Οι στοές της πόλης

Το «Passagenwerk», γνωστότερο με τον αγγλικό του τίτλο «Arcades Project», ημιτελές, περίφημο και post mortem εκδομένο έργο του Βάλτερ Μπένγιαμιν δεν είναι παρά εκτεταμένες σημειώσεις, αλλά οι μελετητές ομοφωνούν ότι, αν ολοκληρωνόταν, θα ήταν μια συστηματική καταγραφή των εσωτερικών στεγασμένων στοών του Παρισιού και μάλιστα το 19ο αιώνα. Αφού ένας φιλόσοφος αυτού του μεγέθους γοητευόταν από τις στοές σε βαθμό που να ξεχνάει τις θεωρίες του, καταλαβαίνει κανείς τη γοητεία που ασκεί το συγκεκριμένο αστικό πολεοδομικό (με την κυρίως έννοια: πολεο-δομικό) φαινόμενο στον κοινό άνθρωπο – και, πάντως, σε μένα.

Στην Αθήνα, βέβαια, αμφιβάλλω αν υπάρχει κτίριο του 19ου αιώνα που να διαθέτει στοά. Του 20ού, ναι, και μάλιστα ολοένα και περισσότερα, αφού αρχίζει να λείπει ο χώρος στο Κέντρο, να λείπουν οι σκιές, να πυκνώνει η κυκλοφορία στους δρόμους και να γίνονται ανεκτές οι μικρότερες εμπορικές ανάγκες (εννοώ από μικροεπιχειρηματίες που δεν έχουν ή δεν θέλουν να πληρώσουν μαγαζί πάνω στο δρόμο, ενώ το κράτος ανέχεται απλούστερες προδιαγραφές για τέτοια μαγαζιά). Αυτοί είναι οι παράγοντες που τις γέννησαν – και πάνω απ’ όλα ο τριτογενής τομέας, δηλαδή υπηρεσίες και εμπόριο.

Υπάρχουν στοές υπόγειες και επίγειες (ενίοτε μάλιστα το ίδιο κτίριο διαθέτει και επίγεια και υπόγεια στοά), εντελώς στεγασμένες ή με κολόνες από τη μια μεριά, τυφλές ή με εξόδους/εισόδους, ανώνυμες και επώνυμες, φωτισμένες και σκοτεινές, μακρές και τοσοδούλες. Ιδιαίτερη περίπτωση είναι ένας δρομάκος, η Αριστείδου, ένα τετράγωνο όλος κι όλος ανάμεσα Σοφοκλέους κι Ευριπίδου, που η ανατολική της μεριά έχει πολλές υπόγειες στοές, που όλες βγάζουν στο αρχαίο τείχος της πόλης μας, μερικά διατηρημένο στα θεμέλια των σύγχρονων πολυκατοικιών.

Πρακτικά, όλο το Κέντρο της πόλης μας είναι γεμάτο στοές με σχήματα: Ι, Ε, Ξ (φανταστείτε το με γραμμή στη μέση), Η, Γ, Π, S κ.λπ. Εκατοντάδες έχουν δημιουργηθεί στην περίμετρο Σύνταγμα - Κολωνάκι - Εξάρχεια - Κάνιγγος - Βάθη - Ομόνοια - Ψυρή - Μοναστηράκι - Πλάκα - Σύνταγμα. Υπάρχουν δρόμοι που έχουν πιο πολλές στοές, παρά διασταυρώσεις με κανονικούς δρόμους: η Ερμού, η Χ. Τρικούπη, η Θεμιστοκλέους, η Αγ. Μάρκου, η Κολοκοτρώνη, η Πανεπιστημίου, η Σταδίου, η Ευριπίδου, η Αιόλου. Όποιος ξέρει να κινηθεί μέσα στις στοές, κόβει δρόμο, ξεφεύγει από πιθανούς διώκτες, ή, απλά, χάνεται σε άλλους κόσμους.

Ποικιλία επιχειρήσεων, συνήθως μικρών, συνθέτουν τον ημίκλειστο κόσμο της στοάς. Καφενεία, τυπογραφεία, καφετέριες, φαρμακεία, αγορά χρυσού, (παλαιο)βιβλιοπωλεία, είδη πλεκτικής, φωτογραφεία, τυροπιτάδικα, τακουνάδικα, ρουχάδικα, παπουτσάδικα, μίνι εστιατόρια, φωτοτυπάδικα, ρολογάδικα, ταξιδιωτικά γραφεία, δακτυλογραφήσεις, ορθοπεδικά, μικροεκδότες, καπελάδικα, ουζερί, μικρά ηλεκτρικές συσκευές και σακούλες για σκούπες, ντιβιντάδικα, καπελάδικα, γυαλάδικα, κουρεία (όχι όμως και κομμωτήρια), ψιλικατζίδικα, μαγαζιά μουσικής (παρτιτούρες, όργανα), κορδονάδικα, σουβλατζίδικα, είδη κομμωτηρίου, χαρτικά και σχολικά είδη, λογιστικά-φορολογικά, επισκευές φορητών συσκευών, κλειδαράδικα, συλλεκτικά (γραμματόσημα, νομίσματα κ.λπ.), ό,τι πάρετε €1, κορνιζάδικα, καλτσάδικα, πρατήρια ψωμιού (όχι όμως και κανονικοί φούρνοι), προποτζίδικα-λαχειάδικα, εσωρουχάδικα, φτηνά κοσμηματοπωλεία, λίγα φαρμακεία και ραφτάδικα, σπάνια και πού εργαλεία, μικροβιοτεχνίες ή κάνας τόρνος και, φυσικά, οι είσοδοι των κτιρίων, που από πάνω τους είναι γραφεία. (Πολλά απ’ αυτά κλείνουνε και δεν ξανανοίγουνε ποτέ, οι ταμπέλες τους όμως διατηρούνται, γιατί η ταμπέλα είναι το τελευταίο πράγμα που κατεβαίνει ποτέ). Όλα αυτά βέβαια έχουν να κάνουν και με τις τοπικές πιάτσες, αλλά αυτό ας μείνει γι’ άλλη φορά, όπως εξάλλου και η ονοματολογία των στοών.

Ένα δρομολόγιο. Ξεκινάς από Αιόλου, μπαίνεις στη στοά της ΔΕΗ (πρώην «Δραγώνας»), κόβεις τη Σοφοκλέους, μπαίνεις στη στοά Αθηνών, συνεχίζεις στοά Ορφανίδου, κόβεις τη Σταδίου, μπαίνεις στη στοά Αρσακείου (φωτογραφία) και βγαίνεις Πανεπιστημίου.

Του «Ρίο Τζανέιρο», επίσημα Πολιτικών Υπαλλήλων. Διαμπερώς από Σταδίου/Ομόνοια προς Λυκούργου, αστέγαστη στο κέντρο της. Η ονομασία της από το αειθαλές τοπικό καφέ. Στο μπιλιαρδάδικο «Νιου Πόιντ», που βρισκόταν στην υπόγεια αδερφή της επίγειας στοάς, είχα μάθει πινγκ πονγκ.

Εμπορίου. Από Βουλής προς Λέκκα, Σύνταγμα. Στο ισόγειο του Ταμείου Εμπόρων, αξιοθέατου μεσοπολεμικού κτιρίου που φτιάξανε ο Λεωνίδας Μπόνης και ο Εμμανουήλ Λαζαρίδης. Τελευταία και με εικαστικές επεμβάσεις, τα «Ίχνη εμπορίου».

Της πείνας ή «Πιγκουίνου» (επίσημα Τρικούπη). Διαμπερώς από Πατησίων 10 προς Δώρου / Ομόνοια. Με πολλά φαγητάδικα, εξού και η σκωπτική ονομασία.

d.fyssas@gmail.com