχαριστούμε τον συγγραφέα για την παραχώρηση της άδειας αναδημοσίευσης.