Black Light Athens: Πώς θα εξυπηρετηθεί σωστά ένας τυφλός πελάτης

Άκυρη ερώτηση αλλά την έκανα: Πώς είναι να μη βλέπεις; «Δεν ξέρω, θα έπρεπε να έχω δει για να μπορώ να σου πω». Η Χρυσέλλα Λαγαρία, 39 χρόνων, είναι εκ γενετής τυφλή, βλέπει μόνο κάποιο φως και σκιές, μπορεί δηλαδή να καταλάβει αν είναι μέρα ή νύχτα ή αν είναι αναμμένα τα φώτα. Ένας τυφλός τις περισσότερες φορές έχει λιγότερες ευκαιρίες σε σχέση με κάποιον που έχει την όρασή του. «Η αλήθεια είναι ότι πάντα μια γυναίκα στην ηλικία μου και με το ίδιο βιογραφικό θα έχει περισσότερες πιθανότητες να την προσλάβουν», λέει. Ήταν κι αυτό ένα κίνητρο να κάνει τη δική της δουλειά, να φτιάξει, όπως λέει, εκείνη τα πράγματα όπως θέλει, καθώς είναι συνιδρύτρια της κοινωνικής συνεταιριστικής επιχείρησης Black Light Athens.

H Black Light Athens δημιουργήθηκε το 2017 και απευθύνεται σε εταιρείες λιανικού εμπορίου, όπως σούπερ μάρκετ, προκειμένου να εκπαιδευτούν οι υπάλληλοι στο πώς θα εξυπηρετούν σωστά έναν τυφλό πελάτη, σε εταιρείες με προγράμματα κοινωνικής ευθύνης που αφορούν την τυφλότητα, σε e-shop για να γίνονται πιο προσβάσιμα σε άτομα με αναπηρία. Επίσης σε σχολεία, με δράσεις εξοικείωσης των παιδιών με την αναπηρία. «Είναι μια προσπάθεια να χτίσουμε γέφυρες ανάμεσα σε ανθρώπους με όραση και χωρίς όραση και να εκπαιδεύσουμε την κοινωνία», λέει η Χρυσέλλα.

Τυφλός πελάτης στο σούπερ μάρκετ

Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας τυφλός σε ένα σούπερ μάρκετ, για παράδειγμα; «Πολλά μικρά και ένα μεγάλο που λέγεται αμηχανία. Ξαφνικά μπαίνει στο κατάστημα ένας άνθρωπος που δεν βλέπει. Πώς τον αντιμετωπίζουμε;». Το σεμινάριο της Black Light είναι τρίωρο, έχει ένα θεωρητικό και ένα βιωματικό κομμάτι. «Εκπαιδεύουμε τους εργαζόμενους στο πώς θα προσεγγίσουν το τυφλό άτομο, πώς θα τον συνοδεύσουν, πώς θα τον βοηθήσει να πληρώσει. Η προσέγγιση, για παράδειγμα, γίνεται ως εξής: Πλησιάζουμε σε κοντινή απόσταση, όσο επιτρέπεται λόγω των συνθηκών, για να του μιλήσουμε, γιατί δεν είναι ωραίο να του φωνάξουμε από μακριά αν χρειάζεται κάτι. Στο θέμα της συνοδείας, ο σωστός τρόπος είναι ο τυφλός να κρατάει τον συνοδό του από το μπράτσο και να περπατάνε μαζί. Τώρα, λόγω κορωνοϊού, προτείνουμε να φορέσουν και οι δύο γάντια και να κρατιούνται χέρι-χέρι, με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη απόσταση. Επίσης, ο τυφλός θα πρέπει να έχει τη σωστή πληροφορία, να ενημερωθεί για τις προσφορές π.χ. Ακόμη, στο ταμείο, ο υπάλληλος δεν γίνεται να αφήσει τα ρέστα, την απόδειξη ή την κάρτα στον πάγκο, πρέπει να του τα δώσει στο χέρι».

Μια μικρή παρένθεση για να ρωτήσω τη Χρυσέλλα αν είναι εύκολο να ξεχωρίσει τα χρήματα που κρατάει στο χέρι της. «Εύκολο είναι. Ένα δεκάευρο έχει αρκετές διαφορές από ένα εικοσάευρο, τόσο στη διάμετρό τους, όσο και σε κάποια ανάγλυφα. Ειδικά αν έχεις δύο χαρτονομίσματα μαζί σου είναι πολύ εύκολο να τα ξεχωρίσεις, συγκρίνοντάς τα. Αλλά και ένα να έχεις, αν δεν είσαι σίγουρος, μπορείς να το βγάλεις μια φωτογραφία και υπάρχει μια εφαρμογή στο κινητό που σου λέει τι χαρτονόμισμα είναι. Τα κέρματα είναι πολύ πιο εύκολο να τα ξεχωρίσεις, έχουν μεγαλύτερες διαφορές. Το πενηντάλεπτο, ας πούμε, έχει πολύ χοντρά δοντάκια».

Τέσσερα από τα πέντε βασικά μέλη της Black Light είναι τυφλοί. Πώς αντιμετωπίζονται στην προσέγγιση με τις εταιρείες και τους εργαζόμενους; «Στην αρχή υπάρχει ένα ξάφνιασμα. Ξαφνιάζονται που οι εκπαιδευτές είναι τυφλοί. Κι αυτό γιατί έχουμε συνηθίσει μια κατάσταση όπου για τους ανθρώπους με αναπηρία να μιλάνε άλλοι και όχι οι ίδιοι. Στη συνέχεια παύει η αμηχανία, λόγω και της βιωματικής διαδικασίας. Σε κάποια φάση και οι εργαζόμενοι θα βάλουν μάσκα για να μη βλέπουν τίποτα, για να καταλάβουν λιγάκι πώς είναι να κινείται κάποιος που δεν βλέπει μέσα σε ένα κατάστημα, ή πώς είναι να βρίσκεσαι στο ρόλο του συνοδού, βγαίνουν από την comfort zone».

Η αρχή της Black Light

Η αρχή της Black Light έγινε από τη Χρυσέλλα σε συνεργασία με τον Γιάννη και τη Δήμητρα Καπνιά. Νωρίτερα, ήταν επί τέσσερα χρόνια συνεργάτες στο δρώμενο Dialogue in the Dark, που παρουσιαζόταν στο Μπάντμιντον. Εκεί, ένας χώρος είχε διαμορφωθεί σαν το κέντρο της Αθήνας, με σταθμούς μετρό, δρόμους κ.λπ., και οι επισκέπτες «γνώριζαν» την πόλη αλλά σαν τυφλοί, βρισκόμενοι στο απόλυτο σκοτάδι. Από το δρώμενο αυτό πέρασαν 40 χιλιάδες άνθρωποι. «Και από αυτή την εμπειρία μας, αλλά και από τα όσα βιώναμε κι εμείς οι ίδιοι», λέει η Χρυσέλλα, «σκεφτήκαμε να κάνουμε αυτή την προσπάθεια. Βέβαια, το θέμα δεν είναι μόνο το κατάστημα, πώς θα κινηθεί ένας τυφλός σε ένα μεγάλο κατάστημα, αλλά και σε μια δημόσια υπηρεσία, σε ένα ΚΕΠ, στην εφορία. Θέλουμε να επεκτείνουμε τα σεμινάριά μας και εκεί, είναι ένα σχέδιο για το μέλλον».

Σεμινάριο στο σχολείο

Τα εκπαιδευτικά προγράμματα της Black Light γίνονται σε δημοτικά, από την τρίτη τάξη και μετά, σε γυμνάσια και λύκεια, ενώ κάποια έχουν γίνει και σε ιδιωτικά κολέγια, με τη Χρυσέλλα να σημειώνει ότι στόχος είναι να επεκταθούν και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ανάλογα με την ηλικία των μαθητών κινείται και το πρόγραμμα. Τι ρωτάνε τα παιδιά; «Τα μικρά παιδιά ρωτάνε τα πάντα. Πώς μπορείς να κινείσαι χωρίς να βλέπεις, πώς μπορείς να έχεις ένα κινητό. Τα πιο μεγάλα ρωτάνε για σχέσεις, ένα θέμα που αρχίζει να απασχολεί και τα ίδια. Μπορεί να ρωτήσουν αν ένας τυφλός κάνει εύκολα σχέση, αν κάνει σχέση με κάποιον που βλέπει, πώς μπορείς να πεις ότι κάποιος σου αρέσει χωρίς να τον έχεις δει. Τέτοια πράγματα».

«Στο δημοτικό δείχνουμε στα παιδιά τη γραφή Braille, τους δείχνουμε βιβλία Braille, τα βάζουμε με έναν τρόπο στη διαδικασία να σκεφτούν πώς θα ήταν να είχαν έναν τυφλό συμμαθητή. Επίσης, παίζουμε με τις τέσσερις αισθήσεις, προσπαθώντας να αναγνωρίσουμε αντικείμενα με κλειστά μάτια, μέσω της αφής, της ακοής, της όσφρησης, της γεύσης. Τους δείχνουμε και το λευκό μπαστούνι και πώς χρησιμοποιείται».

Η Χρυσέλλα ζει μόνη της από τα 25 της. Μένει στο Κουκάκι, βγαίνει πολύ κι εκεί αλλά και αλλού. «Στην παρέα είμαι αυτή που θέλει να κάνει τις μεγαλύτερες αποστάσεις, στο Κρυονέρι να πει κάποιος να πάμε, ναι θα πω, κι ας πρέπει να πάρουμε τέσσερα λεωφορεία και δύο μετρό». Το λευκό μπαστούνι είναι η προέκταση του χεριού της. «Είναι αυτό που θα βρει οποιοδήποτε εμπόδιο πριν από εσένα, ένα σκαλοπάτι, μία κολόνα». Τη ρωτάω αν το παίρνει μαζί της και όταν βγαίνει με κάποιον που βλέπει, που θα μπορούσε να είναι συνοδός της. «Εννοείται, το λευκό μπαστούνι είναι η δική μου ανεξαρτησία. Είναι σαν να σου πω εγώ να πάμε μια βόλτα αλλά να σου κλείσω τα μάτια. Θα σου αρέσει; Όχι, γιατί θέλεις όλη την πληροφορία που μπορείς να έχεις».