Η ιστορία ενός σπιτιού στο Γεράνι, γωνία Θεάτρου 2 και Σωκράτους 9

Μέσα στον πάντα φιλόξενο χώρο του Βιβλιοπωλείου «Πλειάδες», στο Παγκράτι, έγινε πριν λίγες μέρες η παρουσίαση του βιβλίου της κας Μάρως Καρδαμίτση-Αδάμη, Ομότιμης Καθηγήτριας της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ και τ. Διευθύντρια των Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μ. Μπενάκη, με τίτλο «Γεράνι. Γωνία Θεάτρου 2 και Σωκράτους 9», έκδοση του Μουσείου Μπενάκη.

Όπως ανέφερε η κα Αδάμη για το βιβλίο αυτό με την πλούσια εικονογράφιση, «αν και δεν είναι παραμύθι, μοιάζει με παραμύθι. Aν και είναι μία αρχιτεκτονική, επιστημονική μελέτη με πολλές παλιές αλλά και εντελώς νέες τεκμηριωμένες πληροφορίες, είναι ταυτόχρονα και μία ιστορία για μία οικογένεια. Μία οικογένεια που έζησε μέσα σε αυτό το σπίτι».

Και η ιστορία αφορά την οικογένεια του κου Χρήστου Μαργαρίτη, καλού φίλου της συγγραφέα, ο οποίος γεννήθηκε και έζησε μέσα σε αυτό το διώροφο νεοκλασσικό με τον ιδιαίτερο διάκοσμο, τις οροφογραφίες, τις ξύλινες σκάλες, τα ακροκέραμα. Επιθυμώντας ο ίδιος να αποδώσει έναν φόρο τιμής στους προγόνους του και στο αγαπημένο αυτό σπίτι, πρότεινε στην κα Αδάμη να γράψει την ιστορία του. 

Η οικογένεια του προπάππου του κου Χρ. Μαργαρίτη, πριν μετακομίσει στην Αθήνα, ζούσε στα Μέγαρα, σε ένα σπίτι κτισμένο γύρω στο 1880 από τον Ερνέστο Τσίλλερ. Η αναφορά και μόνο στον Τσίλλερ, μεγάλο έρωτα της κας Αδάμη, αλλά και τα σχέδια του σπιτιού στα Μέγαρα τα οποία της έδειξε ο κος Μαργαρίτης, ήταν αρκετά για να δεχθεί την πρότασή του και να αρχίσει την έρευνά της για το κτίριο αυτό της γωνίας Θεάτρου 2 και Σωκράτους 9, το οποίο λογικά πιθανολογείται ότι είναι έργο του διάσημου αρχιτέκτονα ή κάποιου μαθητή του. Το βιβλίο αυτό στάθηκε αφορμή για να ξετυλιχθεί, εκτός από την ιστορία της οικογένειας που έμεινε σε αυτό, και η ιστορία μίας ολόκληρης γειτονιάς που βρισκόταν «κάτω από την Ομόνοια».

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την ονομασία της περιοχής. Η μία αναφέρεται σε ένα πηγάδι που υπήρχε εκεί και αντλούσε νερό με ένα γερανό - Γεράνι. Μία άλλη, στην οικογένεια Γεράνη ή Γερένη που ζούσε σε αυτή τη γειτονιά.

Η πρόταση του Σάουμπερτ να κτιστούν τα ανάκτορα στην Ομόνοια ήταν ο λόγος άνθισης αυτής της αστικής περιοχής που εκτείνεται από τα δυτικά του Δημαρχείου και της αγοράς της οδού Αθηνάς έως την οδό Πειραιώς, και η οποία θεωρείτο για αρκετά χρόνια μία από τις πιο ζωντανές αλλά αριστοκρατικές συνοικίες της νεοσύστατης πρωτεύουσας του 19ου αιώνα.

Γνωστά οικοδομήματα της περιοχής, όπως είναι το Δημαρχείο, το Βαρβάκειο Λύκειο, η Εθνική Τράπεζα, το Δημοτικό Θέατρο, η πλατεία Θεάτρου, η Διπλάρειος Σχολή, παρουσιάζονται μέσα από τη γλαφυρή αφήγηση της συγγραφέα, δηλώνοντας τον ρόλο που έπαιξαν σε αυτή την περιοχή η οποία υπήρξε τόπος κατοικίας γνωστών προσωπικοτήτων της Αθήνας καθώς και κέντρο της τέχνης, του θεάτρου, της οικονομίας, της εκπαίδευσης και του εμπορίου στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ού αιώνα. 

Όπως ανέφερε ο Ομότιμος καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, Μάνος Μπίρης, το κείμενο, εκτός από τα στοιχεία που δίνει για τα ήθη και έθιμα του ελληνικού λαού για το περιβάλλον, για τη σκληρή πραγματικότητα της εφαρμογής του σχεδίου πόλεως, «σηματοδοτεί αξίες που προσδίδουν διαχρονική οντότητα σε δημόσια και ιδιωτικά αρχιτεκτονήματα». Και ανάμεσα στα εμβληματικά αρχιτεκτονικά μνημεία της περιοχής, μέσα στην καρδιά της συνοικίας, βρίσκεται και η οικία της οικογένειας Μαργαρίτη, η οποία πρωτοκατοικήθηκε από τον προπάππου του κου Μαργαρίτη.

 

Αν και η κατοικία αυτή είναι εδώ και πολλά χρόνια ακατοίκητη και μοιάζει εγκαταλειμμένη στο υπόγειό της, υπάρχει ζωή με την ταβέρνα «Δίπορτο» να λειτουργεί αδιαλείπτως, από τότε που ο παππούς του Χρήστου Μαργαρίτη την πούλησε στον παππού του σημερινού ιδιοκτήτη.

Πουθενά δεν υπάρχει ταμπέλα και μόνο αν κάποιος κοιτάξει με περιέργεια μέσα από τις καφέ ορθάνοικτες πόρτες θα τη βρει. Κατεβαίνοντας με προσοχή τα απότομα σκαλιά αισθάνεσαι με έκπληξη ότι κάνεις ένα ταξίδι στο χρόνο και μπαίνεις σε μία ταβέρνα που βλέπουμε σε ταινίες του ’50. Λίγα ξύλινα τραπέζια και καρέκλες, τεράστια βαρέλια γεμάτα κρασί, μία μαρμάρινη γούρνα, ένα ψυγείο ΙΖΟΛΑ, φωτογραφίες εποχής και αποκόμματα εφημερίδων στους τοίχους, κατσαρόλες γεμάτες φασολάδα και ρεβιθάδα, έντονη μυρωδιά από τις σαρδέλες που ψήνονται στη σχάρα, με τον κυρ-Μήτσο στην κουζίνα και τον βοηθό του τον Ανέστη στις παραγγελίες, συνθέτουν το σκηνικό αυτής της αυθεντικής ταβέρνας. Και δεν μπορείς να μην σκεφτείς ότι ίσως να αληθεύει ο αστικός μύθος που λέει ότι αυτή είναι η «υπόγεια ταβέρνα» μέσα στην οποία εμπνεύστηκε ο Κώστας Βάρναλης τους «Μοιραίους» του.

Και όπως τόνισε χαρακτηριστικά η κα Αδάμη, «όσο υπάρχει στο υπόγειο του σπιτιού το Δίπορτο, το μικρό ταβερνάκι, το αρχοντικό θα μένει ζωντανό. Το σπίτι εξακολουθεί να ζει, και να ελπίζει, και θα ζήσει. Γιατί αφού υπάρχει το Δίπορτο, αφού υπάρχουν τα θεμέλια, υπάρχουν οι ρίζες και από τις ρίζες ξαναγεννιέται πάλι η ζωή».

Εκτός από τη συγγραφέα και τον κο Μάνο Μπίρη, για το βιβλίο μίλησαν ο συγγραφέας Διονύσης Παπακώστας, ο ηθοποιός κος Ζαχαρόπουλος και ο Μηχανικός Παραγωγής του ΕΜΠ κος Χρήστος Φ. Μαργαρίτης.