Επισκευάζονται ουρανοί

Η επιγραφή ήταν κολλημένη στο τζάμι ενός ξενοίκιαστου καταστήματος κάπου μεταξύ Λαμπρινής και Άνω Πατησίων: «Επισκευάζονται ουρανοί». Πλησίασα το πρόσωπό μου μπας και καταλάβω τι στο καλό εννοούσε. Στο εσωτερικό του μικρού καταστήματος είχε απομείνει μονάχα ένα άχαρο μεταλλικό γραφειάκι. Στον τοίχο μερικές βίδες που κάποτε συγκρατούσαν ένα ράφι. Στο πάτωμα διαφημιστικά από πιτσαρίες και ψησταριές.

Για μια στιγμή φαντάστηκα έναν ηλικιωμένο επαγγελματία να ανοίγει κάθε πρωί την πόρτα, να βγάζει στο πεζοδρόμιο ένα σταντ με δείγματα ουρανών (γαλάζιος, γκρίζος, ομιχλώδης) και μετά να κάθεται στο γραφειάκι του και να περιμένει την πελατεία: ανθρώπους που δεν ήταν ικανοποιημένοι από την κατάσταση του ουρανού πάνω από το κεφάλι τους και έψαχναν κάποιον για να τον σουλουπώσει. Να προσθέσει μερικά μπαμπακωτά συννεφάκια, να αφαιρέσει κάπνες και θολούρες, να σβήσει την αντηλιά…

Παραδίπλα υπήρχε ένα μικροσκοπικό ψιλικατζίδικο. «Το κατάστημα εδώ δίπλα που επισκεύαζε ουρανούς, έχει κλείσει;» ρώτησα την ιδιοκτήτρια. «Ναι, εδώ και κανένα εξάμηνο. Πήρε σύνταξη ο άνθρωπος» απάντησε δίχως να πάρει τα μάτια της από την τηλεόραση στον απέναντι τοίχο. Ακόμα δεν είχαμε βγάλει άκρη. «Και έφτιαχνε μόνο ουρανούς;» τη ξαναρώτησα. «Όχι, έφτιαχνε και ταπετσαρίες αυτοκινήτων και σέλες για μοτοσυκλέτες… Ήταν καλός μάστορας». Μάλιστα. Η πεζή πραγματικότητα είχε θριαμβεύσει για μία ακόμη φορά. Τίποτα το ποιητικό δεν υπήρχε εδώ. Ουρανούς αυτοκινήτων επισκεύαζε ο άνθρωπος.

Αυτός λοιπόν ο, συνταξιούχος πια, επισκευαστής ουρανών ήρθε στη μνήμη μου προχτές, όταν πρωτοαντίκρισα την καινούρια γιγάντια τοιχογραφία που χρηματοδότησε η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στη ράχη ενός κτιρίου στη συμβολή της Πανεπιστημίου με τη Θεμιστοκλέους. Φέρει, αν δεν κάνω λάθος, την επιγραφή του καλλιτέχνη Αριστείδη Λάππα και είναι άκρως επιβλητική, κλέβοντας τη ματιά σου από οτιδήποτε άλλο καθώς σηκώνεις τα μάτια ανηφορίζοντας από την Ομόνοια.

Σε αντίθεση με αρκετούς ανθρώπους, τη γνώμη των οποίων εκτιμώ πολύ, οφείλω να πω ότι η συγκεκριμένη τοιχογραφία (σχεδόν) μου αρέσει. Ή, πιο σωστά, νομίζω ότι δένει ταιριαστά με τον αχταρμά των αταίριαστων στοιχείων που πληγώνουν το βλέμμα στη συγκεκριμένη γωνία: με τα ηλεκτροφόρα σύρματα των τρόλεϊ, τη μουτζουρωμένη τέντα του περιπτέρου, τα ταγκ στους τοίχους, τον σκουριασμένο σκελετό μιας διαφημιστικής πινακίδας σε ένα ταρατσάκι, τους ξεχαρβαλωμένους κύβους του πεζόδρομου, τα μηχανάκια που διασχίζουν σφαίρα τον εν λόγω πεζόδρομο, τα τραπεζοκαθίσματα ενός ταχυφαγείου, τα λερά κουβούκλια των υπαλλήλων του ΟΑΣΑ, κάτι τεράστιες καφετιέρες και μπρίκια τυπωμένα στην πρόσοψη μιας αλυσίδας take away καφέ, τα πλαστικά ποτηράκια που αφήνουν οι πελάτες του στους πάγκους και παρασύρονται από τον αέρα κατρακυλώντας στο πεζοδρόμιο, τις διψασμένες πιπεριές του Μεγάλου Περίπατου, τον ίδιο τον Μεγάλο Περίπατο που ψυχορραγεί ξεθωριασμένος και καταφρονεμένος… Τι μας ενοχλεί λοιπόν και μία ασαφής φιγούρα με μούσι και περικεφαλαία σε έντονο ροζ φόντο, που πιάνει το μεγαλύτερο ποσοστό της θέας μας – όταν και αν σηκώνουμε το βλέμμα από το κινητό μας; Η πόλη αυτή, η πόλη που καθημερινά πληγώνουμε, έχει αποδείξει ότι είναι απίστευτα ανθεκτική. Αντέχει τόσα και άλλα τόσα. Ενσωματώνει τα πάντα. Μετατρέπει τον αχταρμά και την αυθαιρεσία σε δομικά στοιχεία της ύπαρξής της.

Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι αν μας αρέσει η μία ή η άλλη τοιχογραφία που βροντοφωνάζει την παρουσία της στον δημόσιο χώρο. Το ερώτημα είναι ποιοι και γιατί δικαιούνται να αυτοχρίζονται επισκευαστές ουρανών και οριζόντων. Ποιοι δικαιούνται να ορίζουν και να αλλάζουν τη θέα και να επιβάλλουν την υψηλή ή τη χαμηλή αισθητική τους στη ζωή της πόλης. Με ποια κριτήρια γίνεται η επιλογή του ενός και του άλλου τοίχου και του ενός και του άλλου έργου; Πόσο διαφέρει όλο αυτό από την αυθαιρεσία όσων γεμίζουν με ταγκς όποιον τοίχο τους αρέσει; Και δεν είναι μόνο οι τοιχογραφίες. Είναι και οι ογκώδεις, κυριαρχικές εκθέσεις όπως το «Plasmata: Bodies, Dreams and Data» που έχει εισβάλλει αυτή την εποχή στο Πεδίον του Άρεως.

Άραγε εμείς οι κοινοί θνητοί δικαιούμαστε να έχουμε λόγο στην όλη διαδικασία; Ή οφείλουμε να αρκεστούμε στον ρόλο του θεατή ενός ορίζοντα που κάποιοι άλλοι σχεδιάζουν για εμάς; Τουλάχιστον ο ταπεινός τεχνίτης της Λαμπρινής δεν επισκεύαζε τον ουρανό σου δίχως να σε ρωτήσει...