Οι πλανόδιοι μικροπωλητές της οδού Ερμού

Στις καλές μέρες –όπως χαρακτηρίζουμε πια τις μέρες προ κορωνοϊού– οι εμπορικοί δρόμοι της Αθήνας είχαν μια τελείως διαφορετική δυναμική, που οι περισσότεροι θυμόμαστε καλά. Αθηναίοι που κατέβαιναν για ψώνια ή καφέ, τουρίστες, υπαίθριοι μουσικοί, ζογκλέρ και πλανόδιοι μικροπωλητές έκαναν την Ερμού τον πιο λαμπερό και ζωντανό εμπορικό δρόμο της πρωτεύουσας. Κατηφορίζοντας ως την πλατεία Μοναστηρακίου, πετύχαινες τους μικροπωλητές στις αγαπημένες τους θέσεις να πωλούν κουλούρια «που στρώνουν το άδειο στομάχι», κάστανα ζεστά και σαλέπι για το κρύο, και τριαντάφυλλα. Με το lockdown κλείδωσαν κι αυτοί τα περίπτερά τους και εξαφανίστηκαν.

Τους αναζητήσαμε την εβδομάδα που άνοιξε η αγορά, τους βρήκαμε στις γνωστές τους θέσεις και συνειδητοποιήσαμε ότι ακόμα και σε καιρούς πανδημίας και κόντρα σε όσους πιστεύουν ότι οι πλανόδιοι χάθηκαν με το πέρασμα του χρόνου και ανήκουν στην ασπρόμαυρη Αθήνα του ’60, αυτοί –ανάμεσά τους και νέα σπουδαγμένα παιδιά– συνεχίζουν να στήνουν τους πάγκους τους στην απόλυτη πρωινή ησυχία, πριν σηκωθούν τα κατεβασμένα ρολά στις βιτρίνες και ξεκινήσουν οι γρήγοροι καταναλωτικοί ρυθμοί. Αυτές είναι οι ιστορίες τους – κι αν για λίγο τους χάσουμε, θα τους βρούμε πάλι.

Κουλούρι ή λουκουμάς;

Η Δήμητρα ήταν νηπιαγωγός σε παιδικό σταθμό. Πριν πέντε χρόνια η αγάπη της για το...κουλούρι Θεσσαλονίκης την οδήγησε στην Ερμού κι έκτοτε κάθε μέρα στις επτά το πρωί στήνει το δικό της stand με κουλουράκια.

«Η Ερμού τα πρωινά θυμίζει χωριό. Ο πεζόδρομος στις επτά, που είναι όλα κλειστά, μοσχομυρίζει φρεσκοψημένο κουλούρι και σαλέπι. Είναι η ιδανική ώρα για να απολαύσω κι εγώ το καφεδάκι με το κουλούρι μου πρώτη απ’ όλους. Αυτό που μου αρέσει όσο τίποτα στην πρωινή μου ρουτίνα όμως είναι το χαμόγελο του κόσμου. Ακόμα κι όταν έχουν ξυπνήσει στραβά, με μια γλυκιά καλημέρα κι ένα κουλούρι μαλακώνουν. Το κουλούρι είναι κλασική αξία για όσους θέλουν ένα γρήγορο κολατσιό ανάμεσα στα ψώνια τους ή κάτι να στρώσει το στομάχι μετά από ξενύχτι. Φέρνω 100 τεμάχια και συνήθως εξαντλούνται μέχρι τις τρεις το μεσημέρι. Αν περισσέψει κάποια, τα πηγαίνω στους άστεγους του Μοναστηρακίου ή τα μοιράζω σε όποιον τα έχει ανάγκη έξω από τον ηλεκτρικό».

Ο Τζίμης, λίγα μέτρα παρακάτω, άφησε την οικοδομή για να γίνει γνωστός για το γκουρμέ κουλούρι του αλλά και για τους λουκουμάδες. Για δέκα περίπου χρόνια είχε πόστο ακριβώς πίσω, στη Μητροπόλεως, αλλά όταν η κίνηση έκοψε, μεταφέρθηκε στην Ερμού. Στο δίλημμα «κουλούρι ή λουκουμάς;» απαντά «κουλούρι απλό, με σουσαμάκι».

«Ήρθα στην Ερμού επειδή είναι καλύτερο πέρασμα από τη Μητροπόλεως αλλά  τα τελευταία χρόνια μειώθηκε κι εδώ η κίνηση και ο κορωνοϊός έκανε ακόμα μεγαλύτερη ζημιά. Κάποτε ερχόταν ο περαστικός και έπαιρνε τρεις-τέσσερις λουκουμάδες. Τώρα παίρνουν έναν για να το μοιραστούν δύο άτομα. Ο κόσμος πάντως προτιμάει το κουλούρι από τον λουκουμά γιατί έχει λιγότερες θερμίδες. Του δίνω πολλές επιλογές: με φέτα, ζαμπόν-τυρί, με ελιά, πικάντικο με πιπέρια, με ντομάτα, πολύσπορο και σοκολατένιο. Για μένα  το καλύτερο είναι το απλό με το σουσαμάκι. Κι ο Μητσοτάκης όταν έρχεται στην Ερμού, αυτό μου ζητάει».

«Καρυδάς» το καλοκαίρι και σαλεπιτζής τον χειμώνα

Ο Βασίλης είναι ο παλαιότερος πλανόδιος στην περιοχή, αφού ξεκίνησε τη δουλειά αυτή από το 1975. Είναι ο κατάλληλος άνθρωπος για να κουβεντιάσει κανείς ιστορίες από την Ερμού των 80s και 90s.

«Ξεκίνησα πουλώντας παγωτό χωνάκι σε μηχανάκι με βάση την Αγίου Μάρκου και έκοβα βόλτες στα γύρω μαγαζιά αλλά και στην Πλάκα ή στην πλατεία Μοναστηρακίου. Στην Ερμού ως μόνιμος ήρθα πριν από δεκαπέντε χρόνια. Την πρόλαβα πριν γίνει πεζόδρομος, όταν ακόμα κυκλοφορούσαν αυτοκίνητα, για την ακρίβεια μου άρεσε καλύτερα τότε απ’ ό,τι τώρα που την έχω απομυθοποιήσει. Άφησα και το παγωτό και έφερα σαλέπι Πίνδου, μαζεμένο στο χέρι από βοσκούς, με σταθερή πελατεία που εκτιμάει το εκλεκτό αυτό προϊόν από ρίζα άγριας ορχιδέας ή σερνικοβότανο κι όχι τις απομιμήσεις. Τα καλοκαίρια φέρνω καρύδες και δουλεύω κατά βάση με τους τουρίστες. Οι Αυστραλιανοί και οι βόρειοι τις προτιμούν πολύ. Φέτος λόγω lockdown και επειδή δεν είχε βαρύ χειμώνα έφερα καρύδα αντί για σαλέπι και θα τη καθιερώσω».

Το περίπτερο με τα λουλούδια

Το περίπτερο με τις ανθοδέσμες βρίσκεται στο ίδιο σημείο της Ερμού εδώ και 30 χρόνια. Η Μαρία ήθελε να ασχοληθεί από την πρώτη στιγμή με τα λουλούδια – ο προκάτοχος του περιπτέρου ήταν γνωστός της και όταν το άφησε το ανέλαβε αυτή.

«Πριν το άνοιγμα της αγοράς για τις εκπτώσεις δεν κυκλοφορούσε ψυχή, χειρότερα και από την εποχή της κρίσης. Ακόμα και τώρα που τους παρατηρώ δεν είναι ότι ψωνίζουν ιδιαίτερα, για την περαντζάδα έρχονται. Ακόμα κι όταν δεν έχει κόσμο, εγώ έρχομαι, βλέπω τα λουλούδια μου και μου φτιάχνει η διάθεση, πόσο μάλλον όταν βλέπω χαρούμενους ανθρώπους να κάνουν βόλτα στην Ερμού. Το καλύτερο σκηνικό που μου έχει τύχει ήταν πριν πέντε χρόνια όταν ένα ζευγάρι Κινέζων που μόλις είχαν παντρευτεί στην Αθήνα ήρθαν να ποζάρουν για φωτογράφιση μαζί μου με το νυφικό και τα γαμπριάτικα τους, μπροστά στα λουλούδια μου. Στο περίπτερό μου μπορεί κάποιος να βρει ανθοδέσμες, ορχιδέες, μαργαρίτες, τριαντάφυλλα, χρυσάνθεμα, ζέρμπερες. Συνήθως τα παίρνουν για κάποια επίσκεψη στις γύρω εταιρείες, για ορκωμοσίες και, φυσικά, του Αγίου Βαλεντίνου».

Ο πλανόδιος βιβλιοπώλης

Ο Θανάσης είναι ο επί 18 χρόνια πλανόδιος βιβλιοπώλης της Ερμού. Μπορεί το βιβλίο να περνάει τη δική του κρίση σε σχέση με το παρελθόν, αλλά σε πείσμα των καιρών αυτός στήνει καθημερινά τον πάγκο του για τους πιστούς βιβλιοφάγους πελάτες του.

«Δούλευα πάντα στον χώρο του βιβλίου. Μια μέρα έμαθα ότι ο Δήμος δίνει εδώ μια άδεια και σκέφτηκα να το κυνηγήσω. Στην αρχή ήταν πολύ καλά γιατί το ίντερνετ ήταν ακόμα λίγο πιο πίσω και ο κόσμος διάβαζε βιβλία. Μετά όμως η κρίση και το μνημόνιο επηρέασε και αυτό το κομμάτι και η αγορά ενός βιβλίου έγινε είδος πολυτελείας για κάποιους. Όσοι αγοράζουν επιλέγουν κυρίως best sellers. Το "Δώρο" πήγε πολύ καλά τελευταία και όπως πάντα η γυναικεία λογοτεχνία, π.χ. Μαντά και Δημουλίδου, Αγκάθα Κρίστι. Γυναίκες άλλωστε είναι η πλειοψηφία της σταθερής πελατείας μου. Πολλοί ηλικιωμένοι επίσης, που όμως εξαιτίας της πανδημίας φοβούνται να βγουν και να έρθουν στην Ερμού για να πάρουν το βιβλίο τους».

Ψητά κάστανα και καλαμπόκια Κρήτης

Ο Γιώργος ξεκίνησε να δουλεύει σε ιχθυοπωλείο, μετά σε επιπλάδικο, πέρασε από συσκευαστήριο, από φωτοτυπάδικο και τον τελευταίο ενάμιση χρόνο είναι ένας εκ των τριών καστανάδων της Ερμού.

«Τη δουλειά δεν τη φοβήθηκα ποτέ. Ξεκίνησα ως καστανάς από ανάγκη, αλλά βλέποντας καθημερινά κάθε λογής κόσμο ξεχνιέμαι και μ' αρέσει. Απλώς έπεσα σε κακή περίοδο με το lockdown. Κάθε βδομάδα οι αποφάσεις των ειδικών είναι "μία έτσι, μία αλλιώς". Καταλαβαίνω ότι πάμε "βλέποντας και κάνοντας", αλλά ελπίζω να παραμείνουν τα μαγαζιά ανοιχτά για να δουλέψουμε κι εμείς και να το πιάσουμε από εκεί που ξεκινήσαμε. Στη φουφού μου ετοιμάζω καστανάκια ζεστά και καψαλισμένο καλαμπόκι από την Κρήτη, πουλάω όμως και γλυκό του κουταλιού κάστανο. Στον έναν χρόνο που είμαι εδώ μου έχουν τύχει και τα ευτράπελα, π.χ. να έρθει κάποιος και να ζητά να αγοράσει δύο τεμάχια κάστανα ή μισό καλαμπόκι. Εννοείται πρέπει να έχω τα μάτια μου δεκατέσσερα, να μην ξεχαστώ, γιατί παρόλο που τα όργανα κάνουν περιπολίες, υπάρχουν κάποιοι ελαφροχέρηδες που σε ξαφρίζουν και δεν παίρνει χαμπάρι κανείς τίποτα».