Φοβάμαι ότι θα μείνω στον δρόμο

Περπατούσα στην Αλικαρνασσού αλλά δεν το είχα καταλάβει ότι ήμουν εκεί γιατί οι ταμπέλες στις γωνίες είναι μισοσβησμένες. Τελικά, ρώτησα έναν, «με συγχωρείτε, ξέρετε πού είναι η Αλικαρνασσού;» κι εκείνος λέει ζοχαδιασμένος σε ένα διπλανό του «πού είναι, ρε Αρίστο;» κι ο Αρίστος είπε εδώ είναι.

Στην Αλικαρνασσού 49, παράλληλη της Λένορμαν, κοντά στο μετρό Μεταξουργείο, βρίσκεται το πρώτο λαϊκό υπνωτήριο της Αθήνας, το οποίο λειτουργεί από τις 4 Νοεμβρίου και απευθύνεται σε άστεγους και άπορους. Η διαφορά ενός ξενώνα αστέγων με ένα υπνωτήριο είναι ότι στον ξενώνα μπορείς να μείνεις 4-5 μήνες ή και περισσότερο, κι αν θέλεις μπορείς να κάθεσαι όλη την ημέρα. Το υπνωτήριο έχει ώρα προσέλευσης 6 το απόγευμα με 10 το βράδυ, αλλά στις 9 το πρωί θα πρέπει να φύγεις. Επίσης, αν ξεπεραστεί η χωρητικότητα και περιμένει κόσμος για ένα κρεβάτι να κοιμηθεί, θα μείνεις 5 νύχτες και μετά θα έχει σειρά κάποιος άλλος, πάλι για 5 νύχτες, μετά πάλι η σειρά σου κ.ο.κ., με προτεραιότητα αυτό που ονομάζουν οι ειδικοί «ευαλωτότητα». Ηλικιωμένοι, γυναίκες με παιδιά, άρρωστοι, όχι με αυτή τη σειρά, μπαίνουν πρώτοι. Το υπνωτήριο είναι χωρητικότητας 53 ατόμων και οι αιτήσεις έχουν ήδη ξεπεράσει αυτό το νούμερο. Οι μισοί είναι Έλληνες, οι γυναίκες δεν είναι περισσότερες από πέντε, οι ηλικίες κυμαίνονται από 22 έως 66.

Το υπνωτήριο έχει κανόνες: Απαγορεύεται η κατοχή όπλων και μαχαιριών, η χρήση αλκοόλ, η πρόσβαση σε ενεργούς χρήστες, το κάπνισμα στους κοιτώνες, πρέπει να πέσεις στο κρεβάτι στις 11 που φεύγει η Ελένη, η κοινωνική λειτουργός, όλοι μπαίνοντας παίρνουν από ένα σετ ατομικής υγιεινής (πετσέτα, οδοντόβουρτσα, οδοντόκρεμα, σαμπουάν, αφρόλουτρο, ξυραφάκια κ.λπ.) και κάνουν μπάνιο, αν κανείς φαίνεται βίαιος ή διαφωνεί με αυτούς τους κανόνες, τους οποίους όλοι υπογράφουν, φεύγει. Για την ασφάλεια όλων.

Νεοάστεγοι

Όταν έφτασα ήταν 6 ακριβώς και ήδη είχε σχηματιστεί ουρά 10 ατόμων. Περίμεναν υπομονετικά όλοι να δώσουν τα στοιχεία τους και να περάσουν από τον έλεγχο με τον ανιχνευτή αιχμηρών αντικειμένων. Αν έχει κανείς κάνα σουγιαδάκι το αφήνει κάτω, όπου μπορεί να αφήσει και άλλα πράγματα. Ένας από τους τύπους στην ουρά ήταν γύρω στα 45 με μια κυριλέ βαλίτσα με ροδάκια, δεν φαινότανε με τίποτα για άστεγος. «Οι περισσότεροι άνθρωποι που θα δεις εδώ είναι νεοάστεγοι. Που ζουν στο δρόμο τα τελευταία 2-3 χρόνια» λέει η Άρτεμις Λιανού, υπεύθυνη Πράξης του υπνωτηρίου. Στεκόμουν, κάπνιζα και σκεφτόμουν ότι δεν είμαι καθόλου καλός στη διαχείριση των οικονομικών μου. Αν δεν υπήρχε υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον κι αν έχανα τη δουλειά μου, και καθώς δεν έχω σπίτι δικό μου, θα πήγαινα να μείνω σε κάνα φίλο μέχρι να βρω δουλειά. Πότε θα έβρισκα δουλειά; Και πόσο θα με ανεχόταν ο φίλος πριν γίνω βάρος;

Πρώτα ξεναγήθηκα στους τρεις επάνω ορόφους της πενταώροφης πολυκατοικίας. Με κρεβάτια, το ένα δίπλα στο άλλο, και με αριθμούς, το 1, το 2, το 14 κ.λπ. στο κάθε κρεβάτι, με πολύχρωμα παπλώματα για να σπάει η μονοτονία. Μετά η Ελένη με σύστησε στο δεύτερο όροφο, στο καθιστικό, που κάθονταν καμιά 20αριά άντρες και μία γυναίκα. «Ο Τάκης είναι δημοσιογράφος. Δεν έχει κάμερα. Να κάτσει λίγο να μιλήσετε;». Γύρισαν και με κοίταξαν λίγο σα να έλεγαν «πάλι τα ίδια θα λέμε», αλλά πολύ γρήγορα μια καρέκλα ήρθε κοντά μου κι ένας τύπος από δίπλα μού λέει: «Ένα βουτηματάκι;». Μου προσέφεραν και ζεστό τσάι.

Άσχημο το κρύο, αλλά χειρότερη η βροχή

Η Μαρία, 52, χρόνων, είχε μόλις βγει από το μπάνιο και χτένιζε τα μαλλιά της. Πριν έρθει εδώ, έμενε σε μια καρέκλα δίπλα από ένα περίπτερο στην Κυψέλη. Και πιο πριν σε κάτι φίλους. Ακόμα πιο πριν πρόσεχε μια γιαγιά η οποία «έφυγε». Σε τρεις μήνες, λέει, της τελειώσανε τα έτοιμα. Τη ρώτησα πώς φαντάζεται τη ζωή της στα 55. «Να πεθαίνω στην ψάθα». Δεν έχεις κάποιο όνειρο; «Θέλω να φύγω στον Καναδά, στο Οντάριο, που ζουν και πολλοί Έλληνες. Έχω και σχέδιο. Θα πάω πρώτα στην εκκλησία για να εξασφαλίσω στέγη και φαγητό και μετά θα αρχίσω να ψάχνω για δουλειά».

Ένας άλλος τύπος, ο Γιάννης, 47 χρόνων, ήταν εργοδηγός σε κατασκευαστική στη Νιγηρία. Στον εμφύλιο έκλεισε η εταιρεία, γύρισε στην Ελλάδα αλλά έπεσε στην κρίση. Τώρα η γυναίκα του ζει με την οικογένειά της κι εκείνος στο υπνωτήριο ή στο δρόμο. Είχα απορίες αλλά τι να ρωτήσω, κάθε άνθρωπος έχει τα δικά του. Και, μάλλον, αν ζει κανείς στο δρόμο, οι όποιες ιδιαιτερότητες μπορεί να έχει ίσως να γίνονται πιο έντονες, ή και να αναπτύσσονται από το μηδέν.

Αρκετοί έλεγαν ότι στην Ελλάδα δεν έχουν μέλλον, ότι ίσως θα ήταν καλύτερα να πάνε έξω. «Εγώ έξω είμαι, κέρδισα τίποτα; Έφυγα από τη Ρουμανία και να ’μαι τώρα εδώ» είπε ένας Ρουμάνος και κάπου εκεί η κουβέντα άρχισε να γίνεται καφενειακή. Ο Ρουμάνος έλεγε ότι η Ελλάδα θα πρέπει να τα βρει με τον Πούτιν και ότι στη Ρωσία δεν υπάρχουν άστεγοι, ο εργοδηγός τού απάντησε ότι στη Ρωσία πεθαίνουν δεκάδες άστεγοι κάθε χρόνο από το κρύο, ο Ρουμάνος επέμενε και επικαλέστηκε έναν Ρώσο που έπινε καφέ και δε μίλαγε τόση ώρα, και ο Ρώσος είπε «πού να ξέρω, 22 χρόνια έχω να πάω στη Ρωσία» και κάπου εκεί τελείωσε το καφενείο.

Έλεγαν ότι άμα σε πάρει η μπάλα είναι δύσκολο να ξαναφτιάξεις τη ζωή σου, ότι είναι πολύ εύκολο σήμερα να καταλήξεις στο δρόμο, τουλάχιστον πολύ πιο εύκολο απ’ ό,τι πριν από μερικά χρόνια, ότι ακόμα και το οικογενειακό περιβάλλον πόσο να βοηθήσει αν δουλεύει ένας στους τέσσερις ή κανένας στους τέσσερις, ότι πολλοί έχουν απομακρυνθεί από το κέντρο επειδή κάνουν συνέχεια σκούπες και μένουν σε πιο «περιφερειακά» μέρη, στο αεροδρόμιο, στο λιμάνι, στα ΚΤΕΛ, σε εγκαταλειμμένα κτίρια και μέσα σε αυτοκίνητα, ότι τις ώρες που βρίσκονται εκτός υπνωτηρίου τριγυρνούν στους δρόμους και στα συσσίτια, ότι το δύσκολο είναι όταν κάνει κρύο και ακόμα περισσότερο όταν βρέχει και θα πρέπει να περιμένουν να πάει 6 το απόγευμα για να επιστρέψουν, να κάνουν μπάνιο και να βάλουν στεγνά ρούχα.

Φωτό.: Μισέλ Φάις ("Η πόλη στα γόνατα", Πατάκης, 2002)

Το υπνωτήριο, το οποίο στεγάζεται σε χώρο που έχει παραχωρηθεί από τον Δήμο Αθηναίων, αποτελεί ένα μέρος του Εθνικού Δικτύου Άμεσης Κοινωνικής Παρέμβασης για την αντιμετώπιση της ακραίας φτώχειας, συντονιστής του οποίου είναι η ΜΚΟ Κλίμακα. Εκεί απευθύνεται πρώτα κάθε ένας που επιθυμεί να έχει διανυκτέρευση (Δεκελέων 50, Κεραμεικός, 210 3417162-3), καθώς και στην Praksis (Δεληγιώργη 26-28, 4ος όροφος, 210 5244574). Την ευθύνη λειτουργίας του υπνωτηρίου έχουν οι Γιατροί του Κόσμου, καθώς επίσης και του Κοινωνικού φαρμακείου και πολυιατρείου (Σαπφούς 12, Πλατεία Κουμουνδούρου, 105 53, 210 3213150). Συσσίτιο διανέμει η Equal Society (Αλικαρνασσού 49, Ακαδημία Πλάτωνος, 104 41, 210 7051841). Όλα αυτά με συγχρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ.

---

Δομές αλληλεγγύης και εθελοντισμού

Το πρώτο Λαϊκό Υπνωτήριο της Αθήνας ήταν, ίσως, από τις σημαντικότερες δομές πρόνοιας που δημιουργήθηκαν το 2013. Παραμένει, όμως, εντυπωσιακή η προσπάθεια των απλών πολιτών να δείξουν την αλληλεγγύη τους.

Oallosanthropos.blogspot.gr Τα μέλη της κοινωνικής κουζίνας Ο Άλλος Άνθρωπος μαγειρεύουν δημόσια, σε λαϊκές αγορές, και στήνουν τραπέζι επιτόπου με καλεσμένους όλους. Αφορμή για τη δημιουργία της ομάδας αποτέλεσε ο ολοένα αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων που αναζητούσε πεταμένα τρόφιμα στις λαϊκές.

Αλληλέγγυο Ιατρείο Πειραιά Δωρεάν ιατρική και οδοντριατρική περίθαλψη, εργοθεραπεία, λογοθεραπεία και φυσικοθεραπεία, σε ένα χώρο που προσέφερε η δημοτική αρχή Κορυδαλλού (a-iatreio.blogspot.gr)

Βότσαλο Ανταλλακτικό δίκτυο, με αχρήματες συναλλαγές και εθελοντικές παροχές, στο πλαίσιο της κοινωνικής αλληλεγγύης.

Home-Start Αθήνας Εκπαιδευμένοι εθελοντές-γονείς προσφέρουν κατ’ οίκον υποστήριξη σε οικογένειες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες και έχουν τουλάχιστον ένα παιδί προσχολικής ηλικίας (homestart.org.gr)

Alternative Tour of Athens Δωρεάν επιμορφωτικές, ενημερωτικές και ψυχαγωγικές περιηγήσεις, με στόχο την ανάδειξη του πολιτισμού και των τοπικών κοινωνιών.

Κοινωνικό Ωδείο Εθελοντές καθηγητές προσφέρουν δωρεάν μαθήματα μουσικής, με στόχο να επανέλθει η επιθυμία για μάθηση και προσφορά.

Όλες οι προηγούμενες ομάδες και ακόμα περισσότερες βρίσκονται σε τρεις ιστοσελίδες, οι οποίες προσπάθησαν να συγκεντρώσουν ό,τι υπάρχει στον τομέα της αλληλεγγύης. Στη synathina.gr του Δήμου Αθηναίων, στο humangrid.gr του TEDx Athens και στη solidarity4all.gr