Εξάρχεια: Η γειτονιά που μιλά

Είναι η γειτονιά που την «ξέρουν» όλοι. Το κακό είναι ότι οι περισσότεροι την ξέρουν απ’ την τηλεόραση. Και για τους λάθους λόγους. Η γειτονιά μου, όμως, είναι γειτονιά κανονική.

Με περίπτερα, κουρεία, βιβλιοπωλεία, καταστήματα με είδη δώρων, όργανα μουσικής και παιχνίδια για ζογκλέρ. Μια γειτονιά που της αρέσει να μιλά. Για τα καθημερινά και τα τετριμμένα, αλλά και για τέχνη, κοινωνική ζύμωση και αμφισβήτηση. Άνθρωποι πολλοί και διαφορετικοί που βγαίνουν στους δρόμους για να ψωνίσουν, να μιλήσουν και, συχνά, για να διαμαρτυρηθούν.

Εξάρχεια, η γειτονιά του 

Έξαρχου

. Ο Ηπειρώτης παντοπώλης είναι ο «νονός» της γειτονιάς. Το παντοπωλείο του βρισκόταν γωνία Θεμιστοκλέους και Σολωμού. Εκεί στην ίδια γωνία, από το 1997, λειτουργεί το μοναδικό ξενοδοχείο της πλατείας, το «Εξάρχειον». Ο  Έξαρχος χάρισε το οικόπεδο στο χωριό του. «Το οποίο εισπράττει κάθε μήνα το ενοίκιο» μου λέει ο Ευτύχιος Νεοφύτου, ένας από τους δύο ιδιοκτήτες του ξενοδοχείου.

«Ομορφαίνουμε συνεχώς»

«Ό,τι κι αν ψάχνεις, θα το βρεις στα Εξάρχεια. Γι’ αυτό έχουμε τουρίστες. Θες κομμωτήριο; Έχει. Θες καθαριστήριο;  Έχει. Θες μπαρ; Από αυτά κι αν έχει. Είμαστε μια ξεχωριστή μικρή πόλη στο κέντρο της Αθήνας. Μάλιστα, θα έλεγα ότι είμαστε μια περιοχή που συνεχώς ομορφαίνει, διότι ανοίγουν ωραία και σύγχρονα καταστήματα. Στερούμαστε ίσως αρκετά, κυρίως στον τομέα της καθαριότητας. Έχω δει με τα μάτια μου το εξής πρωτάκουστο: υπάλληλοι του δήμου να κάνουν υπέροχη δουλειά στην πλατεία και μετά να εξαφανίζονται. Κι αυτό επειδή μόλις κάποιοι έμαθαν για τη δουλειά τους, τους πήραν από εδώ και τους έστειλαν στο Κολωνάκι».

Οι τουρίστες έρχονται στα Εξάρχεια για έναν επιπλέον λόγο. Το πράσινο και την ησυχία που βρίσκουν στο λόφο του Στρέφη. Τακτικοί επισκέπτες είναι και τα ψηλά αδύνατα μοντέλα, που εδώ και 15 χρόνια προτιμούν το ξενοδοχείο ORION. «Λένε ότι μαθεύτηκε έτσι απλά, από στόμα σε στόμα. Εγώ θεωρώ ότι το ξενοδοχείο συνδυάζει ησυχία και πράσινο» λέει η ιδιοκτήτρια.  Ίσως να το προτιμούν γιατί η Καλλιδρομίου είναι ο δρόμος με τα υπέροχα νεοκλασικά και την πολύχρωμη λαϊκή του Σαββάτου.

Η Καλλιδρομίου είναι μια ιστορία μόνη της, λέει ο Νίκος, ο περιπτεράς στη γωνία Καλλιδρομίου & Μπενάκη: «Κίνηση, ζωντάνια, φωνές. Αυτή είναι η Καλλιδρομίου του Σαββάτου με τη λαϊκή. Απ’ το μεσημέρι και μετά ο δρόμος ερημώνει, σα να μην υπήρξε τίποτα εκεί ποτέ. Γύρω στις οκτώ με εννέα το βράδυ ζωντανεύει και πάλι, δειλά-δειλά στην αρχή. Η κίνηση κορυφώνεται μετά τις δύο τα ξημερώματα, με επίκεντρο το λόφο του Στρέφη. Ειδικά αν έχει κάποιο πάρτι, οι μπίρες και τα ούζα του ψυγείου γίνονται ανάρπαστα. Βέβαια, η φάση νεολαία στα σκαλάκια έχει αρχίσει να φθίνει τα τελευταία χρόνια. Ακόμα και τα πάρτι είναι λιγότερα».

Κούρεμα με μαντινάδες

Από τους παλιούς της περιοχής ο κουρέας, δημοσιογράφος, χοροδιδάσκαλος από την Κρήτη, Ηλίας Ι. Πολυχρονάκης. Αν και συνταξιούχος, συνεχίζει να πηγαίνει κάθε μέρα στο κουρείο του στην Ιπποκράτους. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να περνά απέξω και να μην τον χαιρετά. Κι αυτός στη στιγμή φτιάχνει μαντινάδες. «Τα Εξάρχεια έχουν περάσει από διάφορες φάσεις μέσα στην ιστορία. Μας ένοιαζε πάντα η διασκέδαση. Οι ταβέρνες, η πλατεία, το Πολυτεχνείο, όλα έβγαζαν μια καλοσύνη. Μια ξεχωριστή γειτονιά στην καρδιά της Αθήνας. Αυτή η ζεστασιά δεν μας εγκατέλειψε ποτέ».

«Οι νέοι είναι το άλφα και το ωμέγα των Εξαρχείων. Νέοι, οι οποίοι ωριμάζουν και μαζί ανεβάζουν το βιοτικό επίπεδο. Αν και συνταξιούχος συνεχίζω να εργάζομαι, γιατί δεν είναι κάτι που το κάνω από συνήθεια αλλά το ζω. Εγώ μιλούσα με τις τρίχες! Όλα είναι θέμα επικοινωνίας, κι αυτή είναι που δεν πρέπει να χαθεί» λέει χαμογελώντας ο Ηλίας.

«Φόβος; Ποιος φόβος;»

Άλλη μια μοναδικότητα των Εξαρχείων. Η «ταξιδιωτική οδηγία» που εξέδωσε την Άνοιξη το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ. Τη χαρακτήρισε «περιοχή που υπάρχει φόβος για εγκλήματα και βία υποκινούμενη από πολιτικά αίτια». Κάτι που δεν έχει νιώσει ούτε μία φορά στα 30 χρόνια που ζει στα Εξάρχεια ο Ιρανός Επτεχάρ Σαμάντ, ιδιοκτήτης της θρυλικής ταβέρνας «Μπαρμπα-Γιάννης» στην Μπενάκη: «Είμαι εδώ και 30 χρόνια στα Εξάρχεια και δεν έχω νιώσει φόβο. Άντε να έπεσε κάποια φορά μια πέτρα και να πετάχτηκε από το πεζούλι στο τζάμι. Ποτέ δεν ήμασταν στόχος. Τα Εξάρχεια έχουν και θα έχουν την δική τους κουλτούρα. Υπάρχει καλλιέργεια εδώ και δεν έχει σχέση η εικόνα της καθημερινότητάς μας με ό,τι παρουσιάζεται στα μέσα ενημέρωσης. Ακόμα έχουμε τον αέρα της γειτονιάς. Ακόμα περπατάς εδώ μέχρι αργά. Έχει όση εγκληματικότητα έχει κι αλλού. Μήπως δεν γίνονται ληστείες και τέτοια στου Ζωγράφου ή στη Γλυφάδα; Έχω την αίσθηση ότι επίτηδες εμφανίζουν όλα τα στραβά να γίνονται εδώ».

Το εστιατόριο πέρασε στην ιδιοκτησία του το 1987. Δηλώνει Πέρσης και έφυγε από τη χώρα του το 1980 λόγω αλλαγής του καθεστώτος. «Δεν είμαι οικονομικός πρόσφυγας. Η γειτονιά έχει πλέον αρκετούς μετανάστες, οι οποίοι φοβούνται να βγουν έξω όπως οι  Έλληνες και να διαμαρτυρηθούν. Κλείνονται στα σπίτια τους».

Το μαγαζί ανήκε αρχικώς στην κυρία Σοφία. Πουλούσε κρασί και κάρβουνα. Αργότερα πρόσφερε μαζί με το κρασί και φασόλια γίγαντες. Ο μπαρμπα-Γιάννης δούλευε γκαρσόνι στην κυρία Σοφία και αργότερα πήρε την ιδιοκτησία του μαγαζιού. «Ο τελευταίος στη σειρά ήμουν εγώ, που επίσης ξεκίνησα ως σερβιτόρος. Δεν αλλάξαμε ποτέ τον κατάλογο. Δείξαμε τον απόλυτο σεβασμό στην ελληνική κουζίνα. Απλά, αν είχε δέκα φαγητά ο μπαρμπα-Γιάννης, εμείς βάλαμε 30. Είμαστε μαγαζί της κατσαρόλας και του λαδερού. Φασολάδα. Γίνεται να κόψεις τη φασολάδα από την κοινωνία; Δεν γίνεται».

Ο Επτεχάρ δεν ξεχνά τους πελάτες του. «Θυμάμαι, εννοείται, και το παλιό ΠΑΣΟΚ. Από εδώ πέρασαν όλοι. Παλιοί, Λαλιώτης, Τσοχατζόπουλος, όλοι. Καθημερινά, όχι για ένα-δυο μήνες. Τώρα άλλαξαν, βέβαια. Ανέβηκαν δυο σκαλιά παραπάνω και συχνάζουν αλλού. Δουλεύουμε κυρίως με νεολαία και με τους δικούς μας πελάτες. Δεν θα τα άφηνα εύκολα τα Εξάρχεια, έχω δέσει εδώ».

Οι νέες αφίξεις

Πέρυσι τον Σεπτέμβριο η Μαρία Καρακωνσταντή με το StudioBenaki96 έφερε το ντιζάιν και τη διακόσμηση εσωτερικού χώρου στα Εξάρχεια. Δημιούργησε ένα χώρο ανοιχτό στους Έλληνες σχεδιαστές. χωρίς να χρειάζεται να περάσουν από casting.

«Η γειτονιά έχει αναμφισβήτητα κάποιες δυσκολίες και κυρίως αρκετή ασχήμια. Το θετικό, όμως, είναι ότι υπάρχει αντίδραση. Εάν κάτι ενοχλεί, ο κόσμος αντιδρά. Επιπλέον, ο μύθος που λέει ότι ο κόσμος φοβάται τα Εξάρχεια και ότι αποφεύγει την περιοχή είναι πέρα για πέρα γελοίος. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι δεν είχα περισσότερες προσδοκίες από τα Εξάρχεια. Όσον αφορά την επιχείρησή μου όλοι έχουν έναν καλό λόγο να πουν, χωρίς αυτό βέβαια να μεταφράζεται σε αγορές».

Λίγο πιο κάτω στην Μπενάκη είναι η Αγγελική Παπαθανασίου με τα είδη δώρων «Εν λευκώ». Το κατάστημα έχει ιστορία 25 ετών. Η ίδια ήταν πελάτισσα και εδώ και τρία χρόνια ιδιοκτήτρια. «Θεωρώ ότι είναι από τις ωραιότερες γειτονιές στην Αθήνα, γιατί είναι ακριβώς αυτό: γειτονιά. Δεν ξέρω πώς, ποιοι και γιατί, αλλά έχει υποβαθμιστεί. Θα έλεγα ότι κυρίως μ’ ενοχλεί η έλλειψη καθαριότητας».

«Εδώ χωρούν όλοι. Αυτό είναι μεν θετικό, διότι βιώνεις καθημερινά τη διαφορετικότητα. Δυστυχώς, αυτή η ανεκτικότητα δεν συνοδεύεται από την απαραίτητη μέριμνα. Και μετά ήρθε ο Δεκέμβρης. Άλλαξαν πολλά. Εκείνη την περίοδο πολλά καταστήματα παρέμεναν κλειστά, κάτι σαν πένθος. Αυτό που συνέβη τον Δεκέμβριο έχει επηρεάσει γενικότερα το κέντρο και όχι μόνο τα Εξάρχεια. Δεν ξέρω πώς θα μπορούσαν να βελτιωθούν τα πράγματα, αλλά σίγουρα όχι με ακραίες λύσεις. Από την άλλη, ο γιος μου έχει τρέλα με τα Εξάρχεια. Τα γκράφιτι, τα συνθήματα στους τοίχους κι όλα τα επαναστατικά. Οι άνθρωποι που ζουν εδώ το αγαπούν το μέρος τους και θα προσπαθούν πάντα. Είναι η πιο συλλογική γειτονιά της Αθήνας. Αδιαμφισβήτητα η αγοραστική κίνηση είναι πεσμένη και όλοι αναρωτιόμαστε γιατί μένουμε εδώ. Μάλλον για συναισθηματικούς λόγους. Πιστεύω, πάντως, ότι όλα στη ζωή κάνουν κύκλους. Τώρα απλά είναι η πεσμένη περίοδος. Οι παλιές εποχές μπορεί να μην έρθουν ποτέ, αλλά σίγουρα πιο κάτω δεν πάει. Τα Εξάρχεια θα ανέβουν».

Κτίρια κάπως πιο ξεχωριστά

Στα Εξάρχεια δεν περπατάς, διαβάζεις και χαζεύεις. Διαβάζεις συνθήματα και χαζεύεις γκράφιτι παντού. Με μια εξαίρεση: στη Θεμιστοκλέους, στο δικηγορικό γραφείο του δρ. Στέφανου Στανέλλου. Το πιο καθαρό νεοκλασικό της περιοχής χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, όπως πολλά άλλα νεοκλασικά κτίρια της περιοχής. Αυτό έχει μία τελείως ξεχωριστή ιστορία. Είναι το κτίριο που ο Μανόλης Κεφαλογιάννης έκρυψε την Τασούλα. Μια ιστορία του ’50 που κόντεψε να φέρει σε εμφύλιο πόλεμο την Κρήτη. Ο δικηγόρος Στέφανος Στανέλλος το αγόρασε από την οικογένεια Κεφαλογιάννη το 1999. «Η σημαία έξω έχει σχέση με την καταγωγή μου. Είμαι από την Πάργα εδώ και επτά αιώνες. Και είμαι παραδοσιακός, πολύ παραδοσιακός. Για το κτίριο χρησιμοποιούμε κάποια υλικά που καθιστούν εύκολη την απόσβεση. Μπορεί να είναι ακριβά, αλλά εάν έχεις μεράκι δεν τσιγκουνεύεσαι. Επιπλέον το κτίριο φωτίζεται το βράδυ, το οποίο λειτουργεί αποτρεπτικά. Αν το έκαναν όλοι αυτό, κάποια πράγματα θα ήταν διαφορετικά. Με την περιοχή έχω μια σχέση συμπάθειας, γιατί εδώ πέρασα τα φοιτητικά και τα πρώτα χρόνια της επαγγελματικής μου σταδιοδρομίας. Τα Εξάρχεια και η Νεάπολη είναι από τις παλαιότερες γειτονιές και από τις αριστοκρατικότερες της Αθήνας. Έχει πιο μεγάλη ιστορία από το Κολωνάκι».

Το Θέατρο Εξαρχείων, επίσης στην οδό Θεμιστοκλέους, έχει κι αυτό τη δική του ιστορία. Ανήκε στην οικογένεια Γενναδίου και το διεκδίκησε ο σύλλογος Βιβλιοπωλών. Τελικά ο σκηνοθέτης Τάκης Βουτέρης και η ηθοποιός Αννίτα Δεκαβάλλα ίδρυσαν εκεί το 1987 τη θεατρική τους στέγη: «Ήταν μια περίοδος με μεράκι για την ανάπλαση και την αναβάθμιση των Εξαρχείων» διευκρινίζει η Αννίτα Δεκαβάλλα και συμπληρώνει «έγιναν πεζόδρομοι και έργα υποδομής που δεν υπήρχαν αλλού. Τα Εξάρχεια απέκτησαν πρώτα υποδομή για γκάζι, εδώ μπήκαν οι πρώτες ψηφιακές γραμμές του ΟΤΕ και της καλωδιακής τηλεόρασης. Τελικά αυτό που μας άρεσε μας αρέσει ακόμα, και τελικά θα υπερισχύσει ότι πρόκειται για μια γειτονιά που έχει συγκεντρώσει χιλιάδες πράγματα. Από την άλλη δεν είναι λίγοι οι κατασκευασμένοι μύθοι, με πρώτον και καλύτερο: το άβατο. Άρεσε κυρίως στα ΜΜΕ, ως λέξη. Όλοι θέλουμε να έχουμε παραμύθια που να μιλούν για το καλό και το κακό».

Στα Εξάρχεια χωράνε όλοι. Χωράει και ο κύριος Παναγιώτης με το βιβλιοπωλείο της Ορθοδόξου Ιεραποστολικής Αδελφότητος «Σταυρός»: «Είμαστε εδώ από το 1951. Κάποτε δίπλα λειτουργούσε οικοτροφείο, στο οποίο πλέον γίνονται μόνο κηρύγματα και άλλες εκδηλώσεις. Έχουμε πελατεία κάθε ηλικίας από τα Εξάρχεια, αλλά και από άλλες περιοχές. Είμαστε νομοταγείς, φορολογούμενοι πολίτες και κοιτάμε μόνο τη δουλειά μας. Τα προβλήματα είναι γενικά, δεν είναι ιδιαιτερότητα των Εξαρχείων και μόνο. Και, τέλος πάντων, δόξα τω Θεώ εμάς δεν μας έχει πειράξει ποτέ κανείς».

Χρήση και χρήστες

Όσο κι αν αγαπούν τα Εξάρχεια, αυτοί που δουλεύουν καθημερινά εδώ ανέφεραν ότι τους προβληματίζει η παρουσία των τοξικομανών. Κάποιοι μιλούν για πρόβλημα καθαριότητας, κάποιοι άλλοι για ενόχληση λόγω της συχνής επαιτείας. Θα ήθελαν, πάντως, κάτι να γίνει για να μην γκετοποιείται η περιοχή, αλλά και για να βοηθηθούν οι χρήστες. Η Χησιμέλλη Άννα είναι ψυχίατρος και υπεύθυνη της πρώτης μονάδας του ΟΚΑΝΑ που άνοιξε το 1996 στα Εξάρχεια, στην Ερεσού.

«Τα Εξάρχεια είναι ένας χώρος που είχε ανέκαθεν χρήστες. Ήταν λίγο στέκι. Δεν λέω ότι οι κάτοικοι δεν έχουν δίκιο. Κακά τα ψέματα, κανείς δεν θέλει τον πληθυσμό αυτό στην περιοχή του. Το πρόγραμμά μας, όμως, έχει βοηθήσει ώστε να γίνονται όλα πιο καθαρά. Έτσι κι αλλιώς ο κόσμος μαζευόταν και πριν. Έχουμε φύλακες, έναν υπάλληλο ιδιωτικής εταιρείας παροχής υπηρεσιών ασφαλείας, και η μονάδα κλείνει το μεσημέρι. Ό,τι άλλο γίνεται, γίνεται τις ώρες που δεν είναι εδώ οι δικοί μας ασθενείς. Δεχόμασταν από παλιά κρούσεις για να φύγουμε και ακόμα υποβόσκει αυτή η τάση. Είμαστε μια βοηθητική και όχι επιβαρυντική μονάδα για τη γειτονιά».

Από την πλευρά της αστυνομίας, ο προϊστάμενος της υποδιεύθυνσης δίωξης ναρκωτικών της ΓΑΔΑ Γιώργος Σαξιώνης με διαβεβαιώνει ότι στόχος είναι να μειωθεί όσο γίνεται το πρόβλημα. Τονίζει, όμως, ότι δεν είναι ένα πρόβλημα αμιγώς αστυνομικό, αλλά και κοινωνικό. «Εδώ και τρεις μήνες έχει καταρτιστεί και υλοποιείται ένα σχέδιο αστυνόμευσης του κέντρου της πόλης. Ως εκ τούτου, έχει μεταφερθεί κάποιος αριθμός τοξικομανών στα Εξάρχεια. Και παλιότερα ήταν σοβαρό το πρόβλημα στην περιοχή. Την τελευταία εβδομάδα έχει διευρυνθεί το σχέδιο αστυνόμευσης και στην περιοχή των Εξαρχείων. Θα είμαστε μόνιμα στην περιοχή, αστυνομικοί και στελέχη της δικής μου υπηρεσίας με πολιτικά. Έχουν ήδη γίνει προσαγωγές, πρώτες και δεύτερες συλλήψεις. Οι ρυθμοί θα είναι τακτικότεροι. Θέλουμε να τους πείσουμε ότι θα φύγουν από τα Εξάρχεια. Δυστυχώς, για τους χρήστες το κέντρο της πόλης είναι τρόπος ζωής, γιατί τους προσφέρει την ανωνυμία.

Η στέγη όμως στα ύψη

Παρόλα αυτά όσοι αγαπούν το κέντρο της Αθήνας αναζητούν σπίτι στα Εξάρχεια, λέει ο Γιώργος Λαμπρόπουλος, κτηματομεσίτης και σύμβουλος επενδύσεων στη Χαριλάου Τρικούπη.

«Όταν πρωτοήρθα στα Εξάρχεια πριν 4 χρόνια, οι τιμές των ακινήτων ήταν αρκετά διαφορετικές. Για ένα χρόνο οι τιμές ήταν σταθερές και μετά ξαφνικά έγινε ένα… μπραφ και ανέβηκαν. Κάποτε αγόραζες ένα οροφοδιαμέρισμα σε πολυκατοικία 30ετίας ή 40ετίας από τον πρώτο έως τον τρίτο όροφο με 1.000 έως 1.500 ευρώ το τετραγωνικό. Τώρα για το ίδιο διαμέρισμα ζητούν από 1.500 μέχρι 2.000 ευρώ, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, όπως εάν πρόκειται για ρετιρέ, υπερβαίνουν κι αυτό το ποσό. Το πρόβλημα είναι οι ιδιοκτήτες. Θέλει, για παράδειγμα, κάποιος να πουλήσει ένα διαμέρισμα. Τι κάνει; Ανοίγει μια Χρυσή Ευκαιρία, βλέπει ότι ο διπλανός του πουλάει το αντίστοιχο διαμέρισμα δύο χιλιάρικα το τετραγωνικό και το κοστολογεί κι αυτός κάπου τόσο. Εγώ τους λέω ότι η τιμή είναι κάπως τσιμπημένη, διότι ο κόσμος δεν έχει την οικονομική άνεση. Δεν με ακούν. Υπάρχει προσφορά, υπάρχει και ζήτηση, αλλά αυτοί οι δύο κόσμοι δεν συναντιούνται ποτέ. Προβληματική περιοχή τα Εξάρχεια; Όχι. Θεωρείται έτσι μόνο από αυτούς που δεν τα γνωρίζουν. Αυτός που ξέρει το κέντρο και έχει ζήσει σε αυτό, κυρίως νέοι, δεν θέλουν να μείνουν αλλού. Δεν υπάρχουν πολλές άλλες επιλογές για διαμονή στο κέντρο. Ο Λυκαβηττός είναι ακριβός, το Κολωνάκι το ίδιο, πέρα από το Μουσείο αρχίζουν οι πιο μεταναστευτικές περιοχές, οι οποίες κακά τα ψέματα δεν προτιμούνται. Στο Σύνταγμα με το εμπορικό τρίγωνο δεν έχει νόημα και του Γκύζη είναι κάπως υποβαθμισμένο. Άρα, αυτό που μένει οικιστικά και με την έννοια της γειτονιάς είναι το κομμάτι Νεάπολη, Εξάρχεια, Μουσείο».

Από μουσική μέχρι ζογκλέρ

«Προσπαθούμε να γίνουμε μια μουσική γειτονιά» εξηγεί ο Μάνος Αναγνωστάκης του Guitar Syndicate στη Ζωοδόχου Πηγής. «Είμαι κοντά στο να κλείσω ένα χρόνο. Ξεκίνησα σχεδόν ταυτόχρονα με τα επεισόδια του Δεκέμβρη. Στις 4 του μηνός ξεκίνησε η λειτουργία του καταστήματος και στις 6 τα επεισόδια. Ήταν κομματάκι δύσκολο, αλλά εμένα δεν με πείραξαν και τους ευχαριστώ γι’ αυτό. Μάλλον τα μουσικά μαγαζιά είναι στο απυρόβλητο». Τα Εξάρχεια ήταν πάντα χώρος συγκέντρωσης διαφόρων καλλιτεχνών· των πραγματικών, όχι του συρμού. Έρχομαι εδώ από πιτσιρικάς 14 ετών. Θυμάμαι τον Άσιμο, τον Ζορζ Πιλαλί. Ήξερα ότι θα έρθω εδώ και θα τους δω. Τα Εξάρχεια δεν είναι Κολωνάκι, αλλά δεν είναι και Τρούμπα. Κάποιοι προσπάθησαν να τα κάνουν Τρούμπα και τώρα θέλουν να τα κάνουν Κολωνάκι. Όμως εμείς είμαστε κάπου ενδιάμεσα. Είναι μία από τις πιο καλτ συνοικίες στην Αθήνα, με την έννοια της κουλτούρας και όχι του γραφικού. Η πλατεία βρίθει από κόσμο, επώνυμο και ανώνυμο. Δεν κυκλοφορούν δήθεν άτομα με Γκούτσι και Αρμάνι. Ο καθένας μπορεί να βρει μια θέση στα Εξάρχεια, χωρίς να ενοχλεί τον διπλανό του. Εμένα μου αρέσουν οι αναρχικοί του Μπακούνιν, όχι του μπάχαλου». 

Ο Γρηγόρης έχει ένα μαγαζί με παιχνίδια για ζογκλέρ, που σου φτιάχνει τη διάθεση. Βρίσκεται στη γνωστή από τον Δεκέμβρη οδό Τζαβέλα.

«Ανοίξαμε το ’97 και σε ένα μήνα κλείνουμε 12 χρόνια. Τα παιχνίδια που έχω δεν είναι για μικρά παιδιά, αν και τώρα τελευταία έχουν αρχίσει και έρχονται δεκάχρονα με τον μπαμπά. Η περιοχή διέθετε το αγοραστικό μου κοινό, φοιτητές 20 ετών και άνω. Μου αρέσει αυτός ο πεζόδρομος που παίζαμε παλιά. Ήθελα να είμαι σε μια περιοχή με χώρο για παιχνίδι, οικονομικές τιμές και πολλούς φοιτητές. Η πελατεία μου δεν είναι από αυτές που τρομάζουν με τις ειδήσεις που ακούν ή βλέπουν στα μέσα ενημέρωσης. Παλιότερα βγαίναμε στον πεζόδρομο και κάναμε τα ζογκλερικά μας. Αλλά, όπως και να το κάνουμε, είμαστε στο μάτι του κυκλώνα και πουλάμε παιχνίδια. Ακριβώς εδώ απέξω έγινε η δολοφονία. Ακολούθησαν για μήνες συμπλοκές και μολότοφ. Σιγά μην έρθει ο μπαμπάς με το παιδάκι να ψωνίσει παιχνίδια. Ωστόσο, είμαστε ούτως ή άλλως λιτοδίαιτοι και άρα συνηθισμένοι, δεν αισθανόμαστε ότι χάσαμε τα εκατομμύρια. Θεωρώ ότι τα Εξάρχεια είναι το πιο ζωντανό κομμάτι της πόλης. Μπορεί να μη συμφωνώ απόλυτα με όλα όσα γίνονται σε αυτή την περιοχή και κανείς δεν μπορεί να πει ότι ταυτίζεται απόλυτα. Υπάρχουν διάφορες τάσεις. Υπάρχουν και πολλές φωτεινές, θετικές πλευρές στη γειτονιά, όπως είναι το παρκάκι στη Ναυαρίνου. Μια θετική εξέλιξη, σε αντιδιαστολή με όσα έγιναν λίγο πιο κάτω τον Δεκέμβριο. Από τη μία η σκοτεινή πλευρά με τον Αλέξανδρο, και ένα μήνα μετά η δημιουργία ενός πάρκου μέσα σε ατμόσφαιρα ευφορίας. Δεν υπάρχουν πολλά δήθεν. Μιλάμε για ένα μέρος που γίνεται κοινωνική ζύμωση, δημιουργικές σκέψεις. Δεν είναι μια οποιαδήποτε γειτονιά, είναι το κέντρο των εξελίξεων».

Τα Εξάρχεια διαβάζουν  Εξάρχεια

Η γειτονιά με τους περισσότερους εκδοτικούς οίκους ανά οικοδομικό τετράγωνο απέκτησε ακόμα έναν, πολύ δικό της: Εκδόσεις Εξάρχεια (Μπόταση 5, 210 3843.319). «Το βάρος του ονόματος είναι μεγάλο. Δεν είναι τυχαίο που τόσοι πολλοί εκδοτικοί οίκοι είναι εδώ» μας λέει ο Δημήτρης Κωνσταντίνου, μέλος της συμμετοχικής κολεκτίβας που αποφάσισε το εκδοτικό πείραμα. «Τα Εξάρχεια είναι μια γειτονιά έμπνευσης. Το πολιτικοποιημένο, το καλλιτεχνικό, το πολιτιστικό στοιχείο των Εξαρχείων δεν υπάρχει αλλού. Στην αρχή είχαμε ενδοιασμούς για την ονομασία. Αλλά, είπαμε, γιατί όχι; Πρέπει να φαίνεται ότι τα Εξάρχεια είναι πολλά πράγματα και όχι οι μολότοφ». Ένα βιβλιοπωλείο μικρό αλλά ζεστό, όπου ο κόσμος μαζεύεται πιο συχνά, πάει για να διαβάσει, να πιει καφέ, να μιλήσει, παρά να αγοράσει. «Η ανταμοιβή μας, πέρα από την ηθική, γίνεται με βάση την προσφορά, το πόσο εργάζεται ο καθένας, τη σκληρότητα, το βάρος και την ένταση της εργασίας».

Κυκλοφορούν: «Διακηρύξεις Ανεξαρτησίας» του Χ. Ζιν, «Το πνεύμα της αντίστασης ζει», μια εξάμηνη συλλογή κειμένων του ανεξάρτητου δικτύου των ΗΠΑ ZNET «Νυκτεγερσία», το κόμικ «Αμερικκκή» του Α. Σχισμένου, «Η αρπαγή της σοδειάς» της Ινδής περιβαλλοντολόγου Βαντάνα Σίβα. Με το νέο έτος θα κυκλοφορήσει το μυθιστόρημα-δυστοπία του Γεβγένι Ζαμιάτιν «Εμείς» (1929). 

Cheapart, ετών 15

Όταν τον Δεκέμβριο του 1995 ο Γιώργος και ο Δημήτρης Γεωργακόπουλος λάνσαραν την ιδέα της cheapart, κανείς δεν πίστευε ότι η έκθεση θα μπορούσε να διαγράψει μια πορεία τόσων ετών. Τους διέψευσε όλους. Σήμερα περισσότεροι από 400 ενεργοί καλλιτέχνες, σημαντικοί οργανισμοί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, συνεργάζονται με την cheapart και περισσότερα από 30.000 έργα του εργαστηρίου των Εξαρχείων βρίσκονται σε σπίτια ανθρώπων που αγαπούν την Τέχνη. Η φετινή 15η διοργάνωση θα είναι η μεγαλύτερη. Σε τρεις χώρους στην καρδιά της Αθήνας θα εκθέσουν τα έργα τους 150 καλλιτέχνες. Οι εκδηλώσεις ξεκίνησαν στο The Art Foundation TAF στις 30 Νοεμβρίου με το “cheaparty” και μια έκθεση ντοκουμέντων από τις εκθέσεις των τελευταίων 15 χρόνων, ενώ στις 2 του μηνός πραγματοποιήθηκαν κοινά εγκαίνια στην Cheap Art (Θεμιστοκλέους & Α. Μεταξά 25) και στην a.antonopoulou.art (Αριστοφάνους 20, Ψυρρή).

Αφοί Ασημακόπουλοι:Το γαλατάδικο από το 1915

Ένα από τα πιο γνωστά ζαχαροπλαστεία βρίσκεται στη Χαριλάου Τρικούπη, στο ίδιο σημείο από το 1915. Αυτή τη στιγμή έχει περάσει στη δεύτερη γενιά και σιγά σιγά έρχεται και η τρίτη. Μέχρι το 1950 μοίραζαν το γάλα και τα γιαούρτια στα σπίτια, στις παλιές γειτονιές της Αθήνας, από την Κυψέλη μέχρι τη Συγγρού.

«Τα Εξάρχεια είναι μια ιδιόρρυθμη περιοχή. Έχει μετεξελιχθεί τα τελευταία χρόνια. Μέχρι τη δεκαετία του ’70 κατοικούσε η λεγόμενη αστική τάξη. Τη δεκαετία του ’80 έφυγε για τα βόρεια προάστια και άλλαξε η σύνθεση του τοπικού πληθυσμού. Παραμένει πάντα μια περιοχή που θέλει να διέπεται από πνεύμα ανεξαρτησίας. Βασικά είναι μια ήσυχη γειτονιά και συνήθως ό,τι συμβαίνει εδώ έχει γίνει από επισκέπτες και όχι από τους κατοίκους των Εξαρχείων» λέει ο Θανάσης Ασημακόπουλος.