Η Αθήνα απέναντι στο προσφυγικό

Πρωτοπόρος στην αντιμετώπιση και διαχείριση του προσφυγικού/μεταναστευτικού ζητήματος αναδεικνύεται ο Δήμος Αθηναίων, έχοντας υιοθετήσει μια σειρά από δράσεις που έχουν στο επίκεντρό τους τον άνθρωπο χωρίς διακρίσεις. Έτσι, μεταξύ άλλων: Έχει ιδρύσει το Κέντρο Συντονισμού Φορέων για θέματα μεταναστών και προσφύγων, εφαρμόζει ήδη από το 2015 το πρόγραμμα προσωρινής στέγασης προσφύγων σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, έχει φιλοξενήσει περισσότερους από 16.000 ανθρώπους στη δομή φιλοξενίας του Ελαιώνα και σε 340 διαμερίσματα της πόλης, με πρότασή του έχει συγκροτηθεί το ευρωπαϊκό Δίκτυο Πόλεων Αλληλεγγύης, συμμετέχει στον ευρωπαϊκό συνασπισμό πόλεων κατά του ρατσισμού.

Η πρώτη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης 
Με τις μαζικές αφίξεις προσφύγων το 2015, η δημοτική αρχή ανέλαβε πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση του προβλήματος, συμβάλλοντας στη διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής, με τη δημιουργία της πρώτης δομής φιλοξενίας στη χώρα. Ο Δήμος παραχώρησε δημοτικό χώρο 37 στρεμμάτων στον Ελαιώνα με δυνατότητα φιλοξενίας 2.500 προσφύγων. Από τον Αύγουστο 2015 έως σήμερα εκτιμάται πως έχουν στεγαστεί στον Ελαιώνα περίπου 12.000 πρόσφυγες, μεταξύ των οποίων και πολλά παιδιά.

Το Πρόγραμμα Προσωρινής Στέγασης Προσφύγων 
Παράλληλα, τον Μάρτιο του 2016, ο Δήμος Αθηναίων υπέγραψε συμφωνία συνεργασίας με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες για το Πρόγραμμα Προσωρινής Στέγασης Προσφύγων - ήταν ο πρώτος Δήμος που συμμετείχε στο πρόγραμμα.

Η αρχική συνεργασία ξεκίνησε με την ενοικίαση 200 διαμερισμάτων για την προσωρινή διαμονή των προσφύγων και αιτούντων άσυλο σε αναμονή για μετεγκατάσταση σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ. Σταδιακά επεκτάθηκε σε 320 διαμερίσματα και μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος μετεγκατάστασης (φθινόπωρο 2017), στεγάζει αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα και αναγνωρισμένους πρόσφυγες. Έως σήμερα έχουν φιλοξενηθεί στο πρόγραμμα συνολικά 4.262 άτομα, τα μισά εκ των οποίων είναι παιδιά. Στα διαμερίσματα του προγράμματος φιλοξενούνται ευπαθείς ομάδες όπως ηλικιωμένοι, μικρά παιδιά, άνθρωποι με προβλήματα υγείας, ΑΜΕΑ κτλ.

Πώς το πρόγραμμα ενισχύει και την τοπική οικονομία

Εκτός από το ανθρωπιστικό έργο που προσφέρει, το πρόγραμμα προσωρινής στέγασης ενισχύει και την τοπική οικονομία: α) δίνοντας την ευκαιρία σε ιδιοκτήτες διαμερισμάτων να τα μισθώσουν, με την προπληρωμή όλων των ενοικίων και την κάλυψη όλων των λογαριασμών ΔΕΚΟ και κοινοχρήστων, β) συνεισφέροντας στην τοπική αγορά, καθώς οι ωφελούμενοι πρόσφυγες λαμβάνουν οικονομική βοήθεια μέσω προ-πληρωμένων καρτών που καλύπτουν τις ανάγκες τους για σίτιση και αγαθά πρώτης ανάγκης.

Επίσης, το πρόγραμμα δημιουργεί θέσεις εργασίας, καθώς δίνει την ευκαιρία σε επαγγελματίες να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, απασχολώντας  καθημερινά 113 επαγγελματίες πολλαπλών ειδικοτήτων (Κοινωνικοί Επιστήμονες-Χειριστές Υποθέσεων, Επόπτες Διαμερισμάτων, Διερμηνείς, Διοικητικό και Διαχειριστικό Προσωπικό). Η στελέχωση του έργου συνεχίζεται, καθώς μεγαλώνουν οι ανάγκες του, μέσα από ανοιχτές, δημόσιες συνεντεύξεις.

Δημιουργία του Κέντρου Συντονισμού

Σε συνέχεια της άφιξης δεκάδων διεθνών οργανώσεων και δημιουργίας νέων πρωτοβουλιών για τη διαχείριση του προσφυγικού/μεταναστευτικού, προέκυψε γρήγορα η ανάγκη δημιουργίας ενός μηχανισμού για το συντονισμό όλων των φορέων. Με τη στήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, ο Δήμος δημιούργησε τον Ιούνιο 2017 το Κέντρο Συντονισμού Φορέων για θέματα Μεταναστών και Προσφύγων στην Αντιδημαρχία Μεταναστών και Προσφύγων (ACCMR).

Το Κέντρο στοχεύει στο συντονισμό των δράσεων και των πρωτοβουλιών φορέων που παρέχουν υπηρεσίες σε πρόσφυγες και μετανάστες (ΜΚΟ, UNHCR, κρατικοί και δημοτικοί φορείς) και έχει οργανώσει πέντε Επιτροπές στις οποίες συμμετέχουν αυτοί οι φορείς. Οι Επιτροπές διαμορφώνουν προτάσεις για υλοποίηση έργων με σκοπό την κάλυψη των αναγκών του προσφυγικού και μεταναστευτικού πληθυσμού. Ζητήματα όπως η νομική υποστήριξη, η πρόσβαση σε δομές υγείας, η εκπαίδευση και η ένταξη στην αγορά εργασίας, βρίσκονται στο επίκεντρο της ημερήσιας διάταξης των επιτροπών. Επίσης, σημαντική θέση στη λειτουργία του ACCMR κατέχει και η συνεδρίαση του Forum η οποία συγκεντρώνει το σύνολο των μελών του Κέντρου Συντονισμού (75 μέλη).

Το Κέντρο έχει ολοκληρώσει ένα σχέδιο Στρατηγικής Ένταξης των πολιτών τρίτων χωρών, με πρωταρχικό στόχο την κάλυψη των αναγκών των μεταναστών και των προσφύγων που ζουν στην πρωτεύουσα. Το στρατηγικό αυτό πλάνο θα αξιοποιηθεί ως οδηγός για την παρακολούθηση και την ενδυνάμωση των υπηρεσιών της πόλης, καθώς και για την επικοινωνία των υπηρεσιών μέσα από τον συντονισμό με υφιστάμενες διαδικτυακές πλατφόρμες.

Παράλληλα, το ACCMR έχει συντάξει το τελικό κείμενο του Μηχανισμού Ετοιμότητας, Συντονισμού και Διαχείρισης Κρίσεων για την αντιμετώπιση έκτακτων ή αυξητικά κλιμακούμενων προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών στην πόλη της Αθήνας. Το έργο εκπονήθηκε με την οικονομική υποστήριξη του Γραφείου Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Πολιτικής Προστασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ECHO) και την τεχνική υποστήριξη της ΜΚΟ International Rescue Committee (IRC). Για την υλοποίηση του, συστάθηκε μια ειδική Ομάδα Εργασίας (Τask Force) με τη συμμετοχή της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, του Γραφείο Ανθεκτικότητας του δήμου Αθηναίων και της Διεύθυνσης Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Υγείας. Στόχος του μηχανισμού ετοιμότητας είναι η προετοιμασία για την ορθή και αποτελεσματική κάλυψη των αναγκών, τη διαχείριση μεσαίων και μεγάλων μικτών μεταναστευτικών ροών από το διοικητικό μηχανισμό και τους επιχειρησιακούς βραχίονες του Δήμου. Η υιοθέτηση του Μηχανισμού Ετοιμότητας, αποτελεί βασικό κομμάτι της Στρατηγικής Αστικής Ανθεκτικότητας 2030 για την πόλη της Αθήνας.

Παράλληλα, το Κέντρο δημιούργησε το Δίκτυο Πόλεων με στόχο την υλοποίηση δράσεων ανταλλαγής τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών, την υποβολή κοινών προτάσεων χρηματοδότησης και τη διαμόρφωση πολιτικών σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Το Δίκτυο ξεκίνησε με την υπογραφή μνημονίου συνεργασίας μεταξύ των δήμων Αθηναίων και Θεσσαλονίκης τον Ιανουάριο 2018 και μέχρι στιγμής συμμετέχουν 10 Δήμοι: Αθηναίων, Θεσσαλονίκης, Πειραιά, Νέας Φιλαδέλφειας, Ηρακλείου, Καρδίτσας, Λαρισαίων, Λειβαδέων, Τρικκαίων, Τρίπολης.

Τέλος, η Ψηφιακή Πλατφόρμα Συντονισμού και Διασύνδεσης του ACCMR (accmr.gr) διευκολύνει την αποτελεσματική χαρτογράφηση - καταγραφή των υπηρεσιών και των δράσεων που υλοποιούνται στα δημοτικά διαμερίσματα της Αθήνας και απευθύνονται σε μετανάστες και πρόσφυγες.

Το Κέντρο Ένταξης Μεταναστών

Το ΚΕΜ ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Ιανουάριο 2018 και αποτελεί τμήμα του Κέντρου Κοινότητας. Το έργο χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και είναι μέρος της Πράξης «Διευρυμένα Κέντρα Κοινότητας στο δήμο Αθηναίων» - Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΕΣΠΑ - Αττική 2014-20. Οι υπηρεσίες του απευθύνονται σε πολίτες τρίτων χωρών.

Το ΚΕΜ παρέχει ψυχοκοινωνική στήριξη, νομική συμβουλευτική, πρόσβαση σε προνοιακά επιδόματα, πρόσβαση στο Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης και άλλες υπηρεσίες. Επίσης, το ειδικευμένο προσωπικό του Κέντρου παραπέμπει τους ωφελούμενους στις συνεργαζόμενες δομές κοινωνικής προστασίας όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο. Παράλληλα, υπάρχει εξειδικευμένο προσωπικό που υλοποιεί ενταξιακές δράσεις (μαθήματα ελληνικής και αγγλικής γλώσσας, εκμάθηση Η/Υ, συμβουλευτική προώθησης στην αγορά εργασίας) και διαπολιτισμικές δράσεις που θα απευθύνονται σε παιδιά και νέους.

Από τα μέσα Μαρτίου 2018 στο ΚΕΜ παρέχεται υπηρεσία διερμηνείας στις γλώσσες φαρσί, ουρντού, αραβικά κ.α., δωρεά της ΜΚΟ International Rescue Committee (IRC), την οποία υλοποιεί η ΜΚΟ Μετάδραση. Εκτός από τα ΚΕΜ, παρέχεται διερμηνεία καθημερινά από τον ίδιο φορέα σε πάνω από δέκα σημεία-υπηρεσίες εξυπηρέτησης κοινού του Δήμου, που συναλλάσσονται με πολίτες τρίτων χωρών (π.χ. Ληξιαρχείο, Δημοτικά Ιατρεία, Δημοτικός Ξενώνας γυναικών θυμάτων βίας κ.α.). Όσον αφορά στην εξυπηρέτηση του προσφυγικού πληθυσμού, κλιμάκιο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ παρέχει νομική και συμβουλευτική υποστήριξη στο χώρο του Κέντρου Ένταξης Μεταναστών, τρεις φορές την εβδομάδα.

Πρόγραμμα Αστικές Καινοτόμες Δράσεις

Τον Απρίλιο 2017 ο δήμος Αθηναίων κατέθεσε αίτηση στο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Αστικές Καινοτόμες Δράσεις» το οποίο στηρίζει καινοτόμες ιδέες στην τοπική αυτοδιοίκηση. Το πρόγραμμα «Curing the Limbo» επιλέχθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μαζί με άλλα 15 από την Ευρώπη, και χρηματοδοτείται με το ποσό των €5 εκατ. Η πρωτοβουλία «Curing the Limbo» του δήμου Αθηναίων ξεκίνησε τον Απρίλιο 2018 και περιλαμβάνει συνεργατικές δράσεις για την αντιμετώπιση της αδράνειας των προσφύγων λόγω της μακροχρόνιας αναμονής τους στην Αθήνα, με το πρόγραμμα να συνδέει και δικτυώνει τους πρόσφυγες με τους ενεργούς πολίτες της Αθήνας.

Σκοπός είναι η ταυτόχρονη ανάπτυξη των δεξιοτήτων των προσφύγων, με στόχο την εργασιακή τους ένταξη, προσφέροντάς τους κίνητρα και εργαλεία για την απόκτηση προσιτής στέγασης. Απευθύνεται σε πρόσφυγες που έχουν ήδη λάβει άσυλο στην Αθήνα αλλά δεν έχουν ακόμη κατορθώσει να ομαλοποιήσουν τη ζωή τους, να κάνουν το επόμενο βήμα.

Στο τέλος της τριετούς λειτουργίας του προγράμματος, στόχος είναι οι συμμετέχοντες να έχουν τη δυνατότητα να πληρώνουν για την κατοικία τους, καθώς βασικό άξονα αποτελεί η έρευνα που θα πραγματοποιηθεί από την ομάδα εργασίας του προγράμματος για το πως θα εξασφαλιστούν «προσιτές στέγες» στους επωφελούμενους.

Συμμετοχή σε ευρωπαϊκά δίκτυα

Ο Δήμος Αθηναίων είναι ενεργό μέλος του δικτύου πόλεων EUROCITIES και στον τομέα του μεταναστευτικού/προσφυγικού, με ενεργή παρουσία στην Ομάδα Εργασίας για την Μετανάστευση και την Ένταξη, στην οποία η Αθήνα κατέχει την Προεδρία. Στο πλαίσιο των δράσεων του δικτύου, ο Δήμος συμμετέχει στο πρόγραμμα «CITIES GROW – Οι πόλεις ενσωματώνουν τους μετανάστες και τους πρόσφυγες μέσω της οικονομικής τους δραστηριότητας», το οποίο χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ασύλου Μετανάστευσης και Ένταξης (Asylum Migration and Integration Fund -AMIF). Στόχος του προγράμματος είναι η απόκτηση τεχνογνωσίας στην κατάρτιση προγραμμάτων κοινωνικής ένταξης με αναφορά στην αγορά εργασίας, σε συνεργασία με μια πόλη «μέντορα». Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα ο δήμος Αθηναίων συνεργάζεται στενά με το Δήμο του Μονάχου.

Επίσης, ο Δήμος Αθηναίων συμμετέχει και στον Ευρωπαϊκό Συνασπισμό Πόλεων κατά του Ρατσισμού (ECCAR), όπου κατέχει την Αντιπροεδρία σε θέματα προσφύγων και μετανάστευσης, μία πρωτοβουλία της UNESCO.

Τέλος, ο δήμος της Αθήνας συμμετέχει από τον Ιανουάριο 2016 στη Σύμπραξη για την Ένταξη Μεταναστών και Προσφύγων, μία από τις 12 συμπράξεις που έχουν συσταθεί στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Αστικής Ατζέντας, γύρω από θεματικές που σχετίζονται με την αστική ανάπτυξη, και αποτελούνται από εκπροσώπους πόλεων, κρατών-μελών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Διεθνείς συνεργασίες και διακρίσεις

Στη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης, ο Δήμος υπέγραψε μνημόνια συνεργασίας με διεθνούς κύρους οργανώσεις όπως το International Rescue Committee και τη UNICEF, με στόχο τη συνεργασία και την υλοποίηση συγκεκριμένων προγραμμάτων. Επίσης, ο δήμαρχος, Γιώργος Καμίνης, ήταν υποψήφιος στο διεθνή διαγωνισμό του «World Mayor 2016», για τον οποίο βραβεύτηκε με μία από τις τρεις κορυφαίες διακρίσεις, τον έπαινο για τις υπηρεσίες του προς τους πρόσφυγες.

Πόλεις Αλληλεγγύης

Τον Απρίλιο 2016, ο κ. Καμίνης πρότεινε στους Δημάρχους των πρωτευουσών των κρατών-μελών της ΕΕ τη δημιουργία των «Πόλεων Αλληλεγγύης», πρόταση που υιοθετήθηκε ομόφωνα. Οι «Πόλεις Αλληλεγγύης» -Solidarity Cities- εδραιώνουν τις ήδη υπάρχουσες προσπάθειες σε τοπικό επίπεδο για την υποδοχή και ένταξη των προσφύγων, και τις ενισχύουν παρέχοντας μία πλατφόρμα για την ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας μεταξύ των πόλεων. Η πρωτοβουλία παρουσιάστηκε τον Οκτώβριο 2016 στο πλαίσιο του Φόρουμ Κοινωνικών Υποθέσεων «Social Affairs Forum» του δικτύου EUROCITIES που εστίασε στο προσφυγικό, το οποίο η Αθήνα διεκδίκησε και διοργάνωσε με επιτυχία, με συμμετοχές από 50 ευρωπαϊκές πόλεις.