Γνωρίστε τη Σκουφά του Μεσοπολέμου

Είμαι πολύ παρατηρητικός, αλλά εκλεκτικά παρατηρητικός όταν περπατάω. Προσέχω τις λακκούβες μην πέσω, τα αυτοκίνητα μη με πατήσουνε και τις όμορφες γυναίκες. Έτσι, ποτέ δεν είχα προσέξει αυτό που μου είπε ο αρχιτέκτονας, Νίκος Καβαδάς: «Η οδός Σκουφά αποτελεί ένα ζωντανό αρχιτεκτονικό μουσείο της περιόδου του Μεσοπολέμου». Μου έδωσε μάλιστα και μια λίστα με 11 τέτοια κτίρια, από τα συνολικά περίπου 30 που υπάρχουν στη Σκουφά, καθώς και κάποιες άλλες ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Μπορείτε να κρατήσετε αυτή τη λίστα και στην επόμενη βόλτα σας να δείτε τη Σκουφά με άλλο μάτι.

Σκουφά 1.

Δίνοντας ένα νεοκλασικό για αντιπαροχή
Τόσο στο νούμερο 1 όσο και στο νούμερο 3 θα δείτε δύο κτίρια που χτίστηκαν τη δεκαετία του 1920, αντιπροσωπευτικά του εκλεκτικιστικού κινήματος. Έχουν και τα δύο ερκέρ, αρχιτεκτονικές προεξοχές δηλαδή, ημικυκλική στο 1 και κυκλική στο 3. Να κι ένα μικρό μυστικό που μας λέει ο κ. Καβαδάς: «Αν παρατηρήσετε ότι κάποιο κτίριο έχει μεγάλα ερκέρ, έως 1,40 μ., σημαίνει ότι τα κτίρια κατασκευάστηκαν μεταξύ των ετών 1923 και 1937, καθώς πριν και μετά απαγορευόταν».

Σκουφά 3.

Λίγο πιο κάτω, στη Σκουφά 22, στη συμβολή της με την οδό Πινδάρου, ένα ακόμα κτίριο του γαλλικού εκλεκτικισμού της δεκαετίας του 1920, όπως και στη Σκουφά 31, όπου στεγάζεται το Ισπανικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Θερβάντες.

Σκουφά 22.

Και λίγο πιο πριν, στο 16, η πολυκατοικία χτίστηκε το 1936. Ιδιοκτήτης της ήταν ο Κ. Καρνόπουλος και αρχιτέκτονας ο Εμμ. Λαζαρίδης, απόφοιτος της Beaux-Arts των Παρισίων. Το κτίριο έχει τα χαρακτηριστικά του ύστερου μοντερνισμού και της art deco.

Σκουφά 16.

Την περίοδο εκείνη, και κυρίως τα πρώτα χρόνια του Μεσοπολέμου, η Σκουφά ήταν χωματόδρομος με ένα σπίτι εδώ κι ένα εκεί και πότε πότε περνούσαν με τα πρόβατά τους οι βοσκοί του Λυκαβηττού. Ο Ν. Καβαδάς λέει ότι εκείνα τα χρόνια επέστρεψαν στην Ελλάδα πολλοί πλούσιοι Έλληνες της διασποράς, από Κωνσταντινούπολη, Αίγυπτο, Ρωσία, οι οποίοι επένδυσαν τα χρήματά τους σε σπίτια, αναθέτοντας την κατασκευή τους σε σπουδαίους αρχιτέκτονες. Οι οποίοι, καθώς όλοι τους είχαν σπουδάσει στο εξωτερικό μιας και η πρώτη σχολή Αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα ιδρύθηκε το 1917, έφεραν μαζί τους όλα τα σπουδαία αρχιτεκτονικά ρεύματα της εποχής.

Στη γωνία Σκουφά και Σίνα η μοντέρνα πολυκατοικία των Κώτσια - Κωνσταντακάτου, η οποία χτίστηκε το 1932 από τον Κωνσταντινουπολίτη αρχιτέκτονα Παναή Μανουηλίδη, σε στιλ Bauhaus. Χαρακτηριστικά κι εδώ τα ερκέρ πλάτους 1,40 μ. και οι εξώστες. Είναι από τις πρώτες αθηναϊκές πολυκατοικίες που κατασκευάστηκαν με το σύστημα της αντιπαροχής. «Εμείς σήμερα μπορεί να βλέπουμε νεοκλασικά και να τα θαυμάζουμε, όμως εκείνη την εποχή οι άνθρωποι ήταν υπερήφανοι να φεύγουν από αυτά, ή να τα δίνουν για αντιπαροχή, για να μείνουν σε μια πολυκατοικία με όλα τα κομφόρ, με θέρμανση, με ασανσέρ κ.λπ.», λέει ο κ. Καβαδάς.

Σκουφά και Σίνα.

Οι μοντέρνες πολυκατοικίες της Σκουφά
Στη Σκουφά και Μασσαλίας 9, η μοντέρνα πολυκατοικία Σαββίδη (1935), σε στιλ Bauhaus, χτίστηκε από τον αρχιτέκτονα Ν. Νικολαΐδη. Άλλη μια μοντέρνα πολυκατοικία σε στιλ Bauhaus στο νούμερο 50. Ήταν του Απ. Τσερέτη και κατασκευάστηκε από τον αρχιτέκτονα Βασίλη Τσαγρή, ο οποίος, πλέον, είχε προσχωρήσει στον μοντερνισμό.

Σκουφά και Μασσαλίας. 

Στη Σκουφά 42 και Ομήρου η πολυκατοικία Βαμβέτσου (1930), του αρχιτέκτονα Πάνου Νικολή Τζελέπη, είναι μεταβατική προς τον μοντερνισμό, με κλασικές αναφορές, όπως υποστυλώματα στις προσόψεις.

Σκουφά 42.

Στο 38, η πολυκατοικία του Π. Παπαδόπουλου (1938), του αρχιτέκτονα Κωνσταντίνου Κιτσίκη. Παρατηρήστε την art deco εξώθυρα, στο επάνω μέρος της οποίας διακρίνονται τα αρχικά του ιδιοκτήτη της (ΠΠ).

Σκουφά 38.

Ο Νίκος Καβαδάς λέει ότι όλα αυτά τα κτίρια ήταν χειροποίητα. Τα πάντα φτιάχνονταν στο χέρι, τα μωσαϊκά, οι σιδερένιες πόρτες, όλα, σε αντίθεση με τη μαζική ανοικοδόμηση της επόμενης περιόδου, όπου όλα ήταν βιομηχανοποιημένα και τυποποιημένα και, προφανώς, απευθύνονταν σε ανθρώπους άλλης οικονομικής τάξης. Κι ότι τη δεκαετία του ’30 οι Έλληνες «μοντερνιστές» αρχιτέκτονες βρίσκονταν στη διεθνή πρωτοπορία και εργάζονται χωρίς αυθαιρεσίες, με γνώμονα το όφελος του κοινωνικού συνόλου. Έργα τους είναι οι αστικές πολυκατοικίες στο κέντρο της Αθήνας, οι μικρές μονοκατοικίες στα προάστια, τα λιτά σχολεία σε όλες τις γειτονιές, τα κτίρια πρόνοιας, τα νοσοκομεία.

Κάποια από αυτά τα κτίρια της Σκουφά, παρότι δεν έχουν περάσει 100 χρόνια από την ημέρα που φτιάχτηκαν, έχουν κηρυχθεί διατηρητέα, λόγω του κύρους των αρχιτεκτόνων τους. «Σε ισόγεια βλέπουμε χώρους εστίασης ή άλλα καταστήματα, στους ορόφους κατοικίες και γραφεία. Εδώ η ανάμιξη των χρήσεων δεν έφερε κακό αποτέλεσμα αλλά μια ζωντάνια», συμπληρώνει ο κ. Καβαδάς. Κι εγώ, που την περίοδο του Μεσοπολέμου μάλλον θα ’μουνα τσοπάνης κι όχι μεγαλοαστός, στο εξής κάθε φορά που θα περνάω από τη Σκουφά θα έχω μερικούς λόγους να παρατηρώ και ψηλά.

Ήξερες ότι…

* Στη Σκουφά 22 (γωνία με Πινδάρου) στεγαζόταν το διάσημο μεγαλομπακάλικο του Παναγιώτη Κήρυκου.

Σκουφά 22.

* Έργο του αρχιτέκτονα Εμμ. Λαζαρίδη, που τον συναντήσαμε στη Σκουφά 16, είναι και το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη. 

* Η μεγαλοαστική κατοικία στην Ακαδημίας 23 αποτελεί έργο του Βασίλειου Τσαγρή (Σκουφά 50). Στην πορεία του χρόνου ήταν κατοικία Ελλήνων ομογενών, κέντρο του Γ’ Ράιχ, έδρα της Ένωσης Ανταποκριτών Ξένου Τύπου.

Σκουφά 50.

* Η εκκλησία του Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτου, στη Σκουφά, κατασκευάστηκε μεταξύ των ετών 1923-1931, σε στιλ αναγεννησιακό και μπαρόκ. Αρχιτέκτων ήταν ο καθηγητής Αναστ. Ορλάνδος. Η εσωτερική διακόσμηση ήταν του αρχιτέκτονα Γεώργιου Νομικού και η αγιογράφηση του Σπύρου Βασιλείου.

Σκουφά 43.

* Στο Κολωνάκι, δρόμος με επίσης μεγάλο αριθμό κτιρίων του Μεσοπολέμου, εκτός από τη Σκουφά, είναι και η Πατριάρχου Ιωακείμ.