Εργοστάσιο γενεών: Είναι η ηλικία, ανόητε!

Μπορεί η τρελοσαραντάρα Ρένα Βλαχοπούλου να υποστήριζε πως «μετά τα 30 είμαστε όλοι συνομήλικοι», όμως η επιστήμη λέει άλλα. Σιωπηλή Γενιά, Baby Boomers, Generation X, Millennials, Gen Z και Gen A: Σύνολα και υποσύνολα, όροι που συναντούμε συχνά και περιγράφουν χοντρικά την ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού τα τελευταία 100 χρόνια.

Ανά 15 περίπου χρόνια ονοματοδοτείται μια νέα γενιά με ευδιάκριτα μεταξύ των μελών της κοινά χαρακτηριστικά και με σαφείς διαφοροποιήσεις σε σχέση με τους επιγόνους και τους απογόνους της. Εργαλεία των δημογράφων, των κοινωνιολόγων, των πολιτικών αναλυτών και του μάρκετινγκ, αυτές οι κατηγοριοποιήσεις με τα ρευστά όρια βάζουν σε «κουτάκια» τις άπειρες ψηφίδες που συνθέτουν τις κοινωνίες.

Η ομαδοποίηση με βάση τον ηλικιακό παράγοντα δεν λέει φυσικά όλη την ιστορία του κόσμου. Υπάρχουν και η ιδιοσυγκρασία, η γεωγραφία, τα ιστορικά συμφραζόμενα, η τεχνολογία, η ιατρική, για να πουν την τελευταία λέξη. Πάντως, τις διάφορες Generations τις ενώνουν πολλά αλλά τις χωρίζουν ακόμα περισσότερα από την ημερομηνία γέννησης, την αμοιβαία καχυποψία, την αμφισβήτηση. Το «οι νέοι δεν έχουν αξίες» που αποτελεί προαιώνια γκρίνια, το «κλειδώστε τους παππούδες σας στο σπίτι για να μην ψηφίσουν ΝΔ και ΠΑΣΟΚ» που ακούστηκαν στις εκλογές του 2012 ή τα κορωνοπρόσφατα «οι νέοι φταίνε που συνωστίζονται στις πλατείες» και «να απαγορευτεί στους άνω των 65 να βγαίνουν από το σπίτι», δείχνουν πως το χάσμα των γενεών δεν έγκειται στην αναμενόμενη αδυναμία επικοινωνίας, αλλά σε μια υποβόσκουσα κοινωνική διαπάλη. Όλοι έχουν διαρκώς στο στόμα ένα «ποιος φταίει;» και στο δάκτυλο ένα «αυτός». Όπως έλεγε και ο Δήμος Μούτσης, για όλα φταίν’ οι πρώην και οι επόμενες (γενιές). Τις «αποσυναρμολογούμε» στην ελληνική εκδοχή τους.

Σιωπηλή Γενιά: Ο παππούς με το φανελάκι
Όσοι γεννήθηκαν στην εικοσαετία 1925-1945 και είναι από 75 έως 95 χρονών. Οι ευπαθείς ομάδες του κορωνοϊού, η γενιά του «μπαρδόν» και του «ματμουαζέλ». Η Δρακογενιά του Στέλιου Παππά, και βλαστοί της οι Generation Xers. Μεγάλωσαν μέσα σε πολέμους, φτώχια, ταραχές, αρρώστιες, πρόωρους θανάτους, εξ ου και «σιωπηλοί» - δε σήκωσαν κεφάλι από την ανέχεια, τον φόβο, τις δυστυχίες. Οι πιο προνομιούχοι -ελάχιστοι- σπούδασαν. Έκαναν κόρτε, και το γλέντησαν στις κατά τόπους Γιορτές του Κρασιού. Στα γεράματά τους, η ζωή κανονικοποιήθηκε. Θα τους δεις συχνά σε ουρές έξω από τις τράπεζες, κάνουν συναλλαγές μόνο με μετρητά. Τους απασχολεί η ομαλή λειτουργία του εντέρου τους και το αμείωτο ύψος της σύνταξης και του επικουρικού. Οι εκλογές είναι η καλύτερή τους, δεν λείπουν ποτέ.
Επί πανδημίας κυκλοφορούν αποκλειστικά με αυτοσχέδιες γραπτές δηλώσεις – είτε γιατί δεν ξέρουν να στέλνουν μήνυμα είτε γιατί υποπτεύονται πως το κράτος μετράει τις εξόδους τους, για να τους βάλει κόφτη. Γενικώς καχύποπτοι, έχουν την ακλόνητη πεποίθηση πως οι γραμμές παρακολουθούνται.

Baby Boomers: Το Πολυτεχνείο ζει
Οι γεννημένοι από το 1946 έως το 1964. Κοινώς, ο μεγαλύτερος εκπρόσωπός τους είναι σήμερα 74 και ο Βενιαμίν 56. Τα παιδιά τους είναι Millennials, τα εγγόνια τους Gen A.
Παιδιά των Λουλουδιών, του LSD και της διαμαρτυρίας. Βγήκαν μαζικά στους δρόμους για τον πόλεμο του Βιετνάμ, τον Μάη του ’68, την αποχουντοποίηση. Τέκνα του Ψυχρού Πολέμου, φοβήθηκαν τα πυρηνικά, έχουν μνήμες πολιτικών δολοφονιών, από τον Κένεντι και τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ μέχρι τον Γρηγόρη Λαμπράκη. Ήταν γεννημένοι όταν ο άνθρωπος πάτησε στο φεγγάρι, γεγονός που τους έκανε υπεραισιόδοξους. Ερωτεύτηκαν τον Ντελόν και την Ντενέβ, χόρεψαν ντίσκο, έβαλαν βάτες, είδαν Γκοντάρ αλλά και «Δυναστεία». Κίνησαν και αυγάτεψαν το χρήμα του πλανήτη. Εξάσκησαν το shopping μέχρι εξαντλήσεως των αποθεμάτων, άλλαζαν συχνά αυτοκίνητο, αγόρασαν σπίτια, ταξίδεψαν στα πέρατα του κόσμου. Έχουν υγεία και γεμάτα ψυγεία.

Generation X:  Εγώ ελπίζω να τη βολέψω
Οι γεννημένοι από το ’65 μέχρι το ’79. Ο μικρότερος είναι 41 και ο μεγαλύτερος 55. Στην καμπή ενός κόσμου που περνούσε από το αναλογικό στο ψηφιακό και από το συλλογικό στο ατομικό. Η «εγώ ελπίζω να τη βολέψω» και «κλάιν μάιν» γενιά πρόλαβε να ζήσει ξέγνοιαστη νεότητα, αλλά μετά την κρίση νιώθει ξεκρέμαστη και αβοήθητη. Με την αλαζονεία του «λεφτά υπάρχουν», καταχρέωσε τις πιστωτικές της και πήρε όλων των ειδών τα δάνεια. «Την άκουσε» στην Γκόα και χόρεψε σε Ίμπιζα. Ψήφισε στα 18, αλλά δραστηριοποιήθηκε πολιτικά με την κρίση. Μέχρι τότε ήταν απολιτίκ και συνεισέφερε τα μάλα στα υψηλά ποσοστά αποχής των εκλογικών αναμετρήσεων. Πάντως πανηγύρισε για την πτώση του Τείχους, βγήκε στους δρόμους για τους βομβαρδισμούς στη Γιουγκοσλαβία, και εκτός από τα βιντεοκλίπ του MTV είδε λάιβ από την τηλεόραση τον Πόλεμο στον Κόλπο.
Πήρε δίπλωμα στα 18, και αυτοκίνητο λίγο μετά. Μορφώθηκε, έμαθε ξένες γλώσσες, ταξίδεψε. Αποφασισμένη να τα γευτεί όλα τουλάχιστον από μία φορά, παντρεύτηκε για να χωρίσει, και μετά ξαναπαντρεύτηκε. Έκανε ένα με δύο παιδιά, πληρώνει διατροφές. Κατατρόμαξε με το AIDS, πήγε σε ψυχολόγους και ψυχαναλυτές για να ψαχτεί, πειραματίστηκε με ναρκωτικά, είχε «μάνα raver».  Σήμερα, είναι αναγκασμένη να φροντίζει τόσο τα παιδιά της όσο και τη «μάνα raver». Δεν έχει κανένα περιθώριο αποταμίευσης για τα γεράματα, όλα βγαίνουν τσίμα τσίμα, ακόμα και η δόση του στεγαστικού. Στο μεταίχμιο ανάμεσα στους αναλφάβητους τεχνολογικά και τα τζιμάνια, η Gen X είδε και Filmnet και Netflix. Παρακολουθεί τα κλασικά μέσα ενημέρωσης, εφημερίδα, τηλεόραση, ραδιόφωνο, αλλά είναι και ενεργή στο ίντερνετ. Έχει προφίλ σε όλα τα social media, και τσεκάρει ακόμα και το LinkedIn μήπως έρθει έστω από κει κάποια έξτρα επαγγελματική πρόταση. Ο καημός της; Δεν θα πάρει σύνταξη ποτέ…

Μια υπογενιά, σφήνα ανάμεσα σε Xers και Millennials, είναι οι Xennials. Γεννήθηκαν μεταξύ 1975 και 1985, είναι 35 με 45 και επικοινωνούν καλύτερα με τους παιδαριογέροντες προγόνους παρά με τους νεόγερους απογόνους τους. Άλλωστε δεν υπάρχει ηλικιακός ντετερμινισμός στην επικοινωνία. Πρόλαβαν την X φάση «θα μου δώσεις το τηλέφωνό σου;», που αντικαταστάθηκε από τους Millennials με το «πώς λέγεσαι στο Instagram;».

Millennials, ή Generation Y, ή Gen Next: OK Computer
Αυτοί οι άτυχοι (1981-1996). Με μια δεκαπενταετία λιγότερη στην πλάτη, αλλά με πενταπλάσια προβλήματα από τους προηγούμενους. Η γενιά με τα «τετράγωνα μάτια» (λόγω οθονών) αλλά και η γενιά που στο άνθος της ηλικίας της χτυπήθηκε από την οικονομική κρίση. Τα επονομαζόμενα «δυναμικά κοινά» των τηλεθεάσεων του 26-40, μόνο που δε βλέπουν τηλεόραση. Ανατράφηκαν από τους γονείς ως ξεχωριστοί, ο εγκέφαλός τους γανώθηκε από την άποψη ότι μπορούν να πετύχουν ό,τι ονειρευτούν. Αμ, δεν ήταν έτσι τελικά. 
Λίγο τα Εράσμους, λίγο οι αεροπορικές χαμηλού κόστους και τα AirBnB, γνώρισαν τον κόσμο, συνδέθηκαν με Άγγλους, Γάλλους, Πορτογάλους, είναι των ανοιχτών συνόρων, κοινωνιών, χρωμάτων, σεξουαλικών προσανατολισμών. Δεν καπνίζουν, δεν πίνουν, δεν αρέσκονται σε καταχρήσεις, δεν γουστάρουν τα mall, αλλά τα μικρά μαγαζάκια της γειτονιάς. Δεν κινδυνεύουν από ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, δεν βιάζονται να πάρουν δίπλωμα οδήγησης, δεν πολυπηγαίνουν σινεμά, έχουν το σινεμά στο λάπτοπ τους.
Πήραν την καλύτερη δυνατή μόρφωση, παίζουν την τεχνολογία και τα social media στα δάκτυλα, και είναι overqualified για το μέλλον. Έλαβαν το πρώτο τους κινητό τηλέφωνο σε ηλικία περίπου 10 ετών. Δεν έπαιξαν σε αλάνες, αλλά με τα τάμπλετ των γονιών τους. Έχουν μεγαλώσει σε έναν υπερ-συνδεδεμένο κόσμο και το smartphone είναι η προτιμώμενη μέθοδος επικοινωνίας τους. Έχουν την πεποίθηση πως μέσω ίντερνετ μπορείς να κάνεις τα πάντα, ακόμα και να βιοποριστείς: youtuber, influencer, κουλουπού. Οι πιο τολμηροί άλλαξαν πόλη και χώρα για επαγγελματικούς λόγους. Δεν μπορούν να νοικιάσουν, πόσο μάλλον να αποκτήσουν δικό τους σπίτι, αλλά ούτε και να δημιουργήσουν οικογένεια για οικονομικούς λόγους. Δεν έχουν δει το χρώμα της πιστωτικής.
Γενιά του Γρηγορόπουλου, πολιτικοποιήθηκε νωρίς και έντονα. Είδε στην τηλεόραση την πτώση των Δίδυμων Πύργων, τη χρεοκοπία της Goldman Sacks και της Ελλάδας. Χαρακτηρίζεται από μια επαναστατική αθωότητα με ευέλικτες απόψεις, την απασχολεί η κλιματική αλλαγή, εξαντλεί το loyalty της στα προϊόντα της Apple και το Mac τους. Ξέρει πολύ καλά τι θα πει ημιαπασχόληση ή τηλεργασία. Ο καημός της: Θα βρει ποτέ δουλειά ανάλογη των σπουδών της;

iGen,  Ή και Generation Z: Διακόσια στη στροφή και με ρωτάνε «μαμά;»
Γεννήθηκαν από το 1995 μέχρι το 2012, δηλαδή μέσα στο διαπλανητικό χωριό που λέγεται διαδίκτυο. Είναι από 8 μέχρι 25 χρονών, είναι «φλάυ» και «βίσκο». Η γενιά των «ξεκάθαρα», «ισχύει», «έμπαινες», «κριντζ». Στη συντριπτική τους πλειοψηφία μεγαλώνουν σε μονογονεϊκές οικογένειες. Τελειώνουν τις σπουδές τους και με εφηβική αυτοπεποίθηση πιστεύουν πως όλα θα πάνε καλά, κι έτσι πρέπει! Δεν αγχώνονται τόσο για τη δική τους ανεργία όσο για των γονιών τους. Επικοινωνούν κυρίως ψηφιακά, αγνοούν τον αναλογικό κόσμο, δεν διαβάζουν βιβλία. Μεγάλωσαν με τους γονείς τους να τους αντιμετωπίζουν ως συνομήλικους, πράγμα με τα θετικά και τα αρνητικά του. Απαξιώνουν το Facebook, μεγαλουργούν στο TikTok.

Generation A: Τα φυντάνια
Τα νέα φυντάνια, η γενιά που ξεκίνησε με τους γεννημένους το 2013 και θα ολοκληρώσει τον κύκλο της το 2025. Εκνευρίζονται πολύ όταν «λαγκάρει» το ίντερνετ. Αν είσαι παππούς τους, τους αντιμετωπίζεις με δέος για το πλούσιο λεξιλόγιο και τα τεχνολογικά skills τους αλλά και με δάκρυα για το μέλλον τους. Αχαρτογράφητη ομάδα με αινιγματικό αύριο – δεν είμεθα μέντιουμ, και μπαρδόν.