O άγνωστος τραπεζίτης και το Μέγαρο Εϋνάρδου

Αφήνοντας πίσω την πολύπαθη πλατεία Ομονοίας και κατεβαίνοντας την οδό Αγίου Κωνσταντίνου με κατεύθυνση την πλατεία Καραϊσκάκη, βλέπουμε στον αριθμό 20, στη συμβολή με την οδό Μενάνδρου και λίγο πριν το Εθνικό Θέατρο, ένα όμορφο τριώροφο νεοκλασικό κτίριο, γνωστό ως «Μέγαρο Εϋνάρδου».

Οφείλει το όνομά του στον φιλέλληνα Γαλλο-Ελβετό και φίλο του Ιωάννη Καποδίστρια, Ιωάννη-Γαβριήλ Εϋνάρδο (1775-1863), η συμβολή του οποίου ήταν ιδιαίτερα σημαντική στην ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας, το 1841. Το κτίριο αυτό έχει χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού «έργο τέχνης χρήζον κρατικής προστασίας».

Το οικόπεδο στο οποίο βρίσκεται το Μέγαρο αγοράστηκε το 1876 από τον κτηματία Χρήστο Αντωνόπουλο και εκεί ανεγέρθηκε λίγο αργότερα το κτίριο, αλλά δεν υπάρχουν πληροφορίες ούτε για τα πρωτογενή σχέδια αλλά ούτε για τον αρχιτέκτονα.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 έγιναν ορισμένες προσθήκες στο αρχικό σχέδιο και το 1942 οι απόγονοι του Αντωνόπουλου το πούλησαν στην Εθνική Τράπεζα, η οποία αρχικά εκμίσθωνε το ισόγειο σε διάφορες εμπορικές επιχειρήσεις και στον πρώτο και δεύτερο όροφο στεγαζόταν το ξενοδοχείο «Πατρίς». Αργότερα, αποφασίστηκε η ιδιοχρησία του κτιρίου με σκοπό να γίνει πολιτιστικό κέντρο και από το 1998, με απόφαση του τότε Διοικητή της ΕΤΕ και Προέδρου του ΜΙΕΤ Θεόδωρου Καρατζά, στο Μέγαρο Εϋνάρδου στεγάζεται ο εκθεσιακός χώρος του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ).

Στο Μέγαρο Εϋνάρδου, εκτός από αξιόλογες περιοδικές εκθέσεις, φιλοξενείται το «Αρχείο Χαρτογραφίας Ελληνικού Χώρου Βίκτωρος και Νιόβης Μελά» με συλλογή σπάνιων βιβλίων και χαρτών της περιόδου 16ου-18ου αι., με ένα από τα ελάχιστα αυθεντικά αντίτυπα της Χάρτας του Ρήγα να αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά εκθέματα της συλλογής.

Στο Ισόγειο του Μεγάρου υπάρχει ένας χώρος αφιερωμένος στους κορυφαίους έλληνες δραματικούς ηθοποιούς Κατίνα Παξινού (1900-1973) και Αλέξη Μινωτή (1900-1990), οι οποίοι, σφράγισαν με το έργο τους την ιστορία του ελληνικού θεάτρου. Υπήρξαν ζευγάρι στη ζωή και στη σκηνή και η πρώτη τους συνάντηση τους στο καμαρίνι της Μαρίκας Κοτοπούλη περιγράφεται από τον ίδιο τον Μινωτή με τα ακόλουθα λόγια: «Μου έκανε εντύπωση η έντονη προσωπικότητά της, γι' αυτό επιδίωξα να την ξαναδώ. Αυτή η πρώτη συνάντηση έπαιξε τεράστιο ρόλο γιατί από τυχαία και πρόχειρη έγινε σε λίγο καιρό μόνιμη, δεσμός ερωτικός που επηρέασε όλα τα πράγματα και όλες τις αποφάσεις. Η Κατίνα είχε πάει στο Βερολίνο να γίνει γαγκνερική τραγουδίστρια. Στις συζητήσεις που είχαμε προσπαθούσα να της εξηγήσω πως η ελληνική μυθολογία είναι κατά πολύ ανώτερη από τους τευτονικούς μύθους των Νιμπελούνγκεν, θέλοντας να την πείσω να εγκαταλείψει το τραγούδι και να στραφεί στο κλασικό αρχαίο δράμα. Τελικά φαίνεται να επηρεάστηκε απ' όλα αυτά που της έλεγα και αποφάσισε να εγκαταλείψει και τη Γερμανία και τις μουσικές σπουδές της. Ούτε τα πράγματά της που είχε αφήσει στο Βερολίνο δεν πήγε να πάρει! Από τότε ζήσαμε μαζί για σαρανταπέντε χρόνια».

Ο επισκέπτης μπορεί να δει το Όσκαρ της μεγάλης πρωταγωνίστριας για το ρόλο της Πιλάρ στην ταινία «Για ποιον χτυπά η καμπάνα», διάφορα προσωπικά τους αντικείμενα, φωτογραφίες, βιβλία, θεατρικά προγράμματα, διακρίσεις, κοστούμια, έπιπλα, και να αισθανθεί ταυτόχρονα την παρουσία αλλά και την απουσία του αγαπημένου ζευγαριού και «ιερών τεράτων» της τέχνης του θεάτρου.

Η δημιουργία αυτού του χώρου ήταν, μεταξύ άλλων, ένας από τους σκοπούς του κληροδοτήματος Αλέξη Μινωτή εις μνήμην Κατίνας Παξινού. Στην αρχή, περιελάμβανε μόνο ενθυμήματα από τη ζωή και τη σταδιοδρομία της ηθοποιού. Μετά το θάνατο του Αλέξη Μινωτή και σύμφωνα πάντα με την επιθυμία του, πολλά προσωπικά του αντικείμενα ήλθαν στην κατοχή του Μορφωτικού Ιδρύματος και έτσι η αρχική αίθουσα Παξινού επεκτάθηκε και μετονομάστηκε σε Μουσείο Παξινού - Μινωτή.

Ποιος ήταν ο Ιωάννης-Γαβριήλ Εϋνάρδος

Ο Ιωάννης - Γαβριήλ Εϋνάρδος γεννήθηκε στη Λυών της Γαλλίας το 1775 και η ελβετικής καταγωγής οικογένειά του ανήκε στους αριστοκρατικούς κύκλους της Γενεύης.

O Εϋνάρδος ήταν ένας άνθρωπος με πολύπλευρη προσωπικότητα, που γαλουχήθηκε και εκπαιδεύτηκε μέσα σε ένα αυστηρό καλβινικό περιβάλλον, οι αρχές του οποίου υπήρξαν καθοριστικές για την συμπεριφορά του, ιδιαίτερα στον οικονομικό τομέα.

Οι πετυχημένες επιχειρηματικές του δραστηριότητες τού αποφέρουν μία μεγάλη περιουσία και το ταλέντο του ως διπλωμάτης και οικονομικός σύμβουλος τον φέρνουν σε επαφή με σημαντικούς ανθρώπους της κοινωνικής, πνευματικής και πολιτικο-οικονομικής ζωής της εποχής.

Οι ανακατατάξεις που γίνονταν στην Ευρώπη του 18ου αιώνα, τόσο σε οικονομικό όσο και διπλωματικό επίπεδο, καθώς και οι φιλελεύθερες ιδέες που κυριαρχούσαν δεν τον άφησαν καθόλου αδιάφορο. Συναντήθηκε για πρώτη φορά με τον Ιωάννη Καποδίστρια στο συνέδριο της Βιέννης, το 1814. Οι δύο άνδρες συνδέθηκαν έκτοτε με μία δυνατή, επιστήθια φιλία η οποία κράτησε μέχρι τη δολοφονία του Καποδίστρια.

Στο Συνέδριο αυτό, όπου συμμετείχαν οι «Μεγάλες Δυνάμεις», διαμορφώθηκε με πρωτοστατούσα την Αυστρία και τον καγκελάριο Μέττερινχ ένα αρνητικό κλίμα εναντίον όλων των επαναστατικών και απελευθερωτικών κινημάτων της εποχής το οποίο επηρέαζε άμεσα και την υπόθεση της Ελλάδος. Ο Εϋνάρδος άκουσε εκεί για πρώτη φορά το φιλελληνικό όραμα, το οποίο ενστερνίστηκε με πάθος.

Συγκινήθηκε βαθύτατα από τον αγώνα των Ελλήνων για την ελευθερία και η συνεισφορά του σε χρήμα και εφόδια ήταν παραπάνω από σημαντική. Εκμεταλλευόμενος τις επιρροές που είχε στους ηγετικούς ευρωπαϊκούς πολιτικούς και διπλωματικούς κύκλους, ίδρυσε φιλελληνικές επιτροπές σε πολλές πόλεις με στόχο πάντα την υλική συμπαράσταση στον αγώνα αλλά και τη μεταβολή, εις φιλική, την έως τότε εχθρική ή αδιάφορη στάση της κοινής ευρωπαϊκής γνώμης.

Το σπίτι του στη Γενεύη, ένα τεράστιο φλωρεντινού-νεοκλασικού ρυθμού μέγαρο, το σημερινό Δημαρχικό Μέγαρο, μετατράπηκε σε «στρατηγείο» του ευρωπαϊκού φιλελληνισμού.

Τα ταξίδια του, η συμμετοχή του σε συσκέψεις, η συνεχής και τεράστια αλληλογραφία του με ηγεμόνες και σημαίνοντα πρόσωπα των ευρωπαϊκών αυλών και κυβερνήσεων καθώς και με έλληνες οπλαρχηγούς και πολιτικούς, με στόχο πάντα στην αποκατάσταση της Ελλάδας, του χάρισαν τον τίτλο «Πρύτανης των Φιλελλήνων» και του «Φίλου των Ελλήνων».

Μετά την απελευθέρωση, η φιλελληνική του δράση συνεχίστηκε με το ίδιο πάθος.

Τον Μάιο του 1827 η Γ’ Εθνοσυνέλευση στην Τροιζήνα του απονέμει τιμητικά την ελληνική ιθαγένεια «πολιτογραφούσα αυτόν αληθή Ελληνα και πολίτην της Ελλάδος». Το 1830 η πόλη της Θήβας δίνει το όνομά του στη μεγαλύτερη πλατεία της και το 1837 το δημοτικό συμβούλιο της πόλης αποφάσισε την ανέγερση μνημείου στην πλατεία, «εις τιμήν του ευκλεούς τούτου ανδρός και ευεργέτου της πατρίδος».

Ο Εϋνάρδος πίστευε βαθιά ότι το νεοσύστατο ελληνικό κράτος είχε ανάγκη ενός οργανωμένου τραπεζικού συστήματος που θα βοηθούσε στην ομαλή λειτουργία του.

Με αυτό το σκεπτικό συνεργάστηκε αρχικά με τον Ι. Καποδίστρια και το 1828 ίδρυσαν την πρώτη ελληνική τράπεζα, την Εθνική Χρηματιστική, η οποία όμως μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια το 1831 «μαράζωσε».

Αυτό δεν αποθάρρυνε τον Εϋνάρδο και σε συνεργασία με το πρώην οικονομικό στέλεχος της Εθνικής Χρηματιστικής, τον Γεώργιο Σταύρο, και τον Ρενύ, γενικό επιμελητή της οικονομικής διαχείρισης στην Ελλάδα, συνέχισε τις προσπάθειες, αντιμετωπίζοντας όλα τα εμπόδια και τις δυσκολίες καθώς και την αναβλητικότητα του Όθωνα. Έτσι, στις 30 Μαρτίου 1841 δημοσιεύεται ο νόμος περί Εθνικής Τραπέζης, με τον ίδιο να εγγράφεται ανάμεσα στους πρώτους για 300 μετοχές. Το 1847 χορήγησε πενήντα χιλιάδες φράγκα για ικανοποίηση απαιτήσεων της Αγγλίας από το δάνειο του 1832.

Για πολλά χρόνια υπήρξε ο μόνιμος σύμβουλος και διακριτικός καθοδηγητής του πρώτου διοικητή της ΕΤΕ και επιστήθιου φίλου του, Γεωργίου Σταύρου.

Παρ' όλη τη λατρεία του Εϋνάρδου για την Ελλάδα και τα όσα πρόσφερε σε αυτήν, ο ίδιος δεν επισκέφθηκε ποτέ τη χώρα. Και όταν ο βασιλιάς της Γαλλίας Λουδοβίκος Φίλιππος ρώτησε να μάθει το «γιατί» η απάντηση του Ευνάρδου ήταν: «Πιστεύω, μεγαλειότατε, πως αν μετέβαινα εις την Ελλάδα, πολύ γρήγορα θα έχανα αυτή τη μεγάλη εμπιστοσύνη που μου έχουν».

Και μάλλον δεν είχε άδικο.

Στον Εθνικό Κήπο υπάρχει μία προτομή του Εϋνάρδου, έργο του Ιωάννη Κόσσου, στημένη πάνω σε μία στήλη ύψους δύο περίπου μέτρων.

Στη στήλη αναγράφονται τα εξής: ΙΩΑΝΝΗΣ Γ. ΕΥΝΑΡΔΟΣ/ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ/ΤΗΣ/ΕΛΛΑΔΟΣ

Στο πλάι της προτομής αναγράφονται τα λόγια: ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΣΣΟΣ ΕΠΟΙΕΙ/ΕΝ ΕΤΕΕ ΑΩΞΣ΄/ΔΑΠΑΝΗ/ΤΗΣ ΧΗΡΑΣ ΕΥΝΑΡΔΟΥ

Λίγα λόγια για το ΜΙΕΤ

Το ΜΙΕΤ ιδρύθηκε το 1966, στο πλαίσιο του εορτασμού των 125 χρόνων από την ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας, επί Διοικήσεως Γεωργίου Μαύρου με σκοπό να συμβάλει στην ανάπτυξη των γραμμάτων, των επιστημών και των καλών τεχνών.

Αρχικά στεγαζόταν σε διάφορα κτίρια της ΕΤΕ μέχρι να καταλήξει στη σημερινή του θέση, ένα υπέροχο κτίριο του 19ου αιώνα, με πανέμορφη αυλή, στην οδό Θουκιδίδου 13, στην Πλάκα.

Στο πρώτο Διοικητικό του Συμβούλιο συμμετείχαν σημαντικές προσωπικότητες του πνευματικού κόσμου της χώρας με διευθυντή του Ιδρύματος τον συγγραφέα και διακεκριμένο επιμελητή εκδόσεων και στέλεχος της ΕΤΕ, κο Εμμανουήλ Χ. Κάσδαγλη.

Το πραξικόπημα του 1967 έβαλε φρένο στα σχέδια και τις δράσεις του Ιδρύματος, το οποίο επαναλειτούργησε κανονικά και δυναμικά από το 1974 με Διευθυντή πάλι τον κο Κάσδαγλη, ο οποίος έμεινε σε αυτή τη θέση μέχρι τον θάνατό του (1998).

Το 1995, η Ακαδημία Αθηνών απένειμε στο ΜΙΕΤ το Αργυρό Μετάλλιο για τη συνολική προσφορά του στην πνευματική ζωή του τόπου, «ότι επί τριάκοντα έτη την επιστήμην, τας καλάς τέχνας και τα γράμματα εξόχως προάγει, εκδόσεσί τε, εκθέσεσι και μεταφράσεσι, πολλού λόγου αξίων έργων».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, «Ο ιππότης Ιωάννης Γαβριήλ Εϋνάρδος, Αφιέρωμα επί τη εκατανταετηρίδι του θανάτου του 1863-1963», Εκδ. Ιστορικού Αρχείου της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος, Αθήνα, 1963
2. Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, «Ιωάννης – Γαβριήλ Εϋνάρδος», Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα, 1999.
3. Συλλογικό έργο. «Παξινού - Μινωτής , μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας», εκδ. Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1997

HΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

1. www.kapodistrias.info - Εϋνάρδος Ιωάννης Γαβριήλ
2. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης - www.miet.gr