City Lover 302

Πρεσβεία των ΗΠΑ

Αν ο Χίτλερ δεν είχε γίνει καγκελάριος στο μεσοπόλεμο, άνθρωποι όπως ο Αϊνστάιν, η Ντίτριχ, ο Ρεμάρκ ή ο Στροχάιμ δεν θα είχαν εκπατριστεί. Mία τέτοια περίπτωση είναι και ο μεγάλος Γερμανός αρχιτέκτονας Βάλτερ Γκρόπιους, ο εισηγητής της περίφημης σχολής του Μπαουχάουζ, που αναγκάστηκε να φύγει στις ΗΠΑ, όπου έγινε Γουόλτερ και καθηγητής στο Χάρβαρντ. Μείζον έργο του ευαίσθητου αυτού ανθρώπου είναι η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα (φωτογραφία), «εμπνευσμένη από τον Παρθενώνα» (λόγια του ίδιου) και συνάμα κτίριο-δήλωση μοντερνισμού. Δημιουργήθηκε το 1959-1961 από την ομάδα τού Γκρόπιους «Αρχιτεκτονική Κοοπερατίβα» και –μαζί με το «Χίλτον» και το «Μον Παρνές»– σηματοδότησε την ελπίδα κάποιας ανάτασης για μια Αθήνα που ξέφευγε πλέον από το αγωνιώδες κλίμα του ’40 και του ’50. Τα αμυντικά έργα ασφαλείας (φράχτης, τερατώδεις ζαρντινιέρες, παρατηρητήρια κ.λπ.), καθώς και ένα πρόσφατο κτίριο στο πίσω μέρος, δεν αλλοίωσαν και πολύ τις αρμονικές γραμμές του αρχικού κτίσματος, ούτε τη σχέση του με τον περιβάλλοντα χώρο και τον Λυκαβηττό. Περνάμε από μπροστά και ίσως δεν την προσέχουμε, όμως η πρεσβεία των ΗΠΑ είναι σημείο αναφοράς της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής, για όσους φυσικά έχουν μάτια να δουν πέρα από τις (συζητήσιμες) πολιτικές (παρα)σημάνσεις. 

Γιατί το λένε Πεδίο του Άρεως

Βασικά από μίμηση, επειδή οι Ρωμαίοι είχαν το “Campus Martius” και οι Γάλλοι το “Champs de Mars”, δηλαδή ένα στρατιωτικό πολυ-χώρο βαφτισμένο με το όνομα του θεού του πολέμου Άρη/Mars. Εδώ το 19ο αιώνα έκανε γυμνάσια ο στρατός. Από το 1887, αν και ο χώρος χαρακτηρίστηκε μη οικοδομήσιμος, δημιουργήθηκαν ωστόσο σταδιακά η Σχολή Ευελπίδων, η Σχολή του Ιππικού και το Νοσοκομείο των Κτηνών (κατεδαφισμένα). Υπάρχουν και σήμερα ο ναός των «στρατιωτικών» Αγίων Ταξιαρχών, η Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού, οι υπερυψωμένες προτομές στρατιωτικών ηρώων του ’21, ο έφιππος ανδριάντας του «στρατηλάτη» βασιλιά Κωνσταντίνου και το άγαλμα  της Αθηνάς Προμάχου. Δεν λείπουν βεβαίως και πολλά μη στρατιωτικά στοιχεία, όπως υπαίθρια θέατρα, ο (κατά καιρούς αυθαίρετα επεκτεινόμενος) «Πανελλήνιος», το «Γκριν παρκ», η «Γαρδένια» κ.λπ. Ως πάρκο το Πεδίο του Άρεως άρχισε να διαμορφώνεται το 1935, οπότε και φυτεύτηκαν τα πρώτα δέντρα. Από τα πολλαπλάσια αρχικά του στρέμματα διασώθηκαν τελικά ως κοινόχρηστος (και εκθεσιακός) χώρος τα 230. Σήμερα το Πεδίο είναι ημίκλειστο, γιατί εκτελούνται (χρονίζοντα) έργα. Ίδωμεν. (Αποφευκτέο το κλασικό σαρδάμ «αιδοίο του Πάρεως»)

«Το χρώμα του χρόνου - Λαύριο - Εικόνες βιομηχανικής μνήμης»

Των εκδόσεων Τόπος, Αθήνα 2009. Από τα πολλά βιβλία που έχουν βγει τελευταία για την Αττική, αυτό το λεύκωμα (φωτογραφίες Γιάννης Ιακωβίδης, κείμενα Γιώργος Δερμάτης, επιμέλεια Άρης Μαραγκόπουλος), όπου ισορροπούν λαμπρά η εικόνα και ο λόγος, ξεχωρίζει αισθητά. Διαιρεμένο σε τρία βασικά μέρη («Αρχαίοι χρόνοι», «Νεότεροι χρόνοι», «Το χρώμα του χρόνου»), το βιβλίο προσφέρει φωτογραφίες ανεξίτηλες για τη μνήμη μας, πολλές φορές υπό απρόβλεπτες γωνίες λήψης. Ενδεικτικά: αρχαίο μεταλλευτικό πλυντήριο, λογότυπα της «Γαλλικής Εταιρείας», σκηνές καμίνευσης, εγκαταλειμμένα πέτρινα κτίρια ή σκουριασμένα εξαρτήματα· κι ούτε θυμάμαι να έχω δει ποτέ μελαγχολικότερες αποτυπώσεις της κοκκινίλας (οξείδια του σιδήρου, θαρρώ). Σύντομες ιστορικές τοποθετήσεις, κοφτές λεζάντες, μαρτυρίες παλιών εργαζομένων κι ένα επίμετρο για τη λέξη «Λαύριο» εφοδιάζουν με πρόσθετη γοητεία το βιβλίο. Ένα μεγάλο «μπράβο» στους συντελεστές.

d.fyssas@gmail.com