Συμμαχικό Πολεμικό Νεκροταφείο Φαλήρου: «Ο Θεός τους Γνωρίζει»

Με την επιστροφή στη ρουτίνα της πόλης μετά από τις καλοκαιρινές διακοπές, το να εξερευνήσει κανείς την ιστορία της Αθήνας είναι μάλλον μια από τις τελευταίες σκέψεις και ιδέες. Άλλα ποιος θα περίμενε ότι η ιστορία μπορεί να συνδυαστεί με βόλτα στη θάλασσα για καφέ ή φαγητό; Όταν μάλιστα η ιστορία βρίσκεται δίπλα μας και την προσπερνάμε διασχίζοντας την παραλιακή λεωφόρο.

Το Συμμαχικό Πολεμικό Νεκροταφείο Φαλήρου, στα όρια μεταξύ Παλαιού Φαλήρου και Αλίμου- Καλαμακίου, στη λεωφόρο Ποσειδώνος, ήταν αρχικά αφιερωμένο στους πεσόντες του στρατού της Κοινοπολιτείας που πολέμησε στη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα. Μετέπειτα αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθεί και ως κοιμητήριο για τους στρατιώτες της Κοινοπολιτείας που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα. Μεταφέρθηκαν στο Παλαιό Φάληρο τάφοι της εκστρατείας του 1941 από τα πεδία μαχών, τα προσωρινά στρατιωτικά και πολιτικά κοιμητήρια.

Εδώ αναπαύονται και μνημονεύονται 2.029 στρατιώτες της Κοινοπολιτείας, ενώ 596 από τους ενταφιασμένους δεν έχουν αναγνωριστεί. Στα μνήματα αυτών είναι χαραγμένη η -συγκινητική- φράση «Known unto God» («Ο Θεός τους Γνωρίζει»). Το κοιμητήριο χωρίζεται σε πτέρυγες με βάση την υπηκοότητα των στρατιωτών από τις πολιτείες της Κοινοπολιτείας, προερχόμενοι από τη Βρετανία, τον Καναδά, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, τη Νότια Αφρική και την Ινδία. Επιπλέον, το 1966 μεταφέρθηκαν από το Αγγλογαλλικό Κριμαϊκό Νεκροταφείο του Νέου Φαλήρου στη βορειοανατολική γωνία του κοιμητηρίου, οι τάφοι των στρατιωτών από τον Κριμαϊκό Πόλεμο, οι οποίοι άφησαν την τελευταία τους πνοή στην Ελλάδα.

Περπατώντας στους διαδρόμους με το μαλακό γρασίδι παρατηρεί κανείς ότι στα μνήματα είναι χαραγμένα το σύμβολο του τάγματος, ο βαθμός και το ονοματεπώνυμο του στρατιώτη, όπως επίσης και ένα σύμβολο που σηματοδοτεί την πίστη του (π.χ. σταυρός ή άστρο του Δαβίδ). Το κοιμητήριο κοσμείται από διάφορα μνημεία σαν ένα υπαίθριο Μουσείο που κείται σε μια από τις καλύτερες θέσεις της Αθηναϊκής Ριβιέρας με την ωραιότερη θέα.

Στην είσοδο θα συναντήσετε τον «Λίθο της Μνήμης» σε σχήμα σαρκοφάγου με τη συχνή για στρατιωτικά κοιμητήρια των πεσόντων στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο επιγραφή «Their name liveth for evermore» («Το σώμα αυτών εν ειρήνη ετάφη και το όνομα αυτών ζει εις γενεάν») που έχει φιλοτεχνήσει ο αρχιτέκτονας Sir Edwin Lutyens.

Παρακάτω το «Μνημείο Αποτέφρωσης» και το «Μνημείο των Αθηνών» σχεδιάστηκαν από τον Louis de Soissons. Το πρώτο είναι αφιερωμένο στους 74 άνδρες του στρατού της Ινδίας, οι οποίοι σκοτώθηκαν στην Ελλάδα και στην Κρήτη και στους οποίους δόθηκε η τελευταία τελετή όπως απαιτεί η θρησκεία τους, η αποτέφρωση.

Το «Μνημείο των Αθηνών» τιμά τη μνήμη των 2.882 μελών των χερσαίων δυνάμεων της Κοινοπολιτείας που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια των εκστρατειών και οι οποίοι δεν έχουν γνωστό τάφο.

Μαγευτική θέα στη θάλασσα έχει το βόρειο κομμάτι. Εκεί δεσπόζει ένας μεγάλος σταυρός, ο «Σταυρός της Θυσίας». Συμβολίζει τη χριστιανική πίστη της πλειονότητας των στρατιωτών. Πάνω στον σταυρό είναι χαραγμένο ένα σπαθί, το οποίο δίνει έμφαση στην ιδιότητα που έφεραν οι άντρες, ως στρατιώτες και άλλοι ως αξιωματικοί.

Τον έλεγχο και τη φροντίδα αυτού του επιβλητικού και συνάμα υποβλητικού κοιμητηρίου έχει αναλάβει το «Commonwealth War Graved Commission» («Κοινοπολιτειακή Επιτροπή Στρατιωτικών Ταφών»). Κάθε χρόνο στην πλησιέστερη Κυριακή στην 11η Νοεμβρίου γίνεται ειδική τελετή στην μνήμη των πεσόντων («Ημέρα Μνήμης»).

Περιδιαβαίνοντας το πεδίο δόξας δεν γίνεται να μην νιώσει κανείς μια ποικιλία συναισθημάτων βλέποντας τις ηλικίες των αδικοχαμένων αντρών. Η ατμόσφαιρα στο κοιμητήριο, όμως, δεν είναι ψυχοπλακωτική. Ακόμη και όσοι δεν αντέχουν την επίσκεψη και την παραμονή τους σε Κοιμητήριο νιώθουν ακριβώς το αντίθετο συναίσθημα από πιθανό φόβο και τάση φυγής. Εκεί κυριαρχεί γαλήνη και ηρεμία, σε βαθμό που ξεχνάς πού βρίσκεσαι. Περπατώντας μέσα στον ιερό χώρο ο επισκέπτης εντυπωσιάζεται από την ευταξία. Η ηρεμία και η γαλήνη που απλώνεται σε κάνει να αισθανθείς ότι εκεί είναι θαμμένοι κάποιοι μακρινοί συγγενείς που δεν γνώρισε ποτέ η οικογένεια, αλλά χρόνια μετά έμαθες ότι κάποτε ήρθαν στην Ελλάδα και πολέμησαν σ’ έναν ξένο τόπο. Πραγματικά περίεργα συναισθήματα που θαρρείς κοιμούνται σ’ ένα Σπίτι των Ψυχών.

Μπορείς να φανταστείς σε αυτό τον χώρο πατέρα να παίζει φρίζμπι με τα παιδιά του; Το θέαμα μπορεί να ξενίζει. Όμως είναι δηλωτικό και της ζωής που θα ήθελαν οι πεσόντες να παρακολουθούν από τον ουρανό.