100 χρόνια Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Καμιά φορά τα βράδια που είμαι σπίτι βλέπω στην τηλεόραση τις «Άγριες Μέλισσες». Εκτός από την Ασημίνα, παρατηρώ με ενδιαφέρον και τις συνήθειες της ελληνικής κοινωνίας εκείνες τις δεκαετίες του ’50 και του ’60, τη δύσκολη θέση της γυναίκας, που δεν μπορούσε να πάει ούτε στο καφενείο, ιδιαίτερα στην επαρχία. Φανταστείτε ακόμα πιο πίσω, το 1920. Εκείνη η χρονιά ήταν η πρώτη της λειτουργίας της Ανωτάτης Σχολής Εμπορικών Σπουδών και οι αδελφές Καίτη και Σοφία Αγγελοπούλου, κόρες δικηγόρου από την Πάτρα, αποφασίζουν να εγγραφούν. Έως την αποφοίτησή τους το 1925 ήταν οι μοναδικές γυναίκες φοιτήτριες, ανάμεσα σε 500 συνολικά άνδρες. Από τότε, από την Ανωτάτη Σχολή Εμπορικών Σπουδών, μετέπειτα Ανωτάτη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών (ΑΣΟΕΕ) και, πλέον, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΟΠΑ), έχουν πάρει πτυχίο 70.000 φοιτητές. 

Σήμερα οι ενεργοί φοιτητές στις τρεις σχολές του ΟΠΑ (Οικονομικών Επιστημών, Διοίκησης Επιχειρήσεων, Επιστημών και Τεχνολογίας της Πληροφορίας) είναι 13.000, ενώ τα μεταπτυχιακά προγράμματα φτάνουν τα 28. Αυτό το δημόσιο ελληνικό πανεπιστήμιο θεωρείται από τα καλύτερα του κόσμου. Στο πεδίο Οικονομικά κατατάσσεται μεταξύ των θέσεων 201-300 παγκοσμίως, στα Χρηματοοικονομικά μεταξύ των θέσεων 151-200 και στη Διοίκηση Επιχειρήσεων στις θέσεις 301-400 (Shangai Ranking). Μάλιστα, 300 από τους αποφοίτους του είναι εν ενεργεία καθηγητές σε πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού. 

Φοιτητής στην ΑΣΟΕΕ το 1954
Κάμποσα χρόνια πίσω, το 1954, ο 83 ετών σήμερα Θανάσης Χαρτσάς μπαίνει στην ΑΣΟΕΕ, από την οποία αποφοιτεί τέσσερα χρόνια αργότερα. Ευγενέστατος άνθρωπος, θυμάται ότι τότε τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά. «Να φανταστείτε, η πρώτη φορά που ακούσαμε για Διοίκηση Επιχειρήσεων ήταν το 1957 όταν ήρθε ένας Αμερικανός και έδωσε 3-4 διαλέξεις. Αλλά, όπως σας είπα, τα πράγματα ήταν διαφορετικά γιατί και οι ανάγκες ήταν διαφορετικές. Η Εθνική Τράπεζα μέχρι και το 1954 προσελάμβανε με απολυτήριο Γυμνασίου, οι εφημερίδες δεν ήταν όπως σήμερα, με ένα σωρό θέματα οικονομίας, τότε το πολύ να υπήρχε κανένα μονόστηλο για την ισοτιμία της λίρας ή για το χρηματιστήριο», λέει. Το 1954 μπήκαν στην ΑΣΟΕΕ περισσότεροι από 300 φοιτητές, εκ των οποίων κοπέλες ήταν 15 με 20. «Δεν υπήρχαν οι πανελλήνιες, όπως είναι σήμερα. Η κάθε σχολή έκανε τις δικές της εισαγωγικές εξετάσεις την ίδια ημερομηνία με τις άλλες, πλην της Παντείου, έτσι ο επίδοξος φοιτητής είχε μία επιλογή. Πληρώναμε δίδακτρα, εξέταστρα, και βιβλία, η δωρεάν παιδεία ήρθε το 1962 με τον Γεώργιο Παπανδρέου. Ένας φτωχός άνθρωπος με πολύ κόπο μπορούσε να σπουδάσει», αναφέρει. Θυμάται, ακόμη, ότι εκείνα τα χρόνια «οι καθηγητές ήταν αποστασιοποιημένοι. Εκτός παράδοσης ήταν σχεδόν αδύνατον ένας φοιτητής να πλησιάσει έναν καθηγητή. Επίσης, δεν υπήρχε το φοιτητικό κίνημα όπως σήμερα, ούτε παρατάξεις. Πηγαίναμε στα συλλαλητήρια για την Κύπρο στα οποία απέφευγαν να έρθουν οι πιο δεξιοί συμφοιτητές γιατί υπήρχαν, έστω και λίγα, συνθήματα με αιχμές για την πολιτική κατάσταση της εποχής». Το ίδιο διαφορετική ήταν και η καθημερινότητα των νέων φοιτητών. «Το ταξίδι στο εξωτερικό ήταν μια άγνωστη έννοια για εμάς. Η Νέα Υόρκη ήταν 22 μέρες μακριά με το πλοίο. Το Παρίσι 65 ώρες με το τρένο. Για αεροπλάνο ούτε λόγος, βέβαια. Θυμάμαι που πηγαίναμε στο Green Park πίσω από την ΑΣΟΕΕ και βάζαμε καμιά δραχμή στο τζουκ μποξ». Για τον Θανάση Χαρτσά, τα πράγματα στη ζωή δεν πήγανε άσχημα. Από τα 24 του άρχισε να εργάζεται ως οικονομικός υπεύθυνος στο περιοδικό «Εικόνες» και παρέμεινε στον χώρο του Τύπου έως τη συνταξιοδότησή του. Έκανε και αρκετά ταξίδια. 

Το κτίριο και η πρώτη φοιτητική κινητοποίηση 
Το κτίριο που βλέπουμε σήμερα στην Πατησίων 76 σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Αναστάσιο Μεταξά (1862-1937), πρώτο πρόεδρο του ιστορικού Συλλόγου Αρχιτεκτόνων. Ήταν το τελευταίο του έργο και συγκαταλέγεται στα 100 σημαντικότερα κτίρια του 20ού αιώνα στη χώρα μας. Πριν φτιαχτεί η σχολή και μετακομίσει εδώ, το 1935 (στο μεταξύ στεγαζόταν στην Κάνιγγος), σε αυτή την έκταση, ιδιοκτησίας Καραπάνου, υπήρχε το πρώτο γήπεδο όπου αγωνίστηκε η ομάδα του Παναθηναϊκού. Η πρώτη φοιτητική κινητοποίηση συνέβη το 1923. Υπήρξαν δημοσιεύματα περί κατάργησης της σχολής τρία μόλις χρόνια μετά την ίδρυσή της, με την προοπτική οι υπάρχοντες φοιτητές να μεταγραφούν στη Νομική. Οι φοιτητές αντέδρασαν, αντιπροσωπεία τους επισκέφθηκε τον Πλαστήρα κι εκείνος τους υποσχέθηκε ότι η σχολή θα συνεχίσει να λειτουργεί κανονικά, όπως και έγινε. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1927, ο Άγγελος Αγγελόπουλος αναγορεύθηκε διδάκτορας (ο πρώτος). Ο Αγγελόπουλος ανέλαβε υφυπουργός Οικονομικών στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (1944) και Διοικητής της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας (1974-1979). 

Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο στη χρονομηχανή

1903  Ο εθνικός ευεργέτης Γρηγόριος Μαρασλής δωρίζει στο κράτος 250.000 χρυσές δραχμές, με σκοπό την ίδρυση στην Αθήνα της Εμπορικής Ακαδημίας. 

1919  Ο Ελευθέριος Βενιζέλος προσκαλεί στην Αθήνα τον καθηγητή του πανεπιστημίου της Λωζάνης και του αναθέτει τη σύσταση οργανισμού για την ίδρυση Ανωτάτης Εμπορικής Σχολής, στα πρότυπα της αντίστοιχης σχολής της Λωζάνης. 

1920 Η σχολή εγκαθίσταται προσωρινά στην πλατεία Κάνιγγος, στο κτίριο όπου στεγαζόταν η Εμπορική και Βιομηχανική Ακαδημία Ρουσόπουλου. Τα πρώτα αντικείμενα που διδάσκονται είναι Πολιτική Οικονομία, Λογιστική, Χημεία, Γενικά Μαθηματικά, Εμπορική Οικονομία, Αστικό και Εμπορικό Δίκαιο. 

1922  Η Ανωτάτη Σχολή Εμπορικών Σπουδών επρόκειτο να εγκατασταθεί στη Βασιλίσσης Σοφίας, στο σημερινό Ιπποκράτειο Νοσοκομείο, όμως το κτίριο χρησιμοποιείται τελικά για την περίθαλψη των προσφύγων. 

1926  Η σχολή μετονομάζεται σε Ανωτάτη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών (ΑΣΟΕΕ). 

1935  Η ΑΣΟΕΕ εγκαθίσταται στην Πατησίων 76, εκεί όπου βρίσκεται έως και σήμερα. 

1955  Η φοίτηση αυξάνεται από τα 3 στα 4 έτη και στο 4ο οι σπουδές χωρίζονται σε δύο κατευθύνσεις: στις οικονομικές και στις εμπορικές επιστήμες. 

1978  Λειτουργούν από το Οικονομικό Τμήμα για πρώτη φορά μεταπτυχιακές σπουδές στην Ελλάδα, διάρκειας 2 ετών. 

1989  Η ΑΣΟΕΕ μετονομάζεται σε Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. 

2013  Ιδρύονται οι τρεις σχολές που λειτουργούν σήμερα: Οικονομικών Επιστημών, Διοίκησης Επιχειρήσεων και Επιστημών και Τεχνολογίας και Πληροφορίας.  

Φοιτητής και επιχειρηματίας με start up 
Ο Στάθης Κατωπόδης πέρασε στο Τµήµα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων το 2013 και, πλέον, αναµένει να πάρει το πτυχίο του. Καταγόµενος από την Πάτρα, ο Στάθης λέει ότι ερχόµενος από την περιφέρεια στην Αθήνα ως φοιτητής, η προσαρµογή του φάνηκε αρχικά λίγο δύσκολη, αλλά η ενασχόλησή του µε διάφορες δραστηριότητες, εντός και εκτός σχολής, τον βοήθησε να εγκλιµατιστεί γρήγορα. «Η χορωδία της σχολής ήταν η πρώτη µου επαφή µε την κοινότητα του ΟΠΑ. Από την τελετή υποδοχής των πρωτοετών κιόλας όλες οι οµάδες της σχολής, πολιτιστικές, αθλητικές κ.λπ., ενηµερώνουν τους νέους φοιτητές και η συµµετοχή σε αυτές τις οµάδες βοηθάει πάρα πολύ στην προσαρµογή, ιδίως όσους δεν είναι Αθηναίοι». Ο Στάθης ξεχωρίζει ως ένα από τα πιο σηµαντικά πράγµατα που έκανε στο πανεπιστήµιο τη συµµετοχή του στο Πρόγραµµα Εθελοντισµού AUEB Volunteers. «Το Πρόγραµµα ενηµερώνει και ευαισθητοποιεί την κοινότητα του ΟΠΑ και προσφέρει ευκαιρίες εθελοντισµού πάνω σε θέµατα που οι φοιτητές ίσως δεν θα είχαν τη δυνατότητα να γνωρίσουν κατά τη διάρκεια των σπουδών τους, όπως η έµφυλη βία, τα στερεότυπα, το cyber bullying κ.ά. Οι συµµετέχοντες στην Οµάδα Συντονισµού αναλαµβάνουµε από το µηδέν να “χτίσουµε” συνεργασίες µε ΜΚΟ και να δηµιουργήσουµε θεµατικές δράσεις για την κοινότητα. Για παράδειγµα, ήρθαµε σε επαφή µε τη ΜΚΟ Διοτίµα, η οποία ασχολείται µε το θέµα της έµφυλης βίας ώστε να έρθουν στη σχολή για δύο workshops. Συνεργαζόµαστε, επίσης, µε τον σύλλογο οροθετικών Ελλάδας Θετική Φωνή και ενηµερώνουµε για θέµατα που έχουν να κάνουν µε τον ιό HIV. Ακόµη, σε συνεργασία µε το Δίκτυο Στήριξης Φυλακισµένων και Αποφυλακισµένων Γυναικών, διοργανώσαµε µια δράση κατά την οποία φοιτητές, διδακτικό και διοικητικό προσωπικό παρακολούθησαν µαζί µε αποφυλακισµένες γυναίκες µαθήµατα τάνγκο και πιλάτες, κάτι σηµαντικό για την κοινωνικοποίηση των γυναικών. Επιπλέον κάθε χρόνο διοργανώνουµε το ΟΠΑ Run στο Πεδίον του Άρεως, σε µια προσπάθεια να πάρει το πάρκο ζωή. Φέτος ο αγώνας θα γίνει για τρίτη συνεχόµενη χρονιά, στις δύο προηγούµενες είχαν συµµετάσχει περίπου 2.000 δροµείς. Στόχος µας είναι όλες οι δράσεις που κάνουµε να συνεισφέρουν στους 17 Στόχους Βιώσιµης Ανάπτυξης που έχει θέσει ο ΟΗΕ για το 2030». Ο Στάθης εργάζεται ήδη. Μαζί µε δύο συµφοιτήτριές του έχουν φτιάξει µια εταιρεία start up που ασχολείται µε το ψηφιακό marketing. Και δεν είναι ο μόνος φοιτητής του ΟΠΑ που έχει αρχίσει να εργάζεται στο αντικείμενό του πριν ακόμη πάρει πτυχίο. Στη σχολή η Μονάδα Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας (ΜοΚΕ) από το 2010 έχει στηρίξει περισσότερες από 400 νέες επιχειρηματικές ομάδες μέσα από το «Διαγωνισμό Επιχειρηματικής Ιδέας», που διοργανώνεται κάθε χρόνο, ενώ από ενημερωτικές δράσεις και σεμινάρια έχουν επωφεληθεί περισσότεροι από 1.500 φοιτητές. Παράλληλα με τη ΜοΚΕ, το Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας, ήδη από το 2015, έχει υποστηρίξει περισσότερα από 500 επιχειρηματικά σχήματα. Ο Στάθης Κατωπόδης έχει ήδη αποφασίσει και ποιο θα είναι το αντικείμενο του μεταπτυχιακού του. «Θα ήθελα να συνδυάσω το marketing µε τις κοινωνικές επιστήµες και την επίδραση των στερεοτύπων. Φυσικά και µας ενδιαφέρουν οι πωλήσεις, να έχει κέρδη µια εταιρεία, αλλά το ίδιο θα πρέπει να µας ενδιαφέρει και ο αντίκτυπος που αφήνουµε πίσω µας, το τελικό αποτέλεσµα, να είναι θετικό για το κοινωνικό σύνολο».   

Εξωστρέφεια, ο στόχος για το άμεσο μέλλον 
Πέντε ερωτήσεις στον πρύτανη του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, καθηγητή Εμμανουήλ Γιακουμάκη 

Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών γιορτάζει το 2020 τα 100 χρόνια από την ίδρυσή του. Ποιο είναι το χαρακτηριστικό που προσδιορίζει την ταυτότητά του στην πορεία ενός αιώνα;
Έναν αιώνα τώρα αποστολή του Ιδρύματός μας είναι η παραγωγή και διάδοση γνώσης σε τομείς που υπηρετούν την εθνική και τη διεθνή οικονομία και κοινωνία, και η διάπλαση υπεύθυνων πολιτών. Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει διανύσει μια πορεία 100 ετών, συχνά σε συνθήκες δύσκολες για τον κόσμο και την ίδια τη χώρα. Ακόμα και σε περιόδους όπου το περιβάλλον ήταν αντίξοο, κατάφερε και καταφέρνει να είναι ένα ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο που τιμά και εκπροσωπεί επάξια την πατρίδα μας στον παγκόσμιο εκπαιδευτικό χάρτη. Από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα είναι ένας δυναμικός, ζωντανός ανοιχτός οργανισμός που παρακολουθεί και συμμετέχει στις διεθνείς επιστημονικές εξελίξεις και ανταποκρίνεται στις ανάγκες της νεολαίας μας για υψηλού επιπέδου πανεπιστημιακές σπουδές και της ελληνικής κοινωνίας για πρόοδο και παιδεία.

Ποια είναι η σημερινή θέση του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών στον εκπαιδευτικό χάρτη της χώρας;
Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών συγκαταλέγεται στην κατηγορία Ιδρυμάτων υψηλού κύρους, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Κατέχει ηγετική θέση στους τομείς των Οικονομικών Επιστημών, της Διοίκησης Επιχειρήσεων και των Επιστημών και Τεχνολογίας της Πληροφορίας. Τα οκτώ του Τμήματα, που καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις στις προτιμήσεις των υποψηφίων φοιτητών, τα διακεκριμένα μεταπτυχιακά του προγράμματα πλήρους και μερικής φοίτησης, καθώς και τα διδακτορικά του προγράμματα, συναποτελούν τα ειδοποιά εκείνα συστατικά στοιχεία που εξασφαλίζουν την κατάταξη του Ιδρύματός μας μεταξύ των κορυφαίων πανεπιστημίων διεθνώς.

Η σχέση πανεπιστημίου και αγοράς εργασίας είναι από τα κύρια θέματα συζήτησης για το ελληνικό πανεπιστήμιο. Πώς βλέπετε αυτή τη σχέση;
Η συνεργασία ενός πανεπιστημίου με δημόσιους οργανισμούς και ιδιωτικές επιχειρήσεις έχει πολλαπλά οφέλη. Η διασύνδεση των νέων με την αγορά εργασίας δημιουργεί μια γέφυρα  που συνδέει τη θεωρία των πανεπιστημιακών αιθουσών με την πράξη του χώρου εργασίας και, αφετέρου, προσφέρει στο νέο επιστήμονα τη δυνατότητα να αντιληφθεί τις πραγματικές συνθήκες άσκησης του επαγγέλματος που αντιστοιχεί στις σπουδές του. Σε επίπεδο πανεπιστημίου, η συνεργασία με δημόσιους οργανισμούς και ιδιωτικές επιχειρήσεις βοηθά στον εμπλουτισμό και στην επικαιροποίηση των προγραμμάτων σπουδών με τρόπο που ενισχύει την προοπτική απασχόλησης των αποφοίτων.

Ποιο είναι το μέλλον του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών;
Οι στρατηγικοί στόχοι του Πανεπιστημίου για τα επόμενα χρόνια είναι: η ενίσχυση της αριστείας στην Έρευνα και την Εκπαίδευση, η παροχή υψηλής στάθμης προπτυχιακών, μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών, η αξιοποίηση της παραγόμενης γνώσης, η ενεργός συμμετοχή του στο παγκόσμιο ακαδημαϊκό περιβάλλον, η ανάπτυξη διεθνών συνεργασιών υψηλού κύρους και η εν γένει διεύρυνση της διεθνούς απήχησης και αναγνωρισιμότητάς του.

Και ποιοι είναι οι άμεσοι στόχοι σας;
Ο σχεδιασμός μας για το άμεσο μέλλον επικεντρώνεται στην εξωστρέφεια του πανεπιστημίου, που είναι μια από τις ιδρυματικές αξίες μας. Τα σημεία στα οποία εστιάζουμε είναι η δυνατότητα δημιουργίας ξενόγλωσσων προπτυχιακών προγραμμάτων, ο προσανατολισμός σε τομείς με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη χώρα, όπως η ναυτιλία, ο τουρισμός και ο πολιτισμός, η διεύρυνση των συνεργασιών μας με πανεπιστήμια στο εξωτερικό, και η προσέλκυση επιστημονικού προσωπικού υψηλής στάθμης με διεθνή εμπειρία. 

Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο με αριθμούς

-70.000 είναι συνολικά οι απόφοιτοί του.

-300 από τους αποφοίτους του ΟΠΑ είναι εν ενεργεία καθηγητές σε πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού. 

-13.000 είναι οι ενεργοί φοιτητές, σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, καθώς και οι υποψήφιοι διδάκτορες. 

-40.000 τ.μ. καταλαμβάνουν οι κτιριακές υποδομές. 

-28 είναι τα προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών. 

-225 είναι τα συνεργαζόμενα πανεπιστήμια στο εξωτερικό. 

-239 είναι τα μέλη διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού και 165 τα μέλη του διοικητικού προσωπικού. 

-3 εκατ. ευρώ  ο συνολικός προϋπολογισμός ερευνητικών και εκπαιδευτικών έργων.