- CITY GUIDE
- PODCAST
-
30°
Οι γυναίκες αρχιτέκτονες πίσω από την αστική ανάπλαση της Αθήνας
Ο ρόλος των γυναικών αρχιτεκτόνων πίσω από τα μεγάλα δημόσια έργα και τον αστικό σχεδιασμό, δεν είναι πλέον αφανής.
![80450-179984.jpeg 80450-179984.jpeg](/images/120x120/3/jpeg/sites/default/files/contributor/80450-179984.jpeg)
![Η διαμόρφωση του αστικού τοπίου μέσα από γυναίκες αρχιτέκτονες Η διαμόρφωση του αστικού τοπίου μέσα από γυναίκες αρχιτέκτονες](/images/1074x600/3/jpg/sites/default/files/article/2022/01/13/psifiako_arheio_ellinidon_arhitektonon.jpg)
Το Ψηφιακό Αρχείο Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων 1923-1981 αναδεικνύει τη συμβολή των γυναικών στη διαμόρφωση του τοπίου της Αθήνας.
Ο κατάλογος των γυναικών αρχιτεκτόνων που ανέλαβαν μεγάλα έργα στην Αθήνα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και ακόμα περισσότερο μετά τη Μεταπολίτευση, μεγαλώνει. Γιατί μεγαλώνει τώρα; Διότι τώρα, μέσα από την πρωτοβουλία του Τμήματος Αττικής του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (ΣΑΔΑΣ), συγκροτήθηκε και δημοσιοποιείται το «Ψηφιακό Αρχείο Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων» 1923-1981.
Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι εντυπωσιακά. Το 1923 είναι η ημερομηνία ορόσημο καθώς τότε αποφοίτησε η πρώτη γυναίκα αρχιτέκτων και πρώτη γυναίκα μηχανικός του ΕΜΠ, η Ελένη Πατρικίου Κανελλοπούλου.
Σημειωτέον, η Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου ιδρύθηκε το 1917. Την εποχή εκείνη η μέση εκπαίδευση στις γυναίκες ήταν το παρθεναγωγείο και η κυρίαρχη άποψη του κόσμου ότι τα γυναικεία μυαλά δεν “σηκώνουν” τις θετικές επιστήμες.
![Ελένη Πατρικίου Κανελλοπούλου, η πρώτη γυναίκα αρχιτέκτων και πρώτη γυναίκα μηχανικός του ΕΜΠ Ελένη Πατρικίου Κανελλοπούλου, η πρώτη Ελληνίδα Αρχιτέκτονας](/images/w734/3/jpg/sites/default/files/1-17-5.jpg)
Ρίχνοντας μια ματιά στον κατάλογο και στη συστηματική και πολυεπίπεδη αποτύπωση των στοιχείων, το να έρθω σε επαφή με τις “αρχιτέκτονες” του εγχειρήματος ήταν μονόδρομος. Συναντήθηκα με την κα. Αντωνία Πάνου, αρχιτέκτονα μηχανικό και συντονίστρια του Αρχείου σ’ ένα καφέ στο κέντρο. Διστακτικές απ’τα σημεία των καιρών και με τις διπλές μάσκες για πανοπλία, αψηφήσαμε το κρύο και το ψιλόβροχο και καθίσαμε στον εξωτερικό χώρο. Στο τηλέφωνο, η κα. Πάνου μου είχε πει "Θα με αναγνωρίσεις, είμαι καστανή και 70something” αλλά όσο συζητάω μαζί της και μου αναλύει την ιδέα και το όραμα γύρω από το Αρχείο επιβεβαιώνω ότι τα πραγματικά “νιάτα” δεν έχουν ηλικία. Όσο μου αναλύει τα αποτελέσματα της μελέτης, βρίσκω ότι οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους "Όπως καταλήξαμε, από το 1923 έως το 1949, δηλαδή στη διάρκεια 26 χρόνων, αποφοίτησαν μόνο 26 γυναίκες αρχιτέκτονες. Αμέσως μετά, μέχρι και το 1955, έχουμε περί τις 40, μέχρι και το 1960 έχουμε 52, μέχρι και το 1965 πάνω από 170, και μετά έρχεται βέβαια η έκρηξη”.
Είναι σαφές ότι το δύσκολο αυτό εγχείρημα, το οποίο έτυχε της θετικής αξιολόγησης και της αρωγής του ΥΠΠΟΑ, φέρνει στο φως τη μέχρι σήμερα άγνωστη συμβολή των γυναικών στον πολεοδομικό και περιφερειακό σχεδιασμό, στα κοινωνικά προγράμματα ανοικοδόμησης, στα δημόσια και τα ιδιωτικά κτίρια και σε πολλούς άλλους τομείς του δομημένου χώρου “Οι γυναίκες σήκωσαν το βάρος του Δημόσιου Τομέα τότε που ήταν παραγωγικός. Ήταν γυναίκες πίσω από τη διαμόρφωση του βασικού ελεύθερου χώρου στην Αθήνα και αργότερα στις δεκαετίες του ‘60 και του ‘70, ήταν επίσης γυναίκες αρχιτέκτονες οι οποίες εργάζονταν στο Υπουργείο Δημοσίων Έργων, στα έργα του ΕΟΤ όπως για παράδειγμα τα θρυλικά ¨ΞΕΝΙΑ¨”, αναφέρει η κα. Πάνου. Αναρωτιέμαι γιατί μέχρι σήμερα δεν γνωρίζαμε για τον ρόλο όλων αυτών των γυναικών και η απάντηση βγαίνει αβίαστα “Εδώ βλέπεις εν έτη 2022 ότι η γυναίκες παλεύουν ακόμα για τα βασικά τους δικαιώματα, σκέψου πώς αντιμετωπίζονταν μια γυναίκα εκείνα τα χρόνια μέσα στην οικοδομή. Τροφοδοτούσαν μια μόνιμη εσωτερική αμφιβολία και μας προόριζαν για τους δεύτερους ρόλους”.
Μέσα από αυτο το έργο, όπου κάθε πληροφορία και καταχώρηση κρύβει από πίσω εκατοντάδες ώρες έρευνας και διασταύρωσης στοιχείων, αποκαλύφθηκαν επίσης γυναίκες αρχιτέκτονες που ήταν δίπλα σε λαμπρά ονόματα της αρχιτεκτονικής όπως ο Άλβαρ Άαλτο αλλά και ζευγάρια αρχιτεκτόνων όπου συνήθως την φήμη απολάμβαναν οι άνδρες “Το Αρχείο είναι μια αναγνώριση σε αυτές τις γυναίκες, μια δικαίωση και ένα εφαλτήριο για τις νέες αρχιτέκτονες οι οποίες δια της Ιστορίας παίρνουν κουράγιο και πιστεύουν στους εαυτούς τους” εξηγεί η κα. Πάνου και προσθέτει “Θα ήθελα τα νέα κορίτσια να βγουν στην αγορά και να πουν “Θα τα καταφέρω!”.
Στόχος του Αρχείου δεν είναι μόνο η καταγραφή του άγνωστου έργου των Ελληνίδων αρχιτεκτόνων, αλλά και η ανάδειξη της προσωπικότητάς τους, ο αγώνας τους να συνδυάσουν πολλαπλούς ρόλους ως σύζυγοι και μητέρες, ο υψηλού επιπέδου επαγγελματισμός τους και, σε αρκετές περιπτώσεις, η συμμετοχή τους στους κοινωνικούς αγώνες. “Το Αρχείο είναι δυναμικό καθώς διαρκώς θα συμπληρώνεται και θα εμπλουτίζεται. Με νέα στοιχεία στις υπάρχουσες αναρτήσεις, με καινούργιες αναρτήσεις για συναδέλφισσες που δεν έχουν ακόμα περιληφθεί και εφόσον το επιθυμούν, καθώς και με τη συμπερίληψη γυναικών αρχιτεκτόνων των νεότερων γενιών”, καταλήγει η κα. Πάνου.
Το Αρχείο συγκροτήθηκε χάρη στην εθελοντική εργασία αρκετών μελών της επιστημονικής επιτροπής του Τμήματος Αττικής του ΣΑΔΑΣ. Η διαδικασία συγκρότησής του ξεκίνησε τον Μάιο του 2020 και συνεχίζεται μέσα από τις προσπάθειες της Προέδρου του ΣΑΔΑΣ κας Τζούλιας Τσαλίκη, της γ.γ. κας Ουρανίας Οικονόμου ενώ η κα. Ελένη Φέσσα Εμμανουήλ έχει την επιστημονική επιμέλεια.
![Ψηφιακό Αρχείο Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων Ψηφιακό Αρχείο Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων](/images/w734/3/png/sites/default/files/screenshot_2022-01-12_at_4.04.41_pm.png)
Μετά από αυτή τη συνάντηση επέστρεψα στο Ψηφιακό Αρχείο για δεύτερη φορά και ξεκίνησα να διαβάζω τις βιογραφίες και αυτοβιογραφίες των γυναικών αρχιτεκτόνων. Ένιωσα περήφανη για όλες αυτές τις γυναίκες, η συμβολή των οποίων στη μεταπολεμική αρχιτεκτονική παραγωγή, στον εκσυγχρονισμό της αρχιτεκτονικής σκέψης και τέλος στο ελεύθερο επάγγελμα, δεν μένει πλέον στην αφάνεια.
ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ
![](/images/w400/3/jpg/files/2024-02-02/final-voice-choice4.jpg)
ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Χάρης Δούκας: «Δημιουργούμε σύγχρονους, ασφαλείς και ελεύθερους χώρους για τα παιδιά»
Το Πάρκο Σταύρος Νιάρχος μετατρέπεται σε μοναδικό σημείο συνάντησης
Ποιος δε θα ’θελε να ξεκινήσει από εδώ να κατακτήσει τον κόσμο;
20 ερωτήσεις για να πάρεις «πράσινη κάρτα» για τα ΝουΠου
Η επένδυση των 53 εκ. ευρώ σηματοδοτεί μια νέα εποχή για την Αθηναϊκή Ριβιέρα και τον ελληνικό τουρισμό
Ο μεγαλύτερος αθηναϊκός φόβος μου είναι να μην κολλήσω στην κίνηση και πεινάω
Αθηναίες διηγούνται στην Βικτωρία Γιαννάκη προσωπικές ιστορίες με σκοπό την γυναικεία ενδυνάμωση. Σκέψεις και θέσεις που ίσως αφορούν όλες-ους μας
Ξενάγηση σε ένα από τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα της χώρας
Αναλυτικά η διαδικασία αιτήσεων και εγγραφών - Το πρόγραμμα δραστηριοτήτων
«Ένα πραγματικά συγκινητικό μουσείο το οποίο αγγίζει πολλές πτυχές της ανθρώπινης ζωής και δραστηριότητας στην αρχαιότητα»
Σε όλη την Κυψέλη τα τραπεζοκαθίσματα, σαν έρπης, εξαπλώνονται σε κάθε πεζοδρόμιο
Τι να κάνεις για να νιώσεις περισσότερο το καλοκαίρι στην πόλη ακόμα κι αν σε κυκλώνουν οι πολυκατοικίες
Εικόνες, ήχοι και δροσερά spots χωρίς εισιτήριο στην πόλη που βράζει
Αθηναίες διηγούνται στην Βικτωρία Γιαννάκη προσωπικές ιστορίες με σκοπό την γυναικεία ενδυνάμωση. Σκέψεις και θέσεις που ίσως αφορούν όλες-ους μας
Toυριστικές περιηγήσεις για όλα τα γούστα κάτω από την Ακρόπολη
Έρχεται το φεστιβάλ «Καλοκαίρι στην Αθήνα» με 79 δωρεάν εκδηλώσεις
Δες τι ισχύει για να κάνεις το κουμάντο σου
«Οι Αθηναίοι είναι ωραίοι άνθρωποι και ας έχουν τις παραξενιές τους»
Αθηναίες διηγούνται στη Βικτωρία Γιαννάκη προσωπικές ιστορίες με σκοπό τη γυναικεία ενδυνάμωση. Σκέψεις και θέσεις που ίσως αφορούν όλες-ους μας
Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.