Διονυσίου Αρεοπαγίτου: Ο ωραίος περίπατος της Αθήνας

Ένας περίπατος για τον οποίο δεν χωρά καμία αμφιβολία ότι είναι από τους ωραιότερους της Αθήνας είναι αυτός στην Διονυσίου Αρεοπαγίτου, μία διαδρομή 830 περίπου μέτρων. Ξεκινά από τη λεωφόρο Αμαλίας, απέναντι από τον Ναό του Ολυμπίου Διός και την Πύλη του Αδριανού, και συνεχίζει μέχρι την Αποστόλου Παύλου, η οποία καταλήγει στο Θησείο.

Η Διονυσίου Αρεοπαγίτου, διαφορετική από τη σημερινή της μορφή, υπήρχε από τα αρχαία χρόνια μέχρι τον 5ο μ.Χ. αιώνα ως περιφερειακή οδός της νότιας πλευράς της Ακρόπολης. Όπως διαβάζουμε στο βιβλίο «Μακρυγιάννη - Ακρόπολη» της Μάρως Βουγιούκα και του Βασίλη Μεγαρίδη: «Η οδός αυτή ήταν συνέχεια της οδού Τριπόδων, έφτανε στο ύψος του Θεάτρου του Διονύσου, περνούσε εμπρός από το Ωδείο του Περικλέους και το Ιερό του Διονυσίου του Ελευθερέως, προχωρούσε κατά μήκος της στοάς του Ευμένους, περνούσε μπροστά από το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού και κατόπιν διχαζόταν προς την είσοδο της Ακροπόλεως και προς τον Κεραμεικό, ακολουθώντας περίπου την ίδια πορεία με την σημερινή οδό (πεζόδρομο) Αποστόλου Παύλου». Με την πάροδο του χρόνου ο δρόμος εξαφανίστηκε κάτω από το χώμα και διανοίχθηκε το 1857, με πρωτοβουλία της Βασίλισσας Αμαλίας, η οποία κάλυψε το κόστος των 30.000 δρχ. από το προσωπικό της ταμείο. 

Το 1884 η οδός έλαβε το σημερινό της όνομα και αυτό παραπέμπει στον αθηναίο βουλευτή Διονύσιο, ο οποίος μαζί με την σύζυγό του Δάμαρι, ασπάστηκαν από τους πρώτους τον χριστιανισμό κατά την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου στην Αθήνα το 50 μ.Χ. Ο Διονύσιος, διετέλεσε Επίσκοπος της πόλεως των Αθηνών και ανακηρύχθηκε Άγιος μετά τον μαρτυρικό του θάνατο, διά πυράς, επί αυτοκρατορίας Δομιτιανού. Είναι ο πολιούχος της πόλης και προστάτης των δικαστικών και η μνήμη του γιορτάζεται στις 3 Οκτωβρίου. 

Η Διονυσίου Αρεοπαγίτου αρχικά ήταν χωματόδρομος, αργότερα ασφαλτοστρώθηκε και από εκεί περνούσε η γραμμή του τραμ 16 «Θων-Θησείο». Μπροστά και λίγο πριν από τον χώρο του Ηρωδείου το έδαφος χαμήλωνε και σχημάτιζε έναν γκρεμό 5-7 μέτρων. Προπολεμικά, γύρω απ' αυτόν υπήρχαν ταβερνάκια, μπιραρίες και σεπαρέ, όπως ο «Φιλόσοφος Σωκράτης», ο «Βρούτος» κ.ά. Από τους μόνιμους θαμώνες του καφενείου «Παρθενών», επί της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, ο Γεώργιος Δροσίνης ο οποίος, όπως έγραφε, «ποτέ καφενείο του κόσμου, κι από τα φημισμένα, δεν μπορούσε να δώση σε πελάτες του τέτοια θέα!». Και όπως ο ίδιος ομολογεί, πολλά από τα ποιήματά του «εγεννήθηκαν στην Ακρόπολη τα χρόνια εκείνα και τα περισσότερα εγράφθηκαν στο Καφενεδάκι».

Το 1955, με τον επανασχεδιασμό της οδού και την αναμόρφωση του χώρου, από τον αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη, ο «γκρεμός» καταργήθηκε και στη θέση του σήμερα υπάρχει η καταπράσινη μικρή πλαγιά μπροστά από το Ηρώδειο. Πριν την πεζοδρόμηση του 2003, ο δρόμος υπήρξε χώρος εκδηλώσεων, όπως η παρέλαση του καρνάβαλου και η εκκίνηση του ετήσιου Ράλι «Ακρόπολη». Έκτοτε έχει μετατραπεί σε έναν ειδυλλιακό χώρο περιπάτου.

Δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε ότι πριν πολλά χρόνια στην απέναντι πλευρά, Μακρυγιάννη και Διονυσίου Αρεοπαγίτου, υπήρχαν τα πράσινα μεταλλικά ουρητήρια, μπροστά στη μάντρα του Συντάγματος Χωροφυλακής που στεγαζόταν στον χώρο του παλιού Στρατιωτικού Νοσοκομείου (κτίριο Βάiλερ). 

Το κτίριο Βάιλερ, με τα βυζαντινά και νεοκλασικά στοιχεία, χτίστηκε την περίοδο 1834-1836 για να χρησιμοποιηθεί ως βαυαρικό στρατιωτικό νοσοκομείο (το πρώτο της Αθήνας). Το 1936 εκεί στεγάστηκε το Σύνταγμα Χωροφυλακής Μακρυγιάννη και στο σημείο αυτό ξεκίνησαν στις 6 Δεκεμβρίου του 1944 οι σφοδρές και πολύνεκρες συγκρούσεις μεταξύ της Χωροφυλακής και του ΕΛΑΣ, οι οποίες μετέτρεψαν την περιοχή σε μία κόλαση και προκάλεσαν μεγάλες ζημιές στο στρατόπεδο αλλά και σε παρακείμενα κτίρια. 

Τόσο το κτίριο Βάιλερ, το οποίο από το 1980 στεγάζει την Α' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και το Κέντρο Μελετών Ακροπόλεως, όσο και το επιβλητικό, μοντέρνο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, βρίσκονται μέσα στο οικόπεδο Μακρυγιάννη.

Ανηφορίζοντας τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου σου δημιουργείται η αίσθηση ότι μπαίνεις σε ένα καταπληκτικό θεατρικό σκηνικό, όπου στη δεξιά πλευρά αθάνατα μνημεία των αρχαίων χρόνων, με κορυφαίο τον Παρθενώνα, συνυπάρχουν αρμονικά με μερικά αριστουργήματα των νεωτέρων χρόνων που βρίσκονται στην αριστερή πλευρά και συνθέτουν μία μικρή πολυτελή συνοικία.

Και στη μέση, άνθρωποι κάθε ηλικίας και εθνικότητας, δημιουργούν ένα «ρυάκι» που δίνει στον δρόμο ήχους και ζωντάνια.

Στο νούμερο 19, ένα διατηρητέο κτίσεως 1910. Υπήρξε η οικία Almeida, μετέπειτα Κετσέα και αργότερα ιδιοκτησία του μουσικοσυνθέτη Βαγγέλη Παπαθανασίου. Έχει κηρυχθεί διατηρητέο από το ΥΠΕΧΩΔΕ και γλίτωσε τελευταία στιγμή την κατεδάφιση, όπως το όμορό του. Στο νούμερο 21, σε ένα όμορφο νεοκλασικό του Ε. Τσίλερ, πρώην οικία Ντάβαρη, στεγάζεται από το 1990 η Ισπανική Πρεσβεία. Στο νούμερο 23 η οικία της γνωστής γλύπτριας Λουκίας Γεωργαντή, κόρης του γλύπτη Νίκου Γεωργαντή, ο οποίος ζούσε εκεί με την καλλιτέχνιδα σύζυγό του Ελένη, το γένος Βοζίκη, και είχε και το ατελιέ του.

Στο νούμερο 25, η τριώροφη πολυκατοικία Ζολώτα, σε σχέδια του Εμμανουήλ Βουρέκα, όπου έμενε για πολλά χρόνια ο καθηγητής, ακαδημαϊκός και τ. Πρωθυπουργός, Ξενοφών Ζολώτας με τη σύζυγό του Λόλα. Χαρακτηριστική είναι η «Περικεφαλαία», έργο του γλύπτη Θόδωρου, στο ισόγειο της πολυκατοικίας. Στο νούμερο 27, η κατοικία Λεονάρδου Δραγώνα, σε σχέδια Περικλή Σακελλάρη, με τη χαρακτηριστική και πολυφωτογραφισμένη είσοδο. Στο νούμερο 29, σχεδόν απέναντι από το Ηρώδειο, ακόμη ένα διατηρητέο κτίριο το οποίο έχει χαρακτηριστεί από το ΥΠΠΟ ως έργο τέχνης.

Στο νούμερο 31 βρίσκεται μία πολυκατοικία της δεκαετίας του 1950, ενώ το διπλανό κτίριο, στο νούμερο 33 ήταν το σπίτι του Α. Τσοχατζόπουλου, το οποίο κοντεύει να γίνει αξιοθέατο της περιοχής, μια και πολύς κόσμος θέλει να μάθει ποιο είναι!

Στο νούμερο 35 η υπέροχη Οικία Μπαρμπαλιά και στο νούμερο 37 η πολυκατοικία που έχτισε και έζησε ο Βασ. Κουρεμένος το 1935 και την κληροδότησε στην Ακαδημία Αθηνών. Στο νούμερο 39 το υπέροχο, προπολεμικό αρχοντικό της οικογένειας Μαντούβαλου.

Σε ένα οίκημα στον αριθμό 43, ιδιοκτησίας της εκπαιδευτικού Σεβαστής Καλλισπέρη, στεγάζεται η Λέσχη του 8ου Συστήματος Προσκόπων, το οποίο είναι από τα αρχαιότερα στον χώρο του ελληνικού προσκοπισμού. Λέγεται ότι στην αυλή του οικήματος, πολλά χρόνια πριν, είχε τα πρόβατα και τα κατσίκια του ένας κτηνοτρόφος, ο μπάρμπα-Νίκος, ο οποίος τα έβοσκε στη γύρω περιοχή και προμήθευε με γάλα τη γειτονιά.

Ακριβώς δίπλα, στον αριθμό 45, βρίσκεται η μικρή εκκλησία αφιερωμένη στην Αγία Σοφία, ιδιοκτησίας του Ιδρύματος Φροντίδας Ηλικιωμένων «Μερόπειον», το οποίο στεγάζεται, σε ένα διώροφο νεοκλασικό κτίριο του 1920, σε οικόπεδο που δώρισε ο Π. Θεοδωρόπουλος και ο Γ. Κυριακός. Το «Μερόπειον», επωνυμία που δόθηκε εις μνήμην της Μερόπης, κόρης της Α. Θεοδωροπούλου, πρώτης Προέδρου του Ιδρύματος, ιδρύθηκε το 1914 ως «Εν Αθήναις Σύλλογος Κυριών προς Μόρφωσιν & Εκπαίδευσιν Απόρων Κορασίδων». Οι πολλοί ευεργέτες του Ιδρύματος, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγονται γνωστά ονόματα της αθηναϊκής κοινωνίας, έχουν συνεισφέρει στο σπουδαίο του έργο για το οποίο έχει βραβευθεί από την Ακαδημία Αθηνών και τον Δήμο Αθηναίων.

Στο νούμερο 47, γωνία με την οδό Ερεχθείου 59, σε μία κατοικία της δεκαετίας του 1930, στεγάζεται η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων. 

Και στο σημείο αυτό σταματάνε τα κτίσματα και η θαυμάσια αυτή βόλτα μπορεί να συνεχιστεί είτε προς τον λόφο του Φιλοπάππου, είτε προς το Θησείο, μέσω της οδού Αποστόλου Παύλου. 

Αλλά δεν έχουν περάσει πάρα πολλά χρόνια από τότε που υπήρχε εκεί, στη συμβολή των οδών Διονυσίου Αρεοπαγίτου και Ροβέρτου Γκάλλι, μπροστά από το Ηρώδειο, το σπίτι και ατελιέ του Κωνσταντίνου Παρθένη, ενός από τους μεγαλύτερους ζωγράφους του 20ού αιώνα. Το κτίσμα ήταν σε στιλ Bauhaus και οικοδομήθηκε το 1925 σε σχέδια του Δ. Πικιώνη. Όταν αποφασίστηκε η απαλλοτρίωση του οικοπέδου, λόγω ανάπλασης του χώρου, ο Παρθένης απείλησε να αυτοπυρποληθεί μαζί με τα έργα του. Τελικά, το σπίτι κατεδαφίστηκε μετά τον θάνατο του ζωγράφου, το 1967.

Στη δεξιά πλευρά, στο ύψος με την οδό Παρθενώνος πάνω στο οδόστρωμα, υπάρχει το αποτύπωμα της οικίας του νεοπλατωνικού φιλοσόφου Πρόκλου. Πρόκειται για ένα υστερορρωμαϊκό κτίριο του 5ου αιώνα μ.Χ. το οποίο ανασκάφθηκε το 1955, κατά τις εργασίες διάνοιξης της οδού. Και λίγο πριν τα γνωστά σκαλάκια του Ηρωδείου, τα οποία πλημμυρίζουν από κόσμο τις μέρες των παραστάσεων, υπάρχουν τα ερείπια μίας ρωμαϊκής δεξαμενής.

Η Διονυσίου Αρεοπαγίτου είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τη μουσική και αυτό λόγω των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Αθηνών, στο Ηρώδειο. Οι παραστάσεις στο υπέροχο αυτό θέατρο, κάτω από τη σκιά του Παρθενώνα, είναι μία από τις πιο όμορφες εμπειρίες που μπορεί να έχει κάποιος από τις καλοκαιρινές νύχτες στην Αθήνα. Αλλά και εκτός του Ηρωδείου, ο δρόμος αυτός προσφέρεται για τους streets performers να στήνουν μικρές παραστάσεις και happenings και για πλανόδιους καλλιτέχνες να πλημμυρίζουν με νότες ή τις ωραίες φωνές τους την ατμόσφαιρα και να κάνουν τον περίπατο αυτό ακόμη πιο όμορφο και απολαυστικό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Βουγιούκα Μάρω, Μεγαρίτης Βασίλης, Μακρυγιάννη - Ακρόπολη, Εκδόσεις ΦΙΛΙΠΠΟΤΗ, Αθήνα 2007
2. Γιοχάλας Θανάης, Καφετζάκη Τόνια, ΑΘΗΝΑ. Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και την λογοτεχνία. Εκδόσεις: ΒΙΒΛΙΟΛΠΩΛΕΙΟ ΤΗΣ "ΕΣΤΙΑΣ", Αθήνα, 2013.
3. Καιροφύλας, Γιάννης, Οι Ερωτες των Αθηναίων, Εκδόσεις ΦΙΛΙΠΠΟΤΗ, Αθήνα, 1994.
4. Παπακώστας Γιάννης, Φιλολογικά Σαλόνια και καφενεία της Αθήνας, Εκδόσεις Πατάκης, Αθήνα, 2204.

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΠΗΓΗ
Facebook Group Athenian modernism / Αθηναϊκός μοντερνισμός

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ
Η φωτογραφία με τον πίνακα του Σπύρου Βασιλείου που απεικονίζει το σπίτι του ζωγράφου Κωνσταντίνου Παρθένη, είναι από το site athenswesternhills.org