Αττικόν & Απόλλωνας: Ο Αντώνης Βογιατζής, Πρόεδρος του Μουσείου της Πόλης Αθηνών-Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία ξεναγεί την Athens Voice στους ιστορικούς κινηματογράφους
Συναισθήματα συγκίνησης με κατέκλυσαν όταν πριν λίγες μέρες επισκέφθηκα τις εντελώς ανέπαφες από τη φωτιά της 12ης Φεβρουαρίου 2012 αίθουσές τους, συνοδευόμενη από τον Πρόεδρο του Μουσείου της Πόλης Αθηνών - Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία, κ. Αντώνη Βογιατζή. Άλλωστε είμαι σίγουρη ότι κάθε Αθηναίος, πάνω από 25-30 ετών, θα έχει κάποιες μνήμες από τους δύο κινηματογράφους της οδού Σταδίου, το Αττικόν και τον Απόλλωνα, που υπήρξαν ιστορικά τοπόσημα και σημεία αναφοράς της πόλης.
Σημερινή, εξωτερική όψη του κτιρίου
Μπαίνοντας μέσα στις αίθουσες ξαφνιάζεσαι από την άψογη κατάσταση που βρίσκονται και έχεις την αίσθηση ότι σε λίγο θα ακουστεί το κουδούνι, θα χαμηλώσουν τα φώτα και θα αρχίσει η προβολή μίας ταινίας. Και έξω, λίγα μέτρα πιο κει, εικόνες μίας ανείπωτης καταστροφής που συνέβη ένα βράδυ, πριν περίπου εννιά χρόνια, όταν κατά τη διάρκεια ενός συλλαλητηρίου οι συνήθεις γνωστοί-άγνωστοι πυρπόλησαν, ελαφρά τη καρδία, ένα από τα ωραιότερα κτίρια της Αθήνας.
24.12.2016 Συναυλία Δ. Σαββόπουλου έξω από τους καμένους κινηματογράφους
Είναι μεν απίστευτο αλλά και παρήγορο ότι οι δύο αίθουσες παρέμειναν άθικτες, αλλά πολύ στενάχωρο το γεγονός ότι γραφειοκρατικά και οικονομικά προβλήματα, ανάμεσα σε δύο ιδρύματα, κράτησαν τόσα χρόνια τις πόρτες τους ερμητικά κλειστές. Όμως, η αντίστροφη μέτρηση για το επίσημο άνοιγμα έστω της πόρτας επί της οδού Χρήστου Λαδά έχει αρχίσει και αναμένεται ως τα τέλη του χρόνου. Το κοινό θα μπορεί να παρακολουθεί ορισμένες προγραμματισμένες εκδηλώσεις (όχι προβολές), που θα γίνονται στην αίθουσα του Απόλλωνα.
Για την ιστορία, τα δύο προαναφερθέντα ιδρύματα είναι το Ίδρυμα Σταμάτη Δεκόζη Βούρου (ΙΣΔΒ), που ιδρύθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1950 από τον πρέσβη Αλέξανδρο Βούρο (1871-1959) και τον δισέγγονό του Σταμάτη Δεκόζη Βούρου, Λάμπρο Ευταξία (1905-1996), και το Μουσείο της Πόλης των Αθηνών - Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία, που ιδρύθηκε το 1973 από τον Λάμπρο Ευταξία, με τη βοήθεια του κληροδοτήματος που του άφησε ο εκ της μητρός θείος του, Αλέξανδρος Βούρος.
Ποιες ήταν όμως οι οικογένειες Βούρου και Ευταξία και ποια η σχέση τους με τους δύο κινηματογράφους; Όλα ξεκίνησαν από τον Χιώτη τραπεζίτη Σταμάτη Δεκόζη Βούρο (1792-1881), ιδιοκτήτη ενός κτήματος δέκα χιλιάδων πήχεων, περικλειόμενο από τις σημερινές οδούς Σταδίου, Ι. Παπαρρηγοπούλου, Χρήστου Λαδά και Παρνασσού, ο οποίος έκτισε το αρχοντικό του στην οδό Παπαρρηγοπούλου 7. Η οικία ήταν γνωστή στους Αθηναίους ως το «Παλαιό Παλάτι», γιατί εκεί έμεινε από το 1836 έως το 1843 το νιόπαντρο βασιλικό ζεύγος, Όθων και Αμαλία, μέχρι να εγκατασταθούν στα Ανάκτορα.
Ακριβώς δίπλα, επί της Παπαρρηγοπούλου 5, αναγέρθηκε το 1859 η οικία του γιου του, Κωνσταντίνου (1830-1918). Αυτό το κτίριο σήμερα αποτελεί τμήμα του Μουσείου της Πόλης των Αθηνών και πριν είχε φιλοξενήσει τα μέλη της οικογένειας Δεκόζη-Βούρου. Η κόρη του Κωνσταντίνου, η Ζηνοβία, παντρεύτηκε τον Ιωάννη Ευταξία και απέκτησαν δύο γιους, τον Κωνσταντίνο και τον Λάμπρο, τον μελλοντικό πολιτικό και ευεργέτη.
Όταν ο Λάμπρος Ευταξίας ίδρυσε το Μουσείο, το οποίο φέρει την επωνυμία Μουσείο της Πόλης των Αθηνών - Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία, διόρισε ως διαχειριστή το Ίδρυμα Σταμάτη Δεκόζη-Βούρου (ΙΣΔΒ), στο οποίο άφησε την μεγάλη περιουσία του. Με τη διαθήκη του όρισε το 40% των εσόδων του Ιδρύματος Σταμάτη Δεκόζη-Βούρου να διατίθεται στην ενίσχυση του Μουσείου της Πόλης των Αθηνών, το 40% στην ενίσχυση του Μεγάρου Μουσικής και το 20% όπου έκρινε η διοικούσα επιτροπή.
Ο όρος της χρηματοδότησης προς το Μουσείο τηρήθηκε μόνο για μία χρονιά με αποτέλεσμα το ΙΣΔΒ να του οφείλει πάνω από 27 εκατ. ευρώ και το 1989 να αρχίσει ένας τεράστιος αγώνας διεκδικήσεων και αγωγών μεταξύ αυτών, ο οποίος κατέληξε το 2012 με δικαίωση του Μουσείου για να εισπραχθούν τα οφειλόμενα.
Το Μουσείο κατέσχεσε τα μισθώματα από τα καταστήματα και τους κινηματογράφους, οι οποίοι κτιριακά ανήκουν στο Ίδρυμα Σταμάτη Δεκόζη Βούρου. Εξαιτίας όμως της πυρκαγιάς και της αναστολής λειτουργίας των επιχειρήσεων, έπαψε να υφίσταται το συγκεκριμένο έσοδο και όπως ανέφερε ο κος Βογιατζής «από εκείνη τη χρονιά χάναμε 300.000 ευρώ/χρόνο».
Γιγαντοαφίσα από την ταινία Ετσι είναι η ζωή. Εργο του Γεράσιμου Τουλιάτου για το σινεμά ΑΠΟΛΛΩΝ (3.1987)
Αν και από την πλευρά του Μουσείου υπήρξε η βούληση και έγιναν προσπάθειες για τη χρήση των αιθουσών, μια και ήταν άθικτες, αυτό δεν κατέστη εφικτό, αρχίζοντας από τη διαφωνία που υπήρξε για το κόστος των εργασιών αποκατάστασης της εισόδου. Σύμφωνα με τον κ. Βογιατζή, «αυτές είχαν εκτιμηθεί από το Δ.Σ. του Μουσείου και κατόπιν εισήγησης του Γενικού Γραμματέα, Αρχιτέκτονα & Ομότιμου Καθηγητή του ΕΜΠ, Ι. Λιακατά, γύρω στις 500.000 ευρώ. Από την άλλη πλευρά, το Ίδρυμα Σταμάτη Δεκόζη-Βούρου, με πρόεδρο τον κ. Τίμο Χριστοδούλου και σε συνεργασία με την εταιρεία ΑΚΤΩΡ, τις είχε αποτιμήσει 1.1 εκατ. Περίπου». Με τη διαμεσολάβηση του τέως δημάρχου Αθηναίων Γιώργου Καμίνη, ζητήθηκε από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος να καλύψει αυτή τη διαφορά, αλλά ο όρος που τέθηκε (να μην μπορεί το Μουσείο να εκπλειστηριάσει τις αίθουσες για μία 5ετια, διότι το ΙΣΝ, σύμφωνα με τις αρχές του, χρηματοδοτεί μόνο κοινωφελείς οργανισμούς και όχι ιδιώτες), οδήγησαν την προσπάθεια σε ναυάγιο, ανοίγοντας ταυτόχρονα ένα καινούργιο μέτωπο αντιδικίας, αυτή τη φορά ανάμεσα στον κ. Καμίνη και τον κ. Βογιατζή. Η υπόθεση πήρε αναστολή, καθώς ο πρώτος εκλέχθηκε ευρωβουλευτής.
Η πρόσφατη συγχώνευση των δύο αντιμαχόμενων ιδρυμάτων που έγινε στις 29/9/21, με τη διαμεσολάβηση, την αμέριστη βοήθεια και στήριξη του δημάρχου, Κώστα Μπακογιάννη, απέτρεψε τη δημιουργία ενός νέου οργανισμού, πράγμα που, όπως μας εξήγησε ο κος Βογιατζής, συμβαίνει όταν δύο ιδρύματα διαλύονται. «Το μουσείο δεν διαλύθηκε και το Ίδρυμα περιήλθε ως ειδικός λογαριασμός, σαν μία άλλη τσέπη». Και στο σημείο αυτό αναφέρει κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, αλλά και συγκινητικό: «Αν σώθηκε το Μουσείο αυτό οφείλεται στους εργαζόμενους, γιατί δέχθηκαν να εργάζονται χωρίς να πληρώνονται κανονικά. Οι διοικούντες είμαστε εθελοντές. Δεν παίρνουμε δεκάρα τσακιστή. Μας αρκεί η τιμή. Οι υπόλοιποι όμως εργαζόμενοι, που ζούνε από τη δουλειά τους, έβαλαν πλάτη (πλην ενός). Θα τους αδικήσω ασύλληπτα αν δεν το αναγνωρίσω. Και όταν έλθει η ώρα θα τα πω δημόσια και τα ονόματά τους».
Μπομπίνες ταινιών
Και αμέσως έρχεται η ερώτηση για το πού θα βρεθούν τώρα τα λεφτά για τις εργασίες αποκατάστασης. Έχουν ήδη δρομολογηθεί ενέργειες και μία από αυτές είναι η πώληση ενός μεγάλου ακινήτου στην Καλλιθέα που είχε αγοραστεί, με δάνειο, από τη διοίκηση του ΙΣΔΒ και είχε παραχωρηθεί στην Εθνική Λυρική Σκηνή με μία μίσθωση περίπου ίση με το τοκοχρεολύσιο, για τις πρόβες των καλλιτεχνών. «Αυτό το κτίριο το παραλάβαμε πριν μία βδομάδα και έχει μπει τώρα για πούλημα. Από τα χρήματα της πώλησης θα πληρωθεί το δημόσιο, η Eurobank, οι υποχρεώσεις και θα πάρουμε μία ανάσα. Θα ζητηθεί χρηματοδότηση από το Ίδρυμα Νιάρχος μια και δεν υφίσταται πλέον το πρόβλημα παραβίασης των αρχών του».
Έξω από την αίθουσα του ΑΤΤΙΚΟΝ
Υπάρχουν πολλές ιδέες για την πανηγυρική επιστροφή των δύο ιστορικών κινηματογράφων στην καρδιά της Αθήνας. Όπως μας είπε ο κ. Βογιατζής, «ο κ. Λιακατάς έχει ένα κάνει ένα λαμπρό σχέδιο. Εκεί που βρίσκεται ο θόλος του Αττικόν θα φτιαχτεί ένας άλλος ακόμη θόλος, από επάνω, ώστε να ανεβαίνει ο κόσμος και να έχει θέα όλης της Αθήνας. Επίσης, έχουμε έλθει σε επαφή με τους απόγονους του Ερνέστου Τσίλλερ και σκεπτόμαστε να διοργανώσουμε μία έκθεση στο φουαγιέ για τη ζωή και το έργο του αρχιτέκτονα, ο οποίος έχει σχεδιάσει αυτό το κτίριο».
Συγκεκριμένη ημερομηνία για το πότε θα φύγουν οι λαμαρίνες που καλύπτουν το πεζοδρόμιο της Σταδίου και για το πότε θα ολοκληρωθούν τα έργα δεν υπάρχει, ούτε είναι γνωστό το ακριβές κόστος επισκευών. Προς το παρόν, γίνεται προσπάθεια να καθαριστεί και να χρησιμοποιηθεί σαν είσοδος για το κοινό, η πόρτα που βρίσκεται επί της οδού Χρήστου Λαδά (πρώην έξοδος κινδύνου).
«Όταν φτάσει η μέρα που θα έλθουμε με τον κ. Μπακογιάννη να ξεκλειδώσουμε τη μπροστινή πόρτα που θα οδηγεί στους κινηματογράφους, θα είναι μία από τις ευτυχέστερες της ζωής μου», ομολογεί με συγκίνηση ο κος Βογιατζής.
Και δεν μπορούμε παρά να ευχηθούμε ολόψυχα οι πόρτες σύντομα να ανοίξουν διάπλατα, οι αίθουσες να γεμίσουν ξανά από σινεφίλ και το υπέροχο κτίριο να στολίσει αλλά και να ζωντανέψει την άλλοτε κοσμοπολίτικη οδό Σταδίου, που τόσο το έχει ανάγκη.
Πορτρέτο της Τζ.Μάνσφιλντ από τη γιγαντοαφίσα της ταινίας «Τα ναυάγια της Λεωφόρου», έργο του Γ.Βακιρτζή για το Αττικόν (12.1957)
Λίγα λόγια για τους κινηματογράφους Απόλλων & Αττικόν
Ο κινηματογράφος Αττικόν στεγάστηκε στο διώροφο Μέγαρο Βούρου (Σταδίου 19-21 και Χρήστου Λαδά), εκλεκτικιστικό κτίριο με γωνιακές πυργοειδείς απολήξεις, το οποίο κτίστηκε την περίοδο 1870-1881, σε σχέδια του Ε. Τσίλλερ, για λογαριασμό του Χιώτη τραπεζίτη Σταμάτη Δεκόζη Βούρου (1792-1881).
Το Μέγαρο οικοδομήθηκε μέσα σ' ένα τεράστιο κτήμα, έξω από τα τότε όρια της πόλης, που αγόρασε το 1832 ο Δεκόζης Βούρος από την Οθωμανή Εσμέ Χανούμ, όταν μετά την ελληνική επανάσταση αυτός εγκαταστάθηκε μόνιμα με την οικογένειά του στην Αθήνα, επενδύοντας κεφάλαια σε επιχειρήσεις και αγορά γης.
Ο πρώτος όροφος του κτιρίου, η πρόσοψη του οποίου ήταν επί της Σταδίου χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία, ενώ στους υπόλοιπους χώρους στεγάστηκαν γραφεία, υπηρεσίες και καταστήματα. Στις αρχές του 20ού αιώνα, ολόκληρο το κτίριο διατέθηκε προς εκμετάλλευση. Το 1914 στέγασε το νεοσύστατο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας.
Εκείνα τα χρόνια, η ιστορική οδός Σταδίου, γνωστή και ως η λεωφόρος των Ακακιών, η κατασκευή της οποίας ολοκληρώθηκε το 1859, ήταν γεμάτη από καλά ξενοδοχεία (Grand Hotel d' Athenes - Σταδίου & Κοραή, Palace Hotel - Σταδίου & Εδουάρδου Λω, Ilion Palace - Σταδίου & Κολοκοτρώνη), πολυτελή καταστήματα, φωτογραφεία, εκδοτικούς οίκους, βιβλιοπωλεία, με πελάτες εκλεκτά μέλη της αθηναϊκής κοινωνίας ακόμη και της βασιλικής οικογένειας.
Πρόγραμμα του κινηματογράφου ΑΤΤΙΚΟΝ (1986)
Σ'αυτό τον δρόμο, λειτούργησαν οι πρώτες κινηματογραφικές αίθουσες της Αθήνας, και δικαίως είχε χαρακτηριστεί ως «η οδός των κινηματόγραφων». Μία από τις παλαιότερες εξ αυτών, είναι ο κινηματογράφος Αττικόν, ο οποίος κατασκευάστηκε αρχικά ως θέατρο από τον μηχανικό Α. Χέλμη και λειτούργησε σε τμήμα του ιδιωτικού κήπου, πίσω από το Μεγάρου Βούρου, όπου η βασίλισσα Αμαλία είχε εγκαταστήσει το ιπποστάσιό της. Τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του είχε 750 θέσεις στις πλατεία και 600 στα θεωρεία και στον εξώστη και στις διαφημίσεις του ανέφερε πως θα φιλοξενεί «ταινίας χρωματιστάς εκ του φυσικού».
Μετά από μία μεγάλη επέμβαση που έγινε στο κτίριο, με προσθήκη στοιχείων του ρυθμού νεομπαρόκ, από τον αρχιτέκτονα Α. Νικολούδη, το Αττικόν μετατράπηκε σε πολυτελή κινηματογράφο. Πρόκειται για τις πρώτες περιπτώσεις κτιρίων στην Ελλάδα που χρησιμοποιήθηκε το οπλισμένο σκυρόδεμα. Η είσοδός του και οι χώροι υποδοχής, επί της οδού Σταδίου, προσαρμόστηκαν στο νεοκλασικό κτίριο. Ο κινηματογράφος, ένας από τους ωραιότερους της Ευρώπης, όπως είχε χαρακτηριστεί, με τα καμπύλα πολυτελή θεωρεία, τα βελούδινα καθίσματα, τα τοξωτά ανοίγματα και τις γύψινες διακοσμήσεις της αίθουσας με τον τεράστιο θόλο να 'ναι το σήμα κατατεθέν του, άρχισε να λειτουργεί το 1918 και έγινε αμέσως ιδιαίτερα προσφιλής στην ανώτερη κοινωνική τάξη των Αθηνών. Όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Νίκου Θεοδοσίου «Στα παλιά τα Σινεμά», ο χώρος χαρακτηρίζεται «κέντρον του άνθους της αθηναϊκής κοινωνίας, του διπλωματικού σώματος, της Αυλής, κέντρον του καλλιτεχνικού κόσμου».
Γιγαντοαφίσα της ταινίας Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν. Εργο του Γ. Βακιρτζή για το ΑΤΤΙΚΟΝ (12.73)
Ο άνθρωπος που κατάφερε να βάλει το Αττικόν στην πρώτη θέση προτίμησης της κοσμικής Αθήνας και του ωραιόκοσμου της πρωτεύουσας, κόβοντας κάθε βδομάδα δύο-τρεις χιλιάδες περισσότερα εισιτήρια από τους άλλους κινηματογράφους, ήταν ο εύπορος δερματέμπορος Γιώργος Βακογιάννης (1887-1937), Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας Cine Orient, η οποία ιδρύθηκε το 1918 και είχε ως αντικείμενο την εκμετάλλευση ταινιών και θεάτρων. Οι μεγάλες πρεμιέρες, πολλές εκ των οποίων γίνονταν παρουσία των βασιλέων, αποτελούσαν κοσμικό γεγονός και απαιτείτο η τήρηση ενδυματολογικού κώδικα.
Με το επιχειρηματικό δαιμόνιο αλλά και το ανοικτό μυαλό του Γ. Βακογιάννη, το αριστοκρατικό «Αττικόν» πρωτοπορούσε πάντα στις νέες τεχνικές. Εκεί προβλήθηκε την Τρίτη 22 Οκτωβρίου 1929 η πρώτη ομιλούσα κινηματογραφική ταινία («Fox Movietone Follies» του Ντέηβιντ Μπάτλερ) στην Ελλάδα, αφήνοντας... άφωνους τους εκλεκτούς θεατές. Από το 1926, τα πρωϊνά της Κυριακής δίνονταν στην αίθουσα συναυλίες από την ορχήστρα που είχαν σχηματίσει οι καθηγητές του Ωδείου Αθηνών.
Όταν το 1930 ο Βακογιάννης αποχώρησε, την διεύθυνση ανέλαβε η εταιρεία Σκούρας Φιλμ, της μεγάλης κινηματογραφικής δυναστείας των αδελφών Σκούρα.
Προπολεμικά, το Αττικόν ήταν ο δεύτερος πολυτερέστερος κινηματογράφος, μετά το ΠΑΛΑΣ, της οδού Βουκουρεστίου. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής ο κινηματογράφος επιτάχθηκε από τους Γερμανούς και μετονομάστηκε σε Soldaten Kino Victoria, προβάλλοντας ταινίες αποκλειστικά για αυτούς.
Ο κινηματογράφος Αττικόν κατά τη διάρκεια της Κατοχής, μετονομασθείς σε Soldatenkino VICTORIA
Το Αττικόν εκτός του ότι ήταν ο πρώτος «παρλάν» κινηματογράφος, κατέκτησε κι άλλες τεχνολογικές πρωτιές, εγκαθιστώντας σύστημα cinemascope, με οθόνη μεγαλύτερου εύρους από τις ως τότε τετράγωνες, καθώς και το σύστημα στερεοφωνικού ήχου. Την Παρασκευή 18 Δεκεμβρίου 1953 έγινε η πανηγυρική πρεμιέρα της ταινίας Ο Χιτών (1953), ταινία που πέρασε στην ιστορία του σινεμά μια και ήταν η πρώτη που γυρίστηκε με το σύστημα Σινεμασκόπ. Η προβολή έγινε παρουσία των βασιλέων. Τα δε χρήματα των εισπράξεων διατέθηκαν υπέρ των σεισμοπαθών των Ιονίων Νήσων.
Η πρώτη έγχρωμη ελληνική ταινία της Φίνος Φίλμ, Η Αλίκη στο Ναυτικό έκανε πρεμιέρα στο Αττικόν στις 20 Φεβρουαρίου του 1961 και την πρωταγωνίστρια υποδέχθηκε στην είσοδο ένα άγημα του ναυτικού.
Ακολούθησαν λαμπρές πρεμιέρες, προβολή πολλών ταινιών που σημείωσαν μεγάλες επιτυχίες, διεθνείς καλλιτεχνικές εκδηλώσεις καθώς και παρέλαση μεγάλων αστέρων της 7ης τέχνης από Ελλάδα και εξωτερικό πάνω στο κόκκινο χαλί του, όπως η Κατρίν Ντενέβ και ο Ζεράρ Ντεπαρντιέ, κατά τη διάρκεια του 12ου Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου (Αττικόν, Μάρτιος 2011), ο Ντάνιελ Ντέι Λιούις, ο Τζέρεμι Άιρονς, κά. Στην πολυτελή αίθουσα, εκτός από τους σινεφίλ, φιλοξενήθηκε η πολιτική και πνευματική ελίτ της Αθήνας.
Το κτίριο κατά καιρούς υπέστη πολλές ανακαινίσεις και μία απ' αυτές ήταν το 1960 όταν οι αφοί Γρηγοριάδου και ο Α. Αγαλιώτης, που διατηρούσαν καταστήματα στο ισόγειο, πήραν άδεια από την πολεοδομία για ορισμένες επισκευές. Η επόμενη, έγινε το 1982 από τον αρχιτέκτονα Ι. Χριστακόπουλο και θεωρήθηκε πρότυπο για τα υπόλοιπα νεοκλασικά κτίρια της Αθήνας. Με την τελευταία μεγάλη και ριζική ανακαίνιση του 2007, ο χώρος της υποδοχής διπλασιάστηκε και μπήκαν περισσότερα ταμεία, η είσοδος ντύθηκε με άσπρο μάρμαρο και σκούρο ξύλο. Για τον ήχο χρησιμοποιείται το τελευταίας τεχνολογίας μοντέλο Dolby Digital.
Το 1960 στο υπόγειο του Αττικόν, στον χώρο που στεγαζόταν ένα τμήμα των Γενικών Αρχείων του Κράτους, εγκαινιάστηκε ο κινηματογράφος Απόλλων (λειτουργούσε από το 1915 με ενδιάμεσα διαλείμματα έως το 1948, ακριβώς απέναντι - Σταδίου & Εδουάρδου Λω - στη θέση που υπήρχε προηγουμένως το κινηματοθέατρο "Πανόραμα"), με αποκλειστική προβολή της ταινίας Έλα ν' αγαπηθούμε (Let's make love, 1960).
Ο κινηματογράφος Απόλλων διαφημιζόταν ως το «Παλατάκι της Αθήνας». Αρχικά είχε 900 θέσεις, οι οποίες αργότερα μειώθηκαν στις 820 και με την τελευταία ανακαίνιση στις 520. Ο Απόλλων ήταν η πρώτη αίθουσα που λειτούργησε με σύστημα TODD ΑΟ70mm. (ειδική οπτική επεξεργασία και στερεοφωνικός ήχος).
Το 1974 προβλήθηκε εκεί, κατά αποκλειστικότητα και για λίγες μέρες η ταινία Ιησούς Χριστός σούπερ σταρ, ταινία που είχε προκαλέσει τότε πολύ έντονες αντιδράσεις της εκκλησίας και των θρησκόληπτων, με αποτέλεσμα να απαγορευτεί τότε η προγραμματισμένη προβολή της από όλους τους κινηματογράφους. Λίγο αργότερα η ταινία παίχθηκε στο "Αττικόν" με τον καμουφλαρισμένο τίτλο τίτλο Υπέρλαμπρο Αστρο.
Ακόμη όμως και μέσα στο σινεμά, υπήρξαν βίαιες αντιδράσεις, όπως διαβάζουμε στο e-book του Δημήτρη ΦύσσαΤα σινεμά της Αθήνας 1896-2013, «Το 1974, κάποιος θεούσος ονόματι Ν. Ρέπας μπαίνει σα θεατής στον εξώστη, κι ενώ παίζεται το Jesus Christ Superstar, μπουκάρει στην καμπίνα προβολής προσπαθώντας μ’ ένα πριόνι να κόψει στη μέση τη διαβολική μπομπίνα. Ακολουθεί συμπλοκή με το μηχανικό, ο Ρέπας συλλαμβάνεται και παραπέμπεται στο αυτόφωρο».
Το 1975, οι θεατές που παρακολούθησαν στον σινεμά Απόλλων την ταινία Σεισμός όχι απλώς είδαν ρεαλιστικές εικόνες για τι μπορεί να προκαλέσει ένας σεισμός, αλλά αισθάνθηκαν σαν να ήταν παρόντες στον τόπο που συνέβαινε, με την βοήθεια του πολυδιάστατου κραδασμικού συστήματος Sensurround.
Το δίδυμο Αττικόν και Απόλλων, τα οποία τη δεκαετία του '90 είχαν μετονομαστεί σε ΑTTIKO - Renault και ΑΠΟΛΛΩΝ - Renault, με ένα αυτοκίνητο μάρκας Renault στη βιτρίνα, διέθεταν θέσεις parking στην οδό Ομήρου 12 και αποτελούσαν δύο από τα πιο όμορφα και δημοφιλή σινεμά της Αθήνας, με το πρώτο να προβάλλει περισσότερο ταινίες του εμπορικού κινηματογράφου και τον δεύτερο να διατηρεί έναν πιο καλλιτεχνικό χαρακτήρα. Το 1993 και για τρία περίπου χρόνια το Αττικόν λειτούργησε ως θέατρο.
Τον Σεπτέμβριο του 1995 οι δύο κινηματογράφοι φιλοξένησαν ένα νέο Φεστιβάλ, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας, το οποίο πολύ σύντομα έγινε θεσμός. Η πρώτη προβολή του Φεστιβάλ για κοινό έγινε στον κινηματογράφο Απόλλων, το απόγευμα της Πέμπτης 15 Σεπτεμβρίου και η πρώτη προβολή στο Αττικόν το αμέσως επόμενο απόγευμα.
Το Φεστιβάλ απέκτησε αμέσως φανατικό κοινό από σινεφίλ, οι οποίοι ακόμη και την ημέρα διεξαγωγής των βουλευτικών εκλογών, στις 22 Σεπτεμβρίου του 1996, που συνέπεσαν με τη βδομάδα του 2ου Φεστιβάλ, προτίμησαν να περιμένουν στην ουρά προκειμένου να δουν την ταινία Fargo, παρά να πάνε στα εκλογικά κέντρα που ήταν ακριβώς δίπλα στο σινεμά, στην πλατεία Κλαυθμώνος, όπου γίνονταν πανηγυρισμοί για τα αποτελέσματα των εκλογών.
Μέχρι την καταστροφική φωτιά του 2012 οι δύο κινηματογράφοι ήταν η έδρα του Φεστιβάλ.
Το βράδυ της 12 Φεβρουαρίου 2012, κατά τη διάρκεια επεισοδίων στο κέντρο της Αθήνας το υπέροχο κτίριο στο οποίο στεγάζονταν οι δύο κινηματογράφοι, πυρπολήθηκε από τους γνωστούς - αγνώστους. Η φωτιά ξεκίνησε από το πατάρι του καταστήματος Kosta Boda στη γωνία Σταδίου & Χρήστου Λαδά και μεταδόθηκε πάνω απ' όλα τα καταστήματα, φτάνοντας ως την πρόσοψη και είσοδο των κινηματογράφων.
Στην αίθουσα του Αττικόν προβαλλόταν η ταινία Κι ο κλήρος έπεσε στον Σμάιλι και στον Απόλλωνα Ο Θεός της σφαγής. Χάρις στις υπεράνθρωπες προσπάθειες της πυροσβεστικής, των εκμισθωτών των αιθουσών, των Αφών Τσακαλάκη και του προσωπικού, οι αίθουσες έμειναν ανέπαφες, ενώ κάηκε η είσοδος και πρόσοψη του κτιρίου, τα εκδοτήρια των εισιτηρίων, τα μαγαζιά και κατέρρευσε η οροφή.
Έκτοτε, το ιστορικό νεοκλασικό κτίριο, ένα από τα ωραιότερα της Αθήνας, παρέμεινε βουβό, σκοτεινό και μπαρουτοκαπνισμένο, μία ανοικτή πληγή στο κέντρο της πόλης, θέαμα που μαυρίζει την ψυχή όλων όσοι περνάνε από μπροστά.
Και γι' αυτό τον λόγο ήταν απόλυτα αναμενόμενη η κοσμοσυρροή την παραμονή Χριστουγέννων του 2016, στη συμβολική συναυλία που έδωσε ο Διονύσης Σαββόπουλος μαζί με την Φιλαρμονική του Δήμου Αθηναίων, μπροστά από τα καμένα κτίρια. Εκατοντάδες άνθρωποι ένωσαν τις φωνές τους, τραγουδώντας τα κάλαντα με τους ιδιαίτερα για την περίπτωση διασκευασμένους στίχους: Για τούτη τη σαιζόν/ας ευχηθούμε όλοι/ν' ανοίξει το Αττικόν/να γλυκαθεί η πόλη!!!.
Και φαίνεται ότι η ευχή αυτή, έστω και πέντε χρόνια μετά.... έπιασε!
Το κτιριακό συγκρότημα, ιδιοκτησίας Ιδρύματος Σταμάτη Δεκόζη - Βούρου, μέσα στο οποίο βρίσκονται οι δύο ιστορικοί κινηματογράφοι, έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο από το 1984, ενώ τον Ιουνίο του 2019 οι δύο αίθουσες χαρακτηρίστηκαν διατηρητέες και ως προς την χρήση τους (κινηματογράφου - θεάτρου).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γιοχάλας Θανάσης, Καφετζάκη Τόνια. "ΑΘΗΝΑ. Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και την λογοτεχνία", Εκδ. Εστία, Αθήνα 2012.
Μάνος Γαϊτάνος Οι Κινηματογράφοι που αγαπήσαμε- Μια νοσταλγική περιπλάνηση στους κινηματογράφους και τις γειτονιές της Αθήνας και του Πειραιά, έκδοση 2021
H συνιδρύτρια του Lean In. org, οργανισμού υποστήριξης, εκπαίδευσης κι αλληλεγγύης των γυναικών στους χώρους εργασίας, μιλάει για τα ευρήματα της νέας έρευνας «Γυναίκες στον Χώρο Εργασίας 2024
15°
